» Ο ήρωας, ο πατριώτης, ο δημοκράτης, ο αντιστασιακός, ο ανθρωπιστής
Μια σπάνια λαμπρή προσωπικότητα με εξαιρετικό ήθος και αξιοπρέπεια. Ένα άριστο παράδειγμα διά τις επόμενες γενιές, που αγνοήθηκε και θάφτηκε ιστορικά επειδή τόλμησε να πει την αλήθεια.
Ο Ιωάννης Νικήτα Παΐζης γεννήθηκε στα Καμπιά Αποκορώνου το 1900.
Μαθήτευσε στα Δημοτικά Σχολεία Κόκκινου Χωριού και Πλάκας Αποκορώνου και στη συνέχεια στο Γυμνάσιο Βάμου.
Πέρασε στην Ιατρική Αθηνών, αλλά το 1921 διέκοψε τις σπουδές του για να καταταγεί εθελοντικά και να πολεμήσει στη Μικρά Ασία.
Πολέμησε στην Κιουτάχεια, στο Εσκί Σεχίρ και στη μάχη του Σαγγάριου, όπου τραυματίστηκε σοβαρά με αποτέλεσμα να έχει πρόβλημα για το υπόλοιπο της ζωής του.
Τελείωσε την ιατρική το 1927 και πήρε διπλή ειδικότητα, ειδικού παθολόγου και μαιευτήρα. Επέστρεψε στα Χανιά όπου είχε πολλές δραστηριότητες εις όφελος του λαού και ιδίως των πτωχών.
Υπήρξε μέλος του Κόμματος των Φιλελευθέρων και προσωπικός ιατρός του Ελευθερίου Βενιζέλου στα Χανιά.
Συμμετείχε στο βενιζελικό κίνημα του 1935, με αποτέλεσμα να φυλακιστεί και να εξοριστεί.
Μετά την απελευθέρωσή του, το 1936, επέστρεψε στα Χανιά και ίδρυσε φιλανθρωπικό Σύλλογο……
Κατά τη διάρκεια της ζωής του απέκτησε πάνω από 1.200 βαφτιστήρια.
Λίγο αργότερα, πρωταγωνίστησε στην ίδρυση του «Ταμείου Ελεημοσύνης», που με τη συνεργασία της τότε Επισκοπής Κυδωνίας και Αποκορώνου επιτέλεσε σημαντικό έργο ως προς την εξάλειψη του φαινομένου της επαιτείας, προσφέροντας βοήθεια στους άπορους…
Δύο χρόνια αργότερα, το 1938, συμμετείχε στο αντιμεταξικό κίνημα που εκδηλώθηκε στα Χανιά, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και φυλακιστεί δεύτερη φορά.
Το 1939 σε πολιτική αντιπαράθεση με το στρατιωτικό Διοικητή Κρήτης του δικτάτορα Μεταξά, Μπότη Σφακιανάκη εκ Λασιθίου και επειδή ο Παϊζης του σύστησε να αγοράζουν αντιαεροπορικά και αεροπλάνα αντί να διαθέτουν τα χρήματα στην ΕΟΝ (προπαγάνδα), καθ’ όσον διαφαινόταν πόλεμος, παρ’ ότι ο Παϊζης ήταν γιατρός της οικογενείας του Σφακιανάκη τον έστειλε σε τρείς μήνες εξορία.
Μετά την απελευθέρωσή του το 1939, ίδρυσε κλινική στα Χανιά, μία από τις πρώτες και πιο σύγχρονες στην πόλη.
Σε αρκετές περιπτώσεις θεράπευε και εγχείριζε ανθρώπους που δεν είχαν χρήματα να πληρώσουν, ενώ συνήθιζε να πηγαίνει σε άτομα που δεν μπορούσαν να μετακινηθούν.
Πριν τη Μάχη της Κρήτης συμμετείχε σε τριμελή επιτροπή, μαζί με τον στρατηγό Εμμανουήλ Τζανακάκη και τον συνταγματάρχη Ανδρέα Παπαδάκη, που εισηγήθηκε στην κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού και στον βασιλιά Γεώργιο, (με τον οποίο είχε κατ’ ιδίαν συζήτηση), να εξοπλιστούν άμεσα οι Κρητικοί, ώστε να είναι σε θέση να αποκρούσουν την επικείμενη γερμανική επίθεση….
Στο γραφείο του στην κλινική του ιδρύθηκε στις 15 Ιουνίου 1941 η ΑΕΑΚ (Ανωτάτη Επιτροπή Αγώνος Κρήτης), μία από τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις στην Κρήτη και στην Ευρώπη.
Το βράδυ της 6ης Μαρτίου 1942 και ώρα 22.00 περικυκλώνεται η κλινική και μπαίνουν στο γραφείο του γιατρού που συλλαμβάνεται ο αντισυνταγματάρχης αρχηγός της γκεστάμπο και ένας υπολοχαγός.
