Ιμπραήμ αγά Αληδάκης

Ήταν να μην μπω στα άδυτα της Κρητικής ρίμας. Γιατί το βιβλιαράκι που ανακάλυψα με το τραγούδι του Δασκαλογιάννη και που κυκλοφορεί ελεύθερο στο διαδίκτυο έχει κι άλλο ένα έργο δημοσιευμένο μαζί.

1 από 3

Ένα που αναφέρεται στον γενίτσαρο αγά Αληδάκη. Θαρρώ όλοι οι Αποκορωνιώτες θα τον έχουν ακουστά τούτο τον αιμοβόρο σκληρό εξωμότη, που διαφέντευε εκτάσεις που έπιαναν σχεδόν όλη την ανατολική πλευρά των Χανιών.
Ο Ιμπραήμ αγά Αληδάκης γεννήθηκε περίπου στα 1720 και ανήκε στην ομάδα εκείνη των Χριστιανών Κρητικών που μετά την επικράτηση των Τούρκων, εξισλαμίστηκαν. Οι υπόλοιποι Κρητικοί τους αποκαλούσαν «γενίτσαρους». Ο Αληδάκης ήταν μεγάλος καταπιεστής και άρπαγας. Κατοικούσε στο Εμπρόσνερο σε ένα οίκημα που το έλεγαν «Πύργο» γιατί έφερε οχυρωματικά και άλλα στοιχεία, που συναντώνται στους αμυντικούς πύργους. Οίκημα αρχικά ενετικό του 15ου ή 16ου αιώνα. Μετά το 1669 όταν κυριάρχησαν οι Τούρκοι, έγιναν προσθήκες και τροποποιήσεις. Την εποχή του Αληδάκη κρατούσε περίπου δυό στρέμματα. Είχε ανάμεσα σε άλλα, ανώγεια και κατώγεια, μπουντρούμια και μιναρέδες, σκάλες και στάβλους, δεξαμενή και στέρνα νερού. Ο αγάς είχε όλους τους κατοίκους της περιοχής υποταχτικούς και στην δούλεψή του. Επίσης διέθετε σώμα προσωπικής φρουράς 120, ή κατ άλλους, 200 προσώπων
Στον όροφο δέσποζε η «παραθύρα». Ένα τοξωτό παράθυρο απ΄ όπου σύμφωνα με τον θρύλο ο αγάς καμάρωνε το έχει του. Πραγματικά παντού όπου έφτανε το μάτι του από την θάλασσα μέχρι τους πρόποδες της Μαδάρας, ήταν περιουσία δική του. Αν κάπου του ξέφευγε ένα κομμάτι γης με ψευδομάρτυρες, με καταπατήσεις και με την βία γινόταν τελικά δικό του.
κ’ απ’ ούλους εκεντρώνασι ( οι Σφακιανοί) αυτό τόν Αληδάκη,
‘που ήτο ‘ς τόν Αποκόρωνα ακουνιστό χαράκι.
‘που ‘χέ κοπάδι αλάλητα καί κάμπους καί λιβάδια,
καί μιτατοκαθίσματα μέ βρύσες καί πηγάδια.
δάσα, βουνά, καί χειμαδιά, στέρνες καί ποτιστήργια,
κουράδια τ’ αγριγιόβουιδα, κοπάδια τά μπεγίργια.
‘ληόφυτα κ’ αλαιτριγουδιά, χαλέπες καί χωράφια,
κ’ εις τό Χανιά τό Τοπαλτί μετόχια καί κονάκια,
περβόλια μελισσόκηπους, αμπέλια πατητήργια,
αλώνια καί ζευγόσπιτα, καί χόρτα καί τσαϊργια.  140
μιτάτα εικοστέσσερα έστενε ‘ς τήν αράδα,
συγκρατηχτά ‘πού τή Γωνιά νά υπάη ‘ς τή Λιβάδα,
απού τό Σφάραγκο για μιας νά φτάξει ‘ς τσή Καρέδες,
ούλη τήν ‘Ρίζαν έριζε χωράφια καί χαλέπες.
κ’ ούλα μαδάρες καί κορφές ήσαν εις τήν εξιά του,

Σύμφωνα μ αυτήν την ρίμα μετά τα Ορλωφικά και τον θάνατο του Δασκαλογιάννη ο Αληδάκης θεώρησε πως είναι η ώρα να λογαριαστεί με τους κακούς του γειτόνους τούς Σφακιανούς με τους οποίους είχε ανέκαθεν προστριβές και δεν μπορούσε να τους υποτάξει όπως όλους τους υπόλοιπους.

