Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ
Εκείνο το φθινοπωρινό πρωινό της Κυριακής που έμελλε να συνδεθεί με τη βίαιη δολοφονία του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, το Ιουλιανό ημερολόγιο έγραφε 27 Σεπτεμβρίου του 1831 (9 Οκτωβρίου, σύμφωνα με το νέο). Η ροδοδάκτυλη αυγή μόλις είχε απλώσει το πέπλο της στην αρχοντική πόλη του Ναυπλίου και ο Κυβερνήτης, σύμφωνα με την καθιερωμένη του συνήθεια, ξεκίνησε στις 06.35 από το κυβερνείο με τη συνοδεία του κρητικού σωματοφύλακά του Γεωργίου Κοζώνη και του οπλίτη Λεωνίδη Δημητρίου με κατεύθυνση προς το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα για να παρακολουθήσει τη θεία Λειτουργία.
Λίγο πριν φθάσουν στο ναό, εκείνος και η συνοδεία του, αντιλήφθηκαν από πίσω τους τον Κωνσταντίνο και το Γεώργιο Μαυρομιχάλη που τους προσπέρασαν, αφού τους χαιρέτισαν βγάζοντας τα φέσια τους, σε ένδειξη προσποιητού σεβασμού, στην προσπάθεια τους να τους αποπροσανατολίσουν από την απόφασή τους να κόψουν εκείνη την ημέρα το νήμα της ζωής του Κυβερνήτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κυβερνήτης δεν σπουδαιολόγησε αυτή τη συνάντηση και συνέχισε με τη συνοδεία του αμέριμνος την πορεία του προς το θάνατο. Αγνόησε επίσης και τις συμβουλές όλων που τον παρότρυναν τις τελευταίες ημέρες να προσέχει, καθώς ευρέως κυκλοφορούσε ότι οι Μαυρομιχαλαίοι ετοίμαζαν τη δολοφονία του.
«Εάν οι Μαυρομιχαλαίοι θέλουν να με δολοφονήσουν, ας με δολοφονήσουν. Τόσο το χειρότερον δι’ αυτούς. Θα έλθει κάποτε η μέρα κατά την οποίαν οι Έλληνες θα εννοήσουν την σημασίαν της θυσίας μου.» απαντούσε σε όσους του εφιστούσαν την προσοχή.
Εξάλλου ήταν γνωστό σε όλους που νοιάζονταν για αυτόν ότι οι Μαυρομιχαλαίοι τον μισούσαν θανάσιμα, γιατί κατέπνιξε πρόσφατα τη στάση που οργάνωσαν στη Μάνη, εναντίον της Ελληνικής κυβέρνησης, στην προσπάθειά του να αφαιρέσει τα προνόμια που είχαν οι Μανιάτες ως προς τους δασμούς και τη φορολογία από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αλλά και επειδή είχε φυλακίσει σε ένα από τα κελιά του φρουρίου της Ακροναυπλίας το γενάρχη της οικογένειας, Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Είναι βέβαιο, επίσης, ότι ο ιδιοφυής διπλωμάτης, ο καταξιωμένος στις ευρωπαϊκές αυλές, μπορούσε να εκτιμήσει στη σωστή έκτασή τους, τις λυκοφιλίες και τις δολοπλοκίες, εκείνη την περίοδο, της ισχυρής ομάδας των πολιτικών του αντιπάλων ( κοτζαμπάσηδων, φαναριωτών, πλοιοκτητών) που προσκείμενοι στους Άγγλους και τους Γάλλους κατηγορώντας τον για φιλορωσική πολιτική, είχαν δημιουργήσει κέντρο αντικαποδιστριακού αγώνα με έδρα την Ύδρα και προπαγανδιστικό όργανο την εφημερίδα «Απόλλων»
Στο μεταξύ οι Μαυρομιχαλαίοι στήνουν καρτέρι στην είσοδο της εκκλησίας. Ο Κωνσταντίνος στέκεται δεξιά από την πόρτα και ο νεαρός Γιώργης ένα βήμα πιο πίσω. Ο Κυβερνήτης βγάζει το καπέλο του για να εισέλθει ασκεπής στην εκκλησία και τότε ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης τον αρπάζει από το αριστερό του χέρι και τον πυροβολεί στη βάση του κρανίου. Ταυτόχρονα ο νεαρός Γεώργιος Μαυρομιχάλης τον μαχαιρώνει στα δεξιά της βουβωνικής χώρας.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας σωριάζεται πάνω στο μονόχειρα σωματοφύλακά του, δίχως να προλάβει να πει λέξη, ενώ εκείνος τον αφήνει να πέσει μαλακά στο έδαφος και κυνηγά τους φονιάδες.
