Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι OENANTHE aquatic (Οινάνθη η υδροχαρής). Ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων.
Είναι βότανο διάσπαρτο σε όλη την Ευρώπη. Στη χώρα μας το συναντούμε σε στάσιμα νερά ή νερά που κυλούνε πολύ αργά. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες του φυτού. Πολλά από τα είδη είναι εξαιρετικά δηλητηριώδη. Το δραστικό δηλητήριο που περιέχουν είναι η οινανθοτοξίνη. Η πλέον αξιοσημείωτη ποικιλία είναι η OENANTHE crocata, η οποία μοιάζει με το σέλινο και έχει ρίζες που παρομοιάζονται με ένα μάτσο λευκά καρότα. Τα φύλλα του φυτού μπορούν να καταναλωθούν με ασφάλεια από τα ζώα, αλλά οι μίσχοι, και ιδιαίτερα οι πλούσιες σε υδατάνθρακες ρίζες είναι πολύ πιο δηλητηριώδεις. Τα ζώα είναι εξοικειωμένα να τρώνε τα φύλλα του φυτού χωρίς να πάθουν τίποτα. Αν όμως αποκαλυφθούν οι ρίζες στην επιφάνεια του εδάφους (π.χ. μετά από όργωμα) τότε μία απλή ρίζα μπορεί να σκοτώσει μία αγελάδα αν φαγωθεί από αυτήν. Στο παρελθόν άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους με αυτόν τον τρόπο. Το γεγονός ότι το φυτό μοιάζει με άλλα βρώσιμα φυτά το κάνει εξαιρετικά επικίνδυνο. Τα είδη O. javanica, κοινώς γνωστό ως κινέζικο σέλινο ή ιαπωνικός μαϊντανός είναι εδώδιμα και καλλιεργούνται σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ασίας καθώς και στην Ιταλία και την Ινδία.
Ακόμη από τις πλέον γνωστές ποικιλίες είναι η Οινάνθη η συρριγγώδης και η Οινάνθη η ένυδρος στην οποία αναφερόμαστε αναλυτικότερα.
Είναι υδρόβιο διετές φυτό. Στελέχη σαρκώδη, πλήρη ή κούφια εσωτερικώς με ύψος από 40 έως 120 εκατοστά. Φύλλα λαμπερά, πτεροειδή, με λεπτές διακλαδώσεις. Σκιάδια με λευκά άνθη, πάνω σε βραχέα ανθοφόρα στελέχη. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες, μύγες και έντομα. Καρποί ωοειδείς μακρουλοί. Ρίζα ευθεία, κάθετη ατρακτοειδής, τριχωτή και ασπριδερή.
Ιστορικά στοιχεία:
Φυτό γνωστό από την αρχαιότητα. Επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Πιεμόντε στην Ιταλία υποστήριξαν ότι η ποικιλία Oenanthe crocata είναι το φυτό που στο παρελθόν χρησιμοποιούσαν ως κώνειο και ότι ήταν το φυτό που προκαλούσε το “σαρδόνιο χαμόγελο”. Στη Φοινικική Σαρδηνία είχαν στην αρχαιότητα το “σαρδόνιο βότανο” το οποίο είναι ένα φυτό με νευροτοξίνες. Αν κάποιος κατανάλωνε το βότανο αυτό έπεφτε σε κατάσταση μέθης και στα χείλη του σχηματιζόταν το «σαρδόνιο χαμόγελο». Αυτό το φυτό εκείνη την εποχή, το χρησιμοποιούσαν σε τελετουργίες δολοφονίας των ηλικιωμένων. Όταν οι άνθρωποι έφταναν σε μία ηλικία κατά την οποία δεν μπορούσαν πλέον να συντηρήσουν τον εαυτό τους , τους έδιναν αυτό το βότανο και τους έφερναν σε κατάσταση μέθης. Στη συνέχεια τους πετούσαν από ψηλούς βράχους ή τους ξυλοκοπούσαν μέχρι θανάτου. Με τον ίδιο τρόπο εκτελούσαν και τους εγκληματίες.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Στους σπόρους του φυτού υπάρχει ένα αιθέριο έλαιο που περιέχει 8% φελλανδρίνη και πολλές άλλες ενώσεις χαρακτηριστικές της οικογένειας των Σκιαδοφόρων, όπως το βεργαπτένιο (μία φουρανοκουμαρίνη).
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι σπόροι του φυτού. Συλλέγονται από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Οι σπόροι έχουν ιδιότητες αναστολής της περιόδου, εφιδρωτικές, διουρητικές, αποχρεμπτικές, ναρκωτικές και θωρακικές. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε θεραπεία χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων, δυσπεψίες, διαλείποντες πυρετούς και επίμονα έλκη. Ένα ομοιοπαθητικό φάρμακο παρασκευάζεται από τους καρπούς. Χρησιμοποιείται στη θεραπεία της βρογχίτιδας, βήχα κλπ.
Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως αφέψημα ή διάβρεγμα των σπόρων. Το αφέψημα γίνεται με 4-10 γραμμάρια σπόρων σε ένα λίτρο νερού. Υπό μορφή σκόνης η δοσολογία είναι 0,2-0,3 γραμμάρια ανά δόση, 2-3 φορές ημερησίως.
Προφυλάξεις:
Η χρήση του βοτάνου απαιτεί μεγάλη προσοχή και πάντα υπό την επίβλεψη έμπειρου ιατρού. Υπερβολική κατανάλωση καρπών μπορεί να προκαλέσει ίλιγγο, μέθη και άλλα συμπτώματα που προκαλούν ναρκωτικές ουσίες.