Στην κλινική νοσηλεύονται 10-12 Άγγλοι με πάγο στο κεφάλι και διάγνωση… τύφος, όπως και ένας αριθμός απόρρητων εγγράφων, στοιχεία που επισείουν τουφεκισμό αλλά παρά την ενδελεχή έρευνα οι Γερμανοί δεν τα βρίσκουν.
Ο Παϊζης οδηγείται στο κολαστήριο της Αγυιάς όπου αρχίζουν οι ανακρίσεις και καταδικάζεται σε θάνατο.
Είχε προδοθεί από τους γιατρό ΓΛ., τον ΔΣ., και τον υπομοίραρχο της ασφάλειας Χανίων Γεώργιο Κα…
Τον σώζουν οι Ιταλοί, 24 Μαρτίου 1942 τον παίρνουν στην Νεάπολη Λασιθίου. Ο Ιταλός αντιφασίστας Ταβάνα τον στέλνει στην Ρόδο για να μην τουφεκισθεί από τους Γερμανούς.
Γυρίζει Λασίθι, συναντά το Ρούσσο Κούνδουρο που γνωρίζονται από το 1935 στις φυλακές, επόμενο θύμα των δοσίλογων και συνεργατών των Ναζί.
Στα Χανιά τον γυρίζουν κατά γερμανική εντολή οι Ιταλοί στις 20 Αυγούστου 1942.
Ο στρατηγός Αντρέ είχε αντικατασταθεί από τον Μπρόγερ και ο πανέξυπνος γιατρός τον πολιτεύεται καταλλήλως και τον αφήνει ελεύθερο σαφώς μόνο εντός της κλινικής του.
Εν μέσω χιονοθύελλας στις 14 Φεβρουαρίου 1943 και ώρα 2.30 φεύγει από το νότιο Ηράκλειο με τορπιλάκατο μαζί με 27 Κρήτες και τρείς Άγγλους για Μέση Ανατολή.
Εκεί καταγράφει τα θλιβερά και εμετικά τεκταινόμενα από την Ελληνική κυβέρνηση και το στρατό.
Γράφει :
«…. Συνεχώς έρχονται από την Ελλάδα παιδιά που δεν μπορούν να ζουν την σκλαβιά….. για να πολεμήσουν και να εκδικηθούν….. όταν αντιληφθούν την κατάσταση λένε : να μην έφτανα ποτέ μου να φθάσω εδώ, ας πνιγόμουνα καλύτερα παρά να δω το κατάντημα των Ελλήνων εδώ….».
Γράφει για τους Άγγλους :
«επιβεβαιώθηκαν τώρα αυτά που μου είχαν πει εδώ στο Κάϊρο για τους Άγγλους. Όσον θα προσφέρομεν τα πάντα και αυτήν την ζωή μας δια τους Άγγλους, θα είμεθα καλοί και θα μας αγαπούν. Αφού όμως παύσει η χρησιμοποίησης μας, γινόμεθα αποδιοπομπαίοι, μισητοί και συχνάκις δολοφονούμεθα, ιδίως όταν γνωρίζομεν μυστικά των». (προφανώς εννοεί τον στρατηγό Τζανακάκη, τον λοχαγό Μανώλη Πιμπλή, τον Β. Κτιστάκη και άλλους )
Γράφει :
«…. Έγινε μια μεγάλη δεξίωση εις το Ελληνικό Κέντρο του Καϊρου όπου εφάνη πλέον καθαρά πως εχώρισαν τον Ελληνικό Λαό σε βασιλικούς και κομμουνιστάς και απέκλεισαν τον δημοκρατικό δρόμο, δηλαδή τον δρόμο της προόδου μακράν από τα άκρα».
«…. Βοηθώντας κομμουνιστικάς και αντικομμουνιστικάς οργανώσεις έχουν σκοπό να μας διαιρούν…»
Γράφει τι του είπε τον Απρίλιο του 1943 ο Άγγλος Ταγματάρχης – πράκτορας της SOE Jack Smith Hughes :
«….. ο πόλεμος θα διαιωνισθεί επί πολύ ακόμη με σκοπόν την συντριβήν της Ρωσίας. Μπορούμε να τελειώσομε τον πόλεμο οπόταν θέλομεν, αλλά πρέπει να συντριβεί η Ρωσία, γιατί αυτή θα είναι ο εχθρός του μέλλοντος».
Οι Άγγλοι δεν του επιτρέπουν να επιστρέψει στην Ελλάδα καθόσον δεν χρηματίζεται και δεν ελέγχεται.
Την ΑΕΑΚ την αναλαμβάνει ο άγγλος πράκτορας Alexander Wallace Fielding που την μετατρέπει σε ΕΟΚ.
Τον Παϊζη γυρίζουν οι Άγγλοι στην ρημαγμένη Ελλάδα, κατόπιν εορτής, στις 9/11/1944.
Γράφει :
«εκείνο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήτο, πως όλοι οι δοσίλογοι απ’ όλη τη χώρα είχαν μαζευτεί στη Αθήνα και είχαν τεθεί υπό την προστασία του κράτους. Από τα Χανιά πολλοί….. Εκείνο ακόμα που μου έκανε εντύπωση ήταν που δεν είχαν αποστρατευτεί τα Τάγματα Ασφαλείας, ούτε οι χωροφύλακες……».
