«Είναι άτομο εσωστρεφές…!»

1 από 3

«Συμβαίνει ένα περίεργο παράδοξο, όταν αποδέχομαι αυτόν που είμαι, τότε μπορώ και να αλλάξω» Carl Rogers ΜΙΛΑΜΕ συχνά για “κλειδωμένα” άτομα. Που αποξενώνονται, δεν εκδηλώνουν εύκολα τα συναισθήματά τους, ή αδυνατούν να έχουν μια φυσιολογική επικοινωνία.

Η ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΑ (1) υπάρχει στην παιδική ή εφηβική ηλικία, διαποτίζει όμως και τους μεγάλους και τους ηλικιωμένους.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ότι λείπει σ’ αυτά τα άτομα η έφεση για κοινωνικότητα. Iσως να μη διαθέτουν τη δεξιότητα της επικοινωνίας. Ή πάλι, να αυτοαπομονώνονται, επειδή πληγώθηκαν κάποια στιγμή της ζωής τους (συναισθηματικά ή σωματικά), ή επειδή στην παιδική ηλικία να τούς συνέβη κάποιο ανεξίτηλο για την κατοπινή ζωή τους γεγονός. Έτσι, «κλείνουν» διόδους επαφής φοβούμενα ή έχοντας διαρκώς την καχυποψία απέναντι στους άλλους. Φυσικά υπάρχουν και εκείνοι που επιλέγουν τον αυτοπεριορισμό τους προτιμώντας τη συντροφιά μόνο του… εαυτού τους.

ΟΙ ΕΣΩΣΤΡΕΦΕΙΣ στις παρέες συνήθως παραμένουν σιωπηλοί ή είναι λιγομίλητοι. Απαντούν μόνον όταν ερωτηθούν. Μονολεκτικά ή αόριστα. Δεν ενθαρρύνουν την επέκταση ή τη συνέχιση ενός θέματος «επί προσωπικού». Κόβουν πολύ εύκολα τις “γέφυρες” επικοινωνίας, είτε επειδή το θέμα συζήτησης ή τα πρόσωπα τούς είναι αδιάφορα. Δεν γελούν εύκολα με τα ανέκδοτα των άλλων. Ομως όταν οι ίδιοι κάνουν χιούμορ, το χιούμορ τους είναι λεπτό, “βελούδινο”, ανατρεπτικό πολλές φορές. ΜΙΑ τέτοια συμπεριφορά ξενίζει τους “φυσιολογικούς” ανθρώπους: αυτούς που συνήθως χάνονται «μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες» του Αλεξανδρινού (2), και οι οποίοι θεωρούν τους εσωστρεφείς ως “παράξενα” ή “ιδιόμορφα” πλάσματα! Λένε: «Ε, τι να κάνουμε; Αυτός είναι ο χαρακτήρας του». Ο δε εσωστρεφής δίνει πολλές φορές ως εξήγηση της συμπεριφοράς του με τον τρόπο του: «Όταν είμαι θυμωμένος ή στενοχωρημένο, θέλω να το δείχνω στους άλλους», ή «Καταβάλλω απλά μεγάλη προσπάθεια να είμαι ευχάριστος στην παρέα, ώστε να μην προσβάλλω τους άλλους».

ΕΙΝΑΙ γεγονός, κι από προσωπική εμπειρία, ότι η εσωστρέφεια βασίζεται σε μια υποκειμενική βίωση των γεγονότων, ατομικών ή συλλογικών. Οχι στη ψύχραιμη και αντικειμενική θεώρησή τους. Πάρτε για παράδειγμα την οικονομική κρίση στη χώρα μας. Όλο και βαθαίνει. Πόσους, άραγε, να κατέβαλε, επειδή από εσωστρέφεια ή περηφάνια δεν κοινοποίησαν το πρόβλημά τους; Συναισθηματικά, αν νιώθω άσχημα επειδή έζησα μια ερωτική απογοήτευση στα νιάτα μου, ή απέτυχα σε κάποιον διαγωνισμό ή έχω χρέη στην τράπεζα…, αν δεν τα ξεπεράσω με τη βοήθεια των άλλων, αυτά θα συμβάλλουν στο να «εγκλωβιστώ» στον εαυτό μου. Η αδιέξοδη κατάσταση γίνεται «χαρακτηριστικό» της προσωπικότητάς μου. Τότε, ναι, έχω πρόβλημα. Αν, αντίθετα, ένα άλλο άτομο ζει παρόμοια περιστατικά, αλλά τα ξεπερνάει καταφεύγοντας στη βοήθεια των άλλων, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα γι αυτό.

ΕΤΣΙ, η εσωστρέφεια ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς μας δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή. Μπορούμε εξάλλου, να μιλήσουμε για ρευστές ποσοτικές διαβαθμίσεις της. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, οι άνθρωποι δεν κατατάσσονται αυθαίρετα σε εσωστρεφείς ή εξωστρεφείς (όπως, ας πούμε σε ακροδεξιούς ή ακροαριστερούς στις ιδεολογίες!), αλλά σ’ ένα συνεχές εκκρεμές που αρχίζει από το απολύτως εσωστρεφής που καταλήγει στο απολύτως εξωστρεφής. Για το λόγο αυτό, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μετά από ένα ορισμένο επίπεδο εσωστρέφειας (ας πούμε το 3,4 ή 5 στη 10βαθμη κλίμακα) αυτή αρχίζει να γίνεται αρνητικό στοιχείο της προσωπικότητάς μας.

ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ… ακραίες συμπεριφορές των εσωστρεφών ατόμων (που εμείς, οι “φυσιολογικοί”, θεωρούμε ακραίες) δεν φρόνιμο να τα αναγκάσουμε να νιώσουν άσχημα με τον εαυτό τους. Κυρίως δεν χρειάζεται να τους πούμε «να αλλάξουν τρόπους συμπεριφοράς…», αν δεν το θέλουν τα ίδια. Η διαχείριση και η εκφορά του λόγου μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ λεπτή και καταλυτική. ΑΣ μην παρεξηγούμε, λοιπόν, ορισμένες «αφύσικες» αντιδράσεις τους διότι, σύμφωνα με τους ψυχολόγους: -Οι εσωστρεφείς δεν μιλάνε, όταν τους απευθύνουμε το λόγο όσο εμείς θα θέλαμε να μιλούν, επειδή δεν έχουν κάτι να πουν, ή θεωρούν το θέμα αδιάφορο. -Η συστολή δεν έχει να κάνει με το αν ένα άτομο είναι ή δεν είναι εσωστρεφές. Δεν φοβούνται τους ανθρώπους, όμως θέλουν κάποιο σοβαρό λόγο για να εκφραστούν. – Είναι, ως χαρακτήρες, αυθεντικοί, ειλικρινείς, γι’ αυτό και εύκολα παρεξηγήσιμοι. – Εκτιμούν πραγματικά την αξία των λίγων φίλων που έχουν, στους οποίους όμως παραμένουν πολύ πιστοί. – Είναι απολύτως άνετοι με τις σκέψεις και τα ενδιαφέροντά τους, ενώ σκέφτονται και ονειροπολούν πολύ. – Είναι συχνά ατομικιστές ή και περισσότερο ελεύθεροι. Δεν ακολουθούν το πλήθος, ούτε τους γενικούς κανόνες ζωής και σκέψης. Τους αμφισβητούν. – Εχουν το βλέμμα τους στραμμένο προς τα μέσα δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.

Τούτο δεν σημαίνει ότι είναι εγωιστές. – Συνήθως χαλαρώνουν στο σπίτι ή στη φύση, όχι όμως σε δημόσιους χώρους. Δεν αναζητούν έντονες συγκινήσεις. – Δεν μπορούν, ή δεν θέλουν να αλλάξουν τον εαυτό τους. Για όλα αυτά οφείλουμε να τους σεβόμαστε: γι αυτό που είναι (…).

ΜΟΝΟ σε περίπτωση που η εσωστρέφεια καταλήγει σε εμμονή και συνεχή καταπίεση των συναισθημάτων, τότε ναι, υπάρχει κίνδυνος σοβαρής ψυχοσωματικής βλάβης του-οποιουδήποτε- ατόμου.

“ΖΩΤΙΚΟΙ” διέξοδοι για όλους μας είναι η αέναη ανακάλυψη του εαυτού μας και του γύρω κόσμου, η εξισορρόπηση μ’ αυτούς, και η δημιουργικότητα… Και πιο απλά, όπως λέει ο Μοντιλιάνι (1884-1920): «Με το ένα σας μάτι να παρατηρείτε τον εξωτερικό κόσμο και με το άλλο να κοιτάτε στο βάθος του εαυτού σας»… Ξέρετε, το να τα έχουμε «καλά με τον εαυτό μας» είναι η μεγαλύτερη και πρώτη νίκη που σίγουρα έχει αντίκτυπο και προς τα έξω. Λέει κάπου ο Oscar Wilde: «εκπλήττομαι καθημερινά και πάντα από τον εαυτό μου. Είναι το μόνο πράγμα που κάνει τη ζωή μου άξια να τη ζήσω»! Κάθε τμήμα του εαυτού μας, έτσι ακριβώς όπως είμαστε- εσωστρεφείς ή εξωστρεφείς- είναι ένα υπέροχο θαύμα. –(1) Εσωστρέφεια (introspection ή introversion): Ο όρος στην ψυχολογία σημαίνει την τάση ενός ατόμου «να στρέφεται μάλλον προς τον εαυτό του παρά προς τους άλλους και τον εξωτερικό κόσμο, να εσωτερικεύει τα αισθήματά του, να αντλεί συγκινήσεις από τον εσωτερικό του κόσμο και να ασχολείται μόνο με αυτόν». -(2) Κ.Π. Καβάφης (1863-1933, στο «Όσο μπορείς» (1913)): «Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως τη θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις μεσ’ στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μεσ’ στές πολλές κινήσεις κι ομιλίες. Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την, γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησία, ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική».