» O ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ μιλά στα “Χ.ν.” για τις εξελίξεις στην εξωτερική πολιτική
«Η Τουρκία είναι μέσα σε ένα νέο περιβάλλον που δεν την ευνοεί κι αυτό πρέπει να το αξιοποιήσουμε», επισημαίνει ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας & Γεωπολιτικής Θεωρίας του ΕΚΠΑ, δρ Ιωάννης Μάζης, ενώ τονίζει ότι η Ελλάδα δεν έχει κανέναν λόγο να προσφύγει στη Χάγη για τις διαφορές της με την Τουρκία κι ότι αν αναζητήσει το δίκιο της σε κάποιο διεθνές δικαστήριο, αυτό θα πρέπει να είναι του Αμβούργου που δικάζει μόνο με δίκαιο της θάλασσας.
Παράλληλα, ο κ. Μάζης μιλώντας στα “Χ.ν.” με αφορμή την παρουσία του στα Χανιά το περασμένο Σάββατο όπου ήταν κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση με θέμα τις γεωπολιτικές προκλήσεις και ανταγωνισμούς στην Ανατολική Μεσόγειο, την οποία διοργάνωσε η “AHEPA HELLAS” (Ch. Hj-6 “Crete Kydon”), υπογράμμισε ότι θα πρέπει η Ελλάδα να εγκαταλείψει τον ρόλο της “καλής μαθήτριας” στο ΝΑΤΟ και να διεκδικήσει την υποστήριξη της συμμαχίας απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις. Τάσσεται υπέρ των πρόσφατων συμφωνιών με Γαλλία και ΗΠΑ, σημειώνοντας ότι πρόκειται για συμπληρωματικές συμφωνίες που ισχυροποιούν την Ελλάδα μέσα σε ένα ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον, ωστόσο, δηλώνει ιδιαίτερα ανήσυχος για το Κυπριακό καταγγέλλοντας την “αφωνία” της Ελλάδας απέναντι στην πρόσφατη απροκάλυπτη παρέμβαση της Τουρκίας στα εσωτερικά του ψευδοκράτους.
• Τις τελευταίες ημέρες γίναμε μάρτυρες νέων απειλητικών δηλώσεων του προέδρου της Τουρκία Ρ. Τ. Ερντογάν, ο οποίος αυτή τη φορά με όχημα το μεταναστευτικό, εξαπολύει “βολές” προς την Ευρώπη και την Ελλάδα. Πώς ερμηνεύετε τη στάση του αυτή; Είναι ένας αντιπερισπασμός στην αμφισβήτηση που δέχεται στο εσωτερικό και την κατρακύλα της τουρκικής οικονομίας;
Είναι πολλά τα θέματα. Καταρχάς ο Ερντογάν έχασε την αμέριστη στήριξη της Ουάσιγκτον μετά την αποχώρηση του Τραμπ. Δεύτερον, του αρκείται ισχυρότατη πίεση λόγω των δικαστικών εξελίξεων με την τράπεζα Halkbank που μπορεί, ένα αρνητικό αποτέλεσμα γι’ αυτόν, να τον βάλει στη θέση του διωκόμενου. Τρίτον, είναι η κατρακύλα της τουρκικής οικονομίας που δίνει επιχειρήματα στην αντιπολίτευση. Τέταρτον, είναι ο διεθνής ψίθυρος για την κατάσταση της υγείας του. Απέναντι σε όλα αυτά έχει ένα όπλο: τη λαϊκή συσπείρωση και σε αυτό θα τον βοηθήσουν δύο εργαλεία. Η μουσουλμανική αδελφότητα με την οποία συνεργάζεται στενά και ο υπερεθνικισμός. Από εκεί και πέρα, αυτό που δημιουργεί κίνδυνο για την ειρήνη στην περιοχή είναι ότι ο Μπάιντεν, όπως και η Ευρώπη μετά την αποχώρηση της Μέρκελ, δεν είναι πλέον ένα έδαφος γόνιμο για τον Ερντογάν. Παράλληλα οι πιέσεις που τού γίνονται με μοχλό τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πολύ έντονες. Είναι επίφοβο συνεπώς ο κ. Ερντογάν σε αυτή τη ζοφερή για τον ίδιο συνθήκη να προβεί σε κάποιο απονενοημένη ενέργεια. Γι’ αυτό η Ελλάδα πρέπει να είναι πάντα έτοιμη, διπλωματικά και αμυντικά, να απομακρύνει τέτοιου είδους κινδύνους.
• Ωστόσο, παρά την αλλαγή “φρουράς” σε ΗΠΑ και Γερμανία, η Ε.Ε. έχει με ένα τρόπο “παγιδευτεί” στη σχέση της με τον Ερντογάν από τη στιγμή που τον χρηματοδοτεί αδρά για να κρατάει μετανάστες και πρόσφυγες μέσα στα σύνορά του, δίνοντάς του συγχρόνως τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί το “όπλο” του ανοίγματος των συνόρων όταν νιώθει στριμωγμένος…
Ο Ερντογάν δεν κρατάει (μετανάστες και πρόσφυγες) αλλά τους ελκύει, τους προσκαλεί. Είναι μύθευμα ότι κάνει τη δουλειά σε εμάς τους Ευρωπαίους συγκρατώντας τα μεταναστευτικά κύματα στην Τουρκία. Ο Ερντογάν δεν έχει απλώς εργαλειοποιήσει αυτή την κατάσταση αλλά την έχει “οπλοποιήσει”. Για παράδειγμα αυτό που γίνεται στη Λευκορωσία είναι συνεργασία Ρωσίας, Τουρκίας, Λευκορωσίας. Το ερώτημα το δικό μου είναι ένα: γιατί οι αντιδράσεις τις Ε.Ε. για τη Λευκορωσία είναι απολύτως ορθολογικές, ενώ δεν ισχύει το ίδιο για την Ελλάδα και το μεταναστευτικό;
• Είπατε ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και σε διπλωματικό και σε στρατιωτικό επίπεδο. Πολλοί άσκησαν για τη νέα ελληνο-γαλλική συμφωνία αλλά και την επέκταση της ελληνο-αμερικανικής συμφωνίας. Μια κριτική που εστίασε, μεταξύ άλλων, στο μεγάλο οικονομικό κόστος αυτών των συμφωνιών για μια χώρα όπως η δική μας που “στενάζει” οικονομικά. Μπορεί η Ελλάδα να συνεχίζει να ανταποκρίνεται σε αυτή την αέναη εξοπλιστική κούρσα; Κι ακόμα, τη στιγμή που “θωρακιζόμαστε” από διεθνείς συμμαχίες όπως η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ γιατί πρέπει να τρέχουμε αυτή την πολυδάπανη κούρσα;
Καταρχάς και μόνο που είμαστε μέλη του ΝΑΤΟ ήμαστε υποχρεωμένοι να δίνουμε το 2% του προϋπολογισμού μας σε εξοπλισμούς. Από εκεί και πέρα, τα τελευταία 20 χρόνια είχαμε ουσιαστικά σταματήσει να εξοπλιζόμαστε. Αυτή τη στιγμή δεν χρειάζεται να μπούμε σε αέναη κούρσα εξοπλισμών. Χρειάζεται όμως να έχουμε όπλα που να μπορούν τουλάχιστον για τα επόμενα 40 χρόνια να μας καλύψουν. Κι αυτά τα όπλα, που καλώς πήραμε, μας καλύπτουν. Επίσης, όλοι οι πολιτικοί και πολιτειακοί παράγοντες της χώρας, πρέπει να ξεδιαλύνουν στο ΝΑΤΟ άλλον έναν αστικό μύθο. Ό,τι δηλαδή το άρθρο 5 (της συμμαχίας) δεν προβλέπει ότι δεν αναμειγνύεται το ΝΑΤΟ όταν υπάρχουν εκρήξεις μεταξύ των μελών. Δεν αναμειγνύεται στις διαφορές, αλλά μπορεί να αναμειχθεί σε μια θερμή σύγκρουση μεταξύ μελών. Άλλο οι διαφορές και άλλο η θερμή σύγκρουση. Πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτό το θέμα. Δεν μπορεί η Ελλάδα να είναι η “καλή μαθήτρια” που δεν κρίνει τίποτα και απλώς ακολουθεί. Αυτό το κλίμα πρέπει να το αλλάξουμε στο ΝΑΤΟ. Αλλιώς είναι λογικό να σκεφτεί κάποιος ότι ένα ΝΑΤΟ που στρέφεται εναντίον των εθνικών συμφερόντων δεν μας χρειάζεται. Ειδικά τώρα που μοιράστηκαν οι ρόλοι αφενός στον Ειρηνικό με την αγγλοσαξονική πυρηνική συμμαχία και αφετέρου στη Μεσόγειο με την Αμερικανογαλλική συμμαχία, είναι ευκαιρία να τα ξαναδούμε αυτά τα πράγματα. Επίσης, για το θέμα των δύο συμφωνιών με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, θα πρέπει να δούμε ότι είναι συμπληρωματικές οι δύο συμφωνίες. Άλλωστε η συμφωνία με τη Γαλλία δεν έγινε ερήμην των ΗΠΑ. Η μεν αμερικανική συμφωνία αναφέρεται στο δίκαιο της θάλασσας, κάτι που προηγουμένως δεν υπήρχε, ενώ η γαλλική αναφέρεται στο άρθρο 51 του καταστατικού του ΟΗΕ. Επίσης, μπορεί να μην μας δίνει αμυντική συνδρομή η συμφωνία των ΗΠΑ αλλά μας δίνει η γαλλική. Συνεπώς η μία συμφωνία καλύπτει την άλλη και υπάρχει μια πολύ θετική συγκυρία. Η Τουρκία είναι μέσα σε ένα νέο περιβάλλον που δεν την ευνοεί κι αυτό πρέπει να το αξιοποιήσουμε.
• Τα “μέτωπα” με την Τουρκία είναι πολλά. Ποια είναι η γνώμη σας για την πρόταση που διατυπώνεται για προσφυγή στη Χάγη;
Η Χάγη δεν έχει καμία δουλειά. Πρώτα πρέπει να συνεννοηθεί το Μαξίμου με το υπουργείο Εξωτερικών. Γιατί ο κ. Δένδιας, με τον οποίο συμφωνώ, λέει ότι το θέμα είναι ένα: ο καθορισμός της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Το Μαξίμου λέει ότι είναι οι θαλάσσιες ζώνες. Οι θαλάσσιες ζώνες όμως περιλαμβάνουν την αιγιαλίτιδα και η αιγιαλίτιδα είναι μονομερώς ασκούμενο κυριαρχικό δικαίωμα του παρακτίου κράτους. Αυτό δεν το διαπραγματεύεσαι. Τι θα γινόταν αν επεκτείναμε τα 6 ναυτικά μίλια στα 12, κάτι με το οποίο συμφωνεί και η Ρωσία; Το 75% του Αιγαίου θα ήταν επικράτεια. Γιατί δεν το κάνουμε; Μα λένε κάποιοι: “θα γίνει ελληνική λίμνη το Αιγαίο;”. Αφήστε να το πουν οι Τούρκοι αυτό. Δεύτερον η υφαλοκρηπίδα υπάρχει από το διεθνές δίκαιο. Τρίτον, όταν προεκτείνεις τέτοιου είδους ζώνες όπως η αιγιαλίτιδα και δημιουργούνται δυσκολίες διέλευσης, το ίδιο το διεθνές δίκαιο της θάλασσας σε υποχρεώνει να επιτρέψεις διαύλους ελευθέρας ναυσιπλοΐας. Οταν λοιπόν, πέραν του ΝΑΤΟ, η Ρωσία που έχει συμφέρον να υπάρχει ελευθέρα ναυσιπλοΐα, σου λέει ότι μπορείς να ασκήσεις το δικαίωμα, καταρρίπτεται ακόμα ένας μύθος ότι οι πρώτοι που θα αντιδράσουν είναι οι Ρώσοι.