Γράφει επί λέξει:
«Μετά την απελευθέρωση …..τα πράγματα μετετράπησαν κατά τοιούτον τρόπον……ώστε οι με προδόται να γίνουν πατριώτες και οι πραγματικοί πατριώτες να γίνουν προδότες. Τους προδότες που οι Άγγλοι μας επίεζαν να εκτελέσομε, τους ανέβασαν στα ύψιστα αξιώματα και εμάς τους συμπολεμιστάς και ευεργέτας των, όχι μόνο ελησμόνησαν αλλά και κατεδίωξαν.
Έδωσαν πιστοποιητικά στους διάφορους προδότες, ότι τάχα εκείνοι τους είχαν τοποθετήσει στις Γερμανικές υπηρεσίες. Έτσι ξέφυγαν πάσης τιμωρίας, εκείνοι που έπρεπε να τιμωρηθούν αυστηρώς και να δικαστούν απλοί άνθρωποι, που είχαν υποπέσει σε μικρότερα αδικήματα.
Υπάρχουν προδότες συνεργάτες του εχθρού και λοιποί που έπρεπε να τουφεκιστούν και απηλλάγησαν δια βουλεύματος ή αθωώθηκαν υπό των δικαστηρίων.
Τώρα διερωτώμαι;;;; Ποια συμπεράσματα θα βγάζουν οι νεώτεροι;;; ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ή ΠΡΟΔΟΤΕΣ».
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΑΛΛΙΟΥ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ
Στις 10 Μαΐου 1956 ο Μιχαλάκης Καραολής και ο Ανδρέας Δημητρίου απαγχονίστηκαν στις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας.
Η γενναία στάση τους μπροστά στου δημίους τους και το γεγονός της θανάτωσής τους προκάλεσαν παγκόσμια αντίδραση και κατακραυγή.
Την προηγούμενη ημέρα (9 Μαΐου 1956) στην Αθήνα 4 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις συγκρούσεις αστυνομικών και διαδηλωτών που ζητούσαν την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Στα Χανιά της Κρήτης ο Γιατρός Ιωάννης Παΐζης, βραβευμένος από τον Αρχιστράτηγο των Βρετανικών Δυνάμεων Αλεξάντερ με το παράσημο Μ.Β.Ε. και εξέχον μέλος του τάγματος των Ιπποτών για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην αντίσταση του κρητικού λαού στο πλευρό των συμμάχων… επιστρέφει στην Αγγλική Αυτοκρατορία τα παράσημα, τα διπλώματα τιμής και τα μετάλλια.
Η επιστολή είναι μνημειώδης…
Τονίζει ότι
« η προσπάθεια της Βρετανικής Αυτοκρατορίας να καταπνίξει τον αγώνα των αδελφών μας Κυπρίων, οι οποίοι ουδέν άλλο ζητούν παρά την ελευθερία των, εξαχθείσης της προσπαθείας της και μέχρι του θανάτου δι’ αγχόνης ηρώων του ιερού αυτού αγώνος, αποδεικνύει ότι
η Μεγάλη Βρετανία ουδόλως έχει συνείδησιν της ελευθερίας και τα απονεμηθέντα εις ημάς παράσημα και άλλα διακριτικά, αποτελούν μόνον ΕΜΠΑΙΓΜΟ ΚΑΙ ΕΙΔΟΣ ΑΠΑΤΗΣ.
ΔΕΝ ΔΥΝΑΜΑΙ ΟΘΕΝ ΝΑ ΚΡΑΤΩ ΤΑΥΤΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ…» .
Ο γιατρός Ιωάννης Παΐζης πέθανε στα Χανιά στις 7 Αυγούστου 1984, αφήνοντας μεγάλο μέρος της περιουσίας του στο τότε Γυμνάσιο Βάμου, με την πρόνοια να δίνεται κάθε χρόνο ένα χρηματικό έπαθλο στους αριστεύσαντες τελειόφοιτους, πράγμα που γίνεται έως σήμερα.
Εάν ποτέ στα Χανιά βρεθεί Δήμαρχος ιστορικά διαβασμένος, πατριώτης και δημοκράτης ας μεταφέρει την εις τα Καμπιά Αποκορώνου τοποθετηθείσα προτομή του ήρωα ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΪΖΗ εις την είσοδο του Δημαρχείου Χανίων και ας ονομάσει μια λεωφόρο των Χανίων ΛΕΩΦΟΡΟ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΑΪΖΗ προς τιμή του γιατρού, προς παράδειγμα δια τις επόμενες γενεές, των με τα κοινά ασχολουμένων και προς τιμήν του ιδίου τα τοιαύτα πράξαντος.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΝ ΗΡΩΑ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΪΖΗ
*Ο Μιχαήλ Κατσανεβάκης είναι αρχιτέκτων μηχ., συγγραφέας,
ιστ. ερευνητής