ΜΙΑ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΠΟΥ ΒΓΗΚΕ ΑΛΗΘΙΝΗ
Η προφητεία του γέρου μάντη που συνάντησε στη διάρκεια του περιπάτου του με το Θοδωρή Κολοκοτρώνη, εκείνο το φθινοπωρινό απόγευμα, λίγες ημέρες πριν, βγήκε πέρα για πέρα αληθινή. «Κάτω από ένα δέντρο είδαν από μακριά να κάθεται ένας γέροντας. Ο Κολοκοτρώνης, με την αετίσια του ματιά, τον αναγνώρισε: Είναι ο γέρος που μαντεύει το μέλλον, φώναξε με τη βροντερή του φωνή. Έτρεξε πρώτος κι άρχισε τις ερωτήσεις. Και ο γέρος μάντης απαντούσε. Πέρασε με τη σειρά της όλη η συντροφιά. Ο Κυβερνήτης στεκότανε παράμερα και τους άκουγε αμίλητος. Ο Κολοκοτρώνης τον πλησίασε: Κυβερνήτη, έλα, ρώτησε και εσύ κάτι το γέρο μάντη! Τον κοίταξε αινιγματικά. Δεν πίστευε στις μαντείες. Μα δεν ήθελε να του χαλάσει χατίρι. Τον πλησίασε: Παππού θέλω να μου πεις, αν θα ξαναδώ ένα πρόσωπο που πολύ το επιθυμώ, πριν από το θάνατό μου! Ο γέρος τον κοίταξε μερικά δευτερόλεπτα, περίλυπος, σκεπτικός. Όχι, Κυβερνήτη μου! Γιατί θα πεθάνεις! Η συντροφιά πάγωσε. Σιωπηλοί πήραν όλοι το δρόμο του γυρισμού.»( Ελένη Κούκου, Ιωάννης Καποδίστριας- Ρωξάνδρα Στούρτζα, σ. 587)
ΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΖΗΤΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΛΗΠΤΗ ΤΟΥ
Λίγες ημέρες αργότερα από το θάνατό του Ιωάννη Καποδίστρια, ένα γράμμα, αναζητά τον παραλήπτη του, μάταια στην πόλη του Ναυπλίου. Αποστολέας ήταν η Ρωξάνδρα Στούρτζα, η γυναίκα που αγάπησε με όλη του την ψυχή, αν και επέλεξε να ζήσει μακριά της, αφού πρωτίστως έπρεπε να υπηρετήσει την πατρίδα, για την οποία διαισθανόμενος το τέλος του, ρώτησε το γέρο μάντη, αν θα την ξαναδεί. Ένα δακρύβρεχτο γράμμα, γραμμένο με τους χτύπους της καρδιάς Εκείνης που πάντα τον συμβούλευε μέσα από τις επιστολές της να προσέχει…
«…Η σκέψη ότι μπορεί κάποιος να σου κάνει κακό με αναστατώνει, με γεμίζει με μαύρα σύννεφα αγωνίας, μου βουρκώνει τα μάτια, μου συνθλίβει την ψυχή…», αναφέρει ανάμεσα στα άλλα σε αυτή την τελευταία της επιστολή η Ρωξάνδρα.
Τούτο το γράμμα είναι η απάντηση στο τελευταίο γράμμα του αγαπημένου της. με το οποίο της ζητά να τον θυμάται στις προσευχές της, αναρωτιέται , αν θα ξανασυναντηθούν και της δηλώνει την παντοτινή του αγάπη, διαισθανόμενος ίσως το τέλος.
« …Αν ημπορούσα να σου ειπώ πόσο θα ήθελα να σε είχα κοντά μου, πόσο νιώθω
την απουσία σου, ιδιαίτερα τώρα που με κυκλώνουν τόσες αγωνίες…»
Ποια ήταν, όμως, η Ρωξάντρα Στούρτζα, η γυναίκα που έκλεψε την καρδιά του Καποδίστρια;
ΡΩΞΑΝΔΡΑ ΣΤΟΥΡΤΖΑ (1786-1844)
Η Ρωξάνδρα Στούρτζα γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου του 1876 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν κόρη του Σκαρλάτου Στούρτζα, γόνου πλούσιας και αριστοκρατικής οικογένειας με ρίζες από τα παλιά στη Μολδαβία. Η μητέρα της ,Σουλτάνα Μουρούζη, ήταν κόρη του Έλληνα ηγεμόνα της Μολδαβίας(1777-1782), πρίγκιπα Κωνσταντίνου Μουρούζη. Διέθετε ελληνική παιδεία και ψυχικά χαρίσματα. Ήταν οξύνους και οξυδερκής γεγονός που αναγνωρίστηκε από την τσαρική αυλή που της ανέθεσε σε νεαρή ηλικία το αξίωμα της Κυρίας επί των τιμών της Αυτοκράτειρας Ελισάβετ. Η Ρωξάνδρα μέσω των υψηλών επαφών της στην Ευρώπη ενίσχυσε σε διπλωματικό επίπεδο των αγώνα των Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό. ήταν μέλος της φιλόμουσης εταιρείας για την εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων και βοήθησε ουσιαστικά στα χρόνια της επανάστασης στην περίθαλψη των Ελλήνων προσφύγων της Οδησσού.
Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΚΑΙ Η ΑΙΩΝΙΑ ΑΓΑΠΗ
Το 1809 στην Αγία Πετρούπολη γνώρισε τον Κερκυραίο κόμη, Ιωάννη Καποδίστρια, που υπηρετούσε τότε στο Υπουργείο εξωτερικών ως κρατικός σύμβουλος, στενό φίλο και συνεργάτη του αδελφού της Αλεξάνδρου. Τα επόμενα χρόνια μια φλογερή αγάπη αναπτύσσεται μεταξύ τους που, όμως, διακόπηκε απότομα καθώς το Σεπτέμβρη του 1811,όταν ο τσάρος διόρισε τον Καποδίστρια στη Ρωσική πρεσβεία της Βιέννης και έτσι απομακρύνθηκαν ο ένας από τον άλλο. Έξι χρόνια αργότερα θα βρεθούν στη συνοδεία του τσαρικού ζεύγους για το συνέδριο της Βιέννης. (Οκτώβριος 1814- Ιούνιος 1815)
Έκτοτε έζησαν μακριά ο ένας από τον άλλο, αλλά διατηρούσαν συχνή αλληλογραφία.
Ο συμβατικός γάμος της το 1816 με τον Γερμανό κόμη Έντλινγκ, υπουργό των εξωτερικών της Βαϊμάρης και ξάδελφο της τσαρίνας. μετά από πιέσεις της Αυτοκράτειρας, κράτησε μόνο ένα χρόνο.
Η Ρωξάνδρα έζησε ως το Γενάρη του 1844 στον πύργο της στην Οδησσό ενισχύοντας με κάθε τρόπο την Ελλάδα.
Μοναδική της συντροφιά τα γράμματα του αγαπημένου της και ένα δακτυλίδι που της χάρισε με μια θαυμάσια πέτρα στην οποία ήταν χαραγμένη μια πεταλούδα που καιγόταν πάνω στις φλόγες.
Οκτώ μέρες πριν πεθάνει, γράφει στα απομνημονεύματά της:« Θεέ μου, σε ευχαριστώ από τα βάθη της ψυχής μου, γιατί μου χάρισες το πιο υπέροχο δώρο στη ζωή μου:Να αγαπήσω με την πιο αγνή και ωραιότερη αγάπη, το ωραιότερο δημιούργημά σου, το ευγενέστερο και ουράνιο πλάσμα της γης! Σε ευχαριστώ! Πιστεύω ότι δεν θα αργήσεις να μου στείλεις την θεϊκή σου πρόσκληση για το ταξίδι της αιωνιότητας! Σε ευχαριστώ!…Την περιμένω με χαρά.»
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Δ. Γατόπουλος, Ιωάννης Καποδίστριας, Ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, Αθήνα 1932.
Δαφνή Γρ.1076, Ιωάννης Καποδίστριας. Η γένεση του Ελληνικού κράτους, Αθήνα.
Δεσποτόπουλος Αλ.1996, Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας και η απελευθέρωση της Ελλάδος, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας.
Κούκου Ε.1994, Ιωάννης Καποδίστριας, ο άνθρωπος- Ο Διπλωνάτης, Αθήνα.
Ελένη Ε. Κούκκου, Ιωάννης Α. Καποδίστριας, Ρωξάνδρα Σ. Στούρτζα: Μια ανεκπλήρωτη αγάπη- Ιστορική βιογραφία, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2002.
Στούρτζα Ρωξάνδρα, « Απομνημονεύματα», Εκδόσεις Ιδεόγραμμα, Αθήνα, 2006
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος.
Η ιδιαιτερότητα του αφιερώματος στον Ιωάννη Καποδίστρια το κάνει εξαιρετικά ενδιαφέρον.