• Άρα λέτε ότι δεν υπάρχει λόγος να προσφύγουμε στη Χάγη;
Όχι, ας πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο του Αμβούργου που δικάζει μόνο με δίκαιο της θάλασσας. Η Χάγη έχει ένα καταστατικό που στο άρθρο 38 ορίζονται οι πηγές του δικαίου κι εκεί αναφέρει τις γενικές αρχές του δικαίου, οι συμβάσεις, οι συμφωνίες και οι συνθήκες, οι καλές πρακτικές και οι γνώμες των διεθνών δημοσιολόγων. Στην παράγραφο 2 αυτού του άρθρου αναφέρεται ακόμα ότι σε περίπτωση που υπάρχουν διαφωνίες, τότε το δικαστήριο δικάζει με βάση τη συνείδησή του περί ισότητας, περί δικαίου και καλού αποτελέσματος. Κι ερωτώ εγώ: ποιος μας διασφαλίζει απέναντι σε αυτό; Γιατί να μην πούμε ρητώς ότι το δικαϊκό όργανο που θα χρησιμοποιήσουμε είναι η συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας του 1982 του Montego Bay της Τζαμάικα; Κι αν το πούμε αυτό, γιατί να μην πάμε κατευθείαν στο Αμβούργο; Η Χάγη δικάζει τα πάντα και γι’ αυτό κάποιοι θέλουν να πάμε εκεί. Κι επειδή υπάρχει η ειλημμένη, μυστική απόφαση, να συζητήσουμε τα πάντα και όλες τις τουρκικές διεκδικήσεις, γι’ κάποιοι μιλάνε για Χάγη. Όχι, λοιπόν, να πάμε στο Αμβούργο.
• Στο Κυπριακό πώς βλέπετε να διαμορφώνεται η κατάσταση;
Το Κυπριακό είναι μια τραγωδία. Παρακολουθούμε μια διαδικασία ουσιαστικά προσάρτησης των κατεχομένων από την Τουρκία αλλά δεν μιλάει κανένας γι’ αυτό. Συγκεκριμένα, ο κ. Τατάρ όλως περιέργως έπεσε θύμα κάποιων ροζ βίντεο και παραιτήθηκε. Τι έκανε η Τουρκία; Όρισε κυβερνήτη στο βόρειο τμήμα του νησιού. Για να γίνει αντιληπτό αυτό, σκεφτείτε την Ελλάδα μετά από μια κρίση στην Κύπρο, να ορίζει Ελλαδίτη κυβερνήτη στο ελεύθερο τμήμα. Τι θα έλεγαν οι Τούρκοι γι’ αυτό; Ό,τι προσαρτήσαμε το νότιο τμήμα του νησιού. Κι όμως τώρα δεν μιλάει κανένας γι’ αυτό που έκανε η Τουρκία. Συνεπώς, παρατηρώ μια επιδείνωση της κατάστασης στην Κύπρο, την ώρα που εμείς έχουμε οχυρωθεί πίσω από βλακώδεις θεωρίες που λένε ότι η Κύπρος είναι τρίτο κράτος. Ναι, είναι τρίτο κράτος, όμως έχει κι ένα σύνταγμα που σε ένα παράρτημά του αναφέρονται οι συνθήκες εγγυήσεως και στο άρθρο 4 αυτού, αναφέρονται οι Ελλάδα, Βρετανία και Τουρκία ως εγγυήτριες δυνάμεις. Τι εγγυήτρια δύναμη είναι η Ελλάδα όταν επιτρέπει να γίνεται αυτή τη στιγμή διορισμός κυβερνήτη στο κατεχόμενο τμήμα; Εχουμε πάρει απόφαση να θυσιάσουμε τον κυπριακό ελληνισμό; Αν όμως θυσιαστεί ο κυπριακός ελληνισμός η Τουρκία τότε ελέγχει όλες τις εξόδους και εισόδους στην ανατολική Μεσόγειο, τους αγωγούς και τα κοιτάσματα των υδρογονανθράκων και βέβαια μπορεί να ζητήσει ό,τι θέλει από το ΝΑΤΟ και την Δύση και θα το πάρει. Τι θα ζητήσει; Τουλάχιστον το μισό Αιγαίο και τη Θράκη. Συνεπώς δεν πρόκειται “πουλώντας” την Κύπρο να ησυχάσουμε εμείς και να απολαύσουμε τον έρωτά μας με την εξουσία και την καρέκλα μας. Κάθε άλλο.