ζιμι’ αποφάσισε καί αυτός γιά νά τσοί ‘ξολοθρέψη,
τά έχη του μία καί καλή γιά νά τά ξεμιστρέψη.
καί του υποσκέφτει κ’ ο πασάς πώς θέ νά του βουηθήξη,
νά ‘βγει νά ‘βρει τσοί Σφακιανούς ούλους νά τσ’ αφανίση.
…………………………………………………………………………………
‘Σ τόν Προσνερον, εις τό χωργιό κάνει τσ’ ετοιμασίες,
κ’ ασκέργια γράφει διαλεχτά, πεζούς καί ατηλίδες.
ψωμιά, μπαρούθια, κ’ άρματα τόν πύργον του γεμίζει,
κ’ ουλημερνής τσοί Σφακιανούς, στέκει καί φοβερίζει.
πως ‘ς τά Σφακιά ‘σάν τσοί χοχλιούς θά ‘βγει νά τσοί μαζώνη,
‘ς τή Σβουριχτή κ’ αν ανεβού κιανείς δέν του γλυτώνει.

Οι Σφακιανοί όμως τον πρόλαβαν και την άνοιξη του 1774 συγκέντρωσαν δυνάμεις στ Ασκύφου. Με αρχηγό τον Μανούσακα (Μανούσο Πατακός)

-Μωρέ παιδιά, γροικήσετε κ’ εμένα τή βουλή μου,
απού σέ τέθοια βάσανα, άσπρισ’ η κεφαλή μου.
δέ κρίνω ν’ ανημένωμε καί έτσι νά καρτερούμε,
τόν Αληδάκη ‘γλήγορα επά θά τόν δεχτούμε
………………………………………………………………………
γιατ’ Αληδάκης τό σκυλί ειν’ αποφασισμένος,
γ’ εμείς νά ξεκληρίσωμε, γ’ εκείνος ξεβγαρμένος.
Μόν’ ως αποφασίσωμε κάτω νά κατεβούμε,
‘ς τό Μπρόσνερο, ‘ς τόν Πύργον του νά υπά νά τόν ευρούμε.
νά μή τ’ αφήσωμε καιρό τ’ ασκέρι ν’ αρματώση,
νά κάμη ούλες τσή δουλιές, νά ‘ρθει νά μας πλακώση. 250
καί ‘σά τόνε ξεκάμωμε, γλυτώνου τά παιδιά μας,
γλυτώνουσι τά έχη μας καί τά νοικοκυργιά μας.

και τον παπά Σήφη επιτέθηκαν πρώτοι και πολιόρκησαν τον αγά στον Πύργο του. Ακολούθησε άγρια μάχη με μεγάλες απώλειες και από τις δυό μεριές. Ο Αληδάκης και οι δικοί του σκοτώθηκαν καθώς και περίπου 20 Σφακιανοί. Μαζί και δυό από τις γυναίκες που ακολούθησαν το εκστρατευτικό σώμα.

Μά είπε κ’ η Πατσουροζαμπιά κ’ εμείς θ’ αρματωθούμε,
κ’ η Νικολέτα, κ’ η Χρουσή «θέ νά σας ακλουθούμε,
μαζί νά πολεμήσωμε, μαζί κ’ αν ‘αι χαθούμε,
κ’ εμείς εβαρεθήκαμε τσοί Τούρκους νά γροικούμε»
……………………………………………………………………………………
Μά ‘μεις δέν απομένομε, μαζί σας θ’ ακλουθούμε,
τσή ‘Ρωμηοσύνης τόν οχθρό κ’ εμείς θά πολεμούμε.

Είναι αξιοσημείωτο πως οι ντόπιοι Τούρκοι δεν βοήθησαν τον Αληδάκη. Φαίνεται πως η περίσσια δύναμή του είχε μπει και στο δικό τους μάτι και τους βόλευε ο θάνατός του. Πάντως εκείνο που διασώθηκε στην ιστορική μνήμη είναι το διαγούμισμα του πύργου από τους νικητές.

Κ’ απ’ ης καί τσοί ‘σκωτώσασι μέσα ‘ς τόν Πύργο ‘μπήκα,
κ’ επήραν ότι ‘βρίκασι καί πράμμα δέν αφήκα.
………………………………………………………………………….
καί πως νά κουβαλήσουσι τά τόσα κελεπίργια,
μουϊδέ γαϊδάρους έχουσι μουλάργι’ ουϊδέ μπεγίργια.
εκάμασι τά χτήματα, μονάχοι τά σηκώνου,
κ’ ότι ‘μπορούσε κάθε εις ‘ς τ’ Ασκύφου τ’ αποσώνου.
ούλοι, γυναίκες, καί παιδιά ομάδ’ εκατεβήκα,
κ’ εγδύσασι τόν Πρόσνερο καί πράμμα δέν αφήκα.
Περίσσεια ‘κουραστήκασι δύο ‘μέρες νά τόν γδύσου,
κ’ ότι των εσηκώνετο πράμμα νά μήν αφήσου.        410
ούλα τά ‘κουβαλήσασι ‘ς τ’ Ασκύφου ‘ς τό λιβάδι,
η κάψα δέ τσ’ εμπόδιζε μουϊδέ καί τό σκοτάδι.
πόρτες, πιθάργια καί βουτσιά, μέ τό κρασίν ομάδι,
καί τό κριθάρ’  επήρασι, πέρνουσι καί τό λάδι.
τσικάλι δέν αφήκασι, πινάκι, ουδέ σανίδα,
σκουτέλι, κουλουκουτερό, μουιδέ καί λεκανίδα,
καζάνια σαράντα εφτά, λαβέντζια του μιτάτου,
‘πού, κ’ Αληδάκης ο φτωχός τά ‘βρέ ‘που τόν παμπά του,
μπρίκια, τηγάνια, τέντσερα, σοφράδες, καί μπακίρια,
καί τά μπαρούθια πέρνουσι, πέρνου καί τά μολύβια,  420
κ’ οσά μουλαρογάϊδουρα, φοράδες, καί μπεγίργια,
ούλα τά πρεμαζώνουσι μέ γέλοια καί παιγνίδια.
καί ρούχο, που νά ‘φήσουσι, γδυμνοί ‘σάν οι καϋμένοι,
γδυμνοί ‘σά καί ‘ξυπόλητοι καί κακαποδομένοι.
μαύρο είτονε τ’ αμμάτι των κ’ ότι έβρισταν τό ‘πέρνα,
τόν Πύργ’, αν εσηκώνετο, ‘ς τ’ Ασκύφου τόν εφέρνα.
η στράτα, ‘που τόν Πρόσνερο νά υπάη ‘ς τό Λιβάδι,
ήτονε μία μελιττακειά συγκρατηχτό κοπάδι.
……………………………………………………………………………….
κ’ ουλημερνής, κ’ ουληνυχτής ανεβοκατεβαίνα,
ωσάν τό κάνου οι μέρμηγκες οντες εις τήν φωληά των,
τό καλοκαίρι κουβαλού θροφή, γιά τή χρονειά των.

Δυό θρύλους αλίευσα ψάχνοντας στον ωκεανό του διαδικτύου. Κάποτε, λέει, ο περιβόητος αγάς λιμπίστηκε την όμορφη Πανωραία με τους εννιά αδελφούς. Παρ ότι την ζήτησε επισήμως από την οικογένειά της, η κόρη αποφάσισε να μην τουρκέψει. Και λένε πως την έσφαξαν οι δικοί της στον Προφήτη Ηλία, όπως το ζήτησε η ίδια.
Ο δεύτερος μιλά για τον αμύθητο θησαυρό του αγά που ποτέ δεν βρέθηκε. Θησαυρό που περιλαμβάνει νομίσματα που λέγεται πως έκοβε ο ίδιος αλλά και μια χρυσή ανέμη και μια κλώσσα με τα χρυσά της τα κλωσσόπουλα. Και που μέχρι τις μέρες μας, ντόπιοι και ξένοι τον αναζητούν επισήμως και με την βούλα του κράτους (https://www.haniotika-nea.gr/erevnon-sinechia/)
Ο πύργος παρέμενε στα χέρια των κληρονόμων του αγά, ώσπου τον 19ο αιώνα τον πούλησαν σ ένα γραμματικό τους. Κατοικούνταν μέχρι περίπου το 1930, οπότε οι ιδιοκτήτες του μετεγκαταστάθηκαν. Μετά τον πόλεμο έγινε σταθμός χωροφυλακής ως το 1962 ‘όταν απαλλοτριώθηκε από το Δημόσιο και κηρύχθηκε Ιστορικό και Διατηρητέο μνημείο. Από τότε γίνονται προσπάθειες για να συντηρηθεί, να αναπαλαιωθεί και να δοθεί σε χρήση.
Θέλω να πιστεύω πως η γενιά μου θα προλάβει να τον δει αποκατεστημένο.

Αλαιτριγουδιά=ελαιοτριβεία
Ατηλίδες= τούρκοι ιππείς
Ξεμιστεύω=σώζω, λυτρώνω την ζωή κάποιου
Κουλουκουτερό=οικιακό σκεύος
Κελεπίργια=λάφυρα