«Οταν όμως από ένα μακρινό παρελθόν τίποτα δεν επιζεί, αφού πεθαίνουν οι άνθρωποι, αφού καταστραφούν τα άψυχα, μόνες πιο φθαρτές, αλλά πιο μακρόβιες, πιο άυλες, πιο επίμονες, πιο πιστές, η όσφρηση και η γεύση, ζούνε για καιρό ακόμα, σαν τις ψυχές, για να θυμούνται, να περιμένουν, να ελπίζουν, επάνω σ’ αυτά τα ερείπια, να βαστούν χωρίς να λυγίζουν, πάνω στη μικρή σχεδόν άυλη σταγόνα τους, το τεράστιο οικοδόμημα της ανάμνησης».
Μαρσέλ Προυστ,
“Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο”
—————————————
Σε κατάμεστο ακροατήριο, στις 12 του Οκτώβρη, ημέρα Σάββατο, στο Συνεδριακό Κέντρο ΣΥ.ΦΑ.Χ., ο διοργανωτής του συνεδρίου με θέμα «Τα Ασκληπιεία και η Ιπποκράτειος Ιατρική», Κώστας Αρχοντάκης, ανήσυχος και δημιουργικός, βάλθηκε μέσα σε νεανικό πυρετό, να κάνει τη δική του σύνθεση και υπέρβαση, αναζητώντας αδιάκοπα, μέσα στους καφκικούς διαδρόμους της Ιπποκράτειας Ιατρικής, της Ιώνιας Ιατρικής και των Ασκληπιείων, την κυκλικότητα της ζωής, σύγκλιση παρελθόντος, παρόντος, μέλλοντος, όπως και του πολύτιμου χαμένου χρόνου.
Ο ομιλητής, συμφιλιωμένος με την δουλειά του και τον εαυτό του, αγαπώντας τους ασθενείς του, θεωρώντας δώρο την καθημερινότητα μαζί τους, με φρέσκο υπαινικτικό λόγο, γοητευτική γλώσσα και ήπιο ύφος, πηγαινοέρχεται πάνω – κάτω, παρεμβαίνοντας και διευθετώντας τα οργανωτικά της εκδήλωσης. Διαβάζει με τον δικό του μαγικό τρόπο, ώριμα θεατρικό – οικοδεσπότης αυτός, με την μελετημένη του σκέψη – και μας εισάγει γενναιόδωρα, όλο και πιο βαθειά, στο δικό του σύμπαν της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, κερδίζοντας ολοένα σε ωριμότητα, ήρεμη καλοσύνη και σοφία.
Ο λόγος για τον Απόλλωνα, τον Ασκληπιό, τον Ιπποκράτη, τα Ασκληπιεία, αλλά επιπλέον και κυρίως για την Ιώνιο Ιατρική, έργο με αφάνταστη συμπύκνωση του χώρου και του χρόνου, με τον παράδοξα προδρομικό της χαρακτήρα και πόσο πρώιμη ήταν η επινόηση του ομιλητή, που ξύνοντας με το νυστέρι – για την διεύρυνση της συνείδησης και την μεγιστοποίηση της εμπειρίας – ανακάλυψε την ύπαρξη και αποδοχή, ακόμα και σήμερα, της Ιωνίου Ιατρικής, τη χαρακτηριστικότερη σύνοψη της παράδοσης του Ασκληπιού, της Ιπποκράτειας αντίληψης και της ευρύτερης αρχαιοελληνικής σκέψης – ένα παλίμψηστο, που αναδεικνύει σε μαθήματα ζωής, τους θεμελιώδεις ελληνικούς μύθους, πηγή άλλωστε της δυτικής φιλοσοφίας, της οποίας το περιεχόμενο ανέλυσε και ο ομιλητής σε φιλοσοφικό επίπεδο.
Η επικαιρότητα και η επαναστατικότητα του μύθου προκύπτει και από τη ρήση του Ρομπέρτο Καλάσο ″ο μύθος είναι κάτι που δεν συνέβη ποτέ, αλλά συμβαίνει πάντοτε″. Οι εντολές του Απόλλωνα, όπως αναγράφονταν στην είσοδο του μαντείου των Δελφών ″μέτρον ἄριστον″, ″μηδέν ἄγαν″, ″γνῶθι σαὐτόν″ έδιναν στον Έλληνα τους βασικούς κανόνες της ζωής του. Η ελληνική μυθολογία έδειξε πως συμβολοποίησε τα πράγματα η κοινωνία της αρχαιότητας για να οργανώσει την κοινωνική ζωή έναντι του χάους. Οι Ολύμπιοι θεοί και οι ήρωες, εκπρόσωποι της συμπαντικής τάξης, έκαναν την πρώτη δουλειά για την αρμονία στο σύμπαν. Πολέμησαν με τα τέρατα, τους Τιτάνες, τους Εκατόγχειρες, σε μία αντίστοιχη κοσμογονία, για ένα αρμονικό κόσμο.
Ο Κώστας Αρχοντάκης, με τις καταλυτικές παρατηρήσεις του και την συνεισφορά ενός στρατευμένου ανθρώπου στην ιατρική, του οποίου το ύφος, το στιλ, ο τρόπος σκέψης, οι λέξεις, οι αναφορές στα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις (με πολιτικό κάποτε υπόστρωμα), το πάθος, το όραμα, η πίστη του στους εναλλακτικούς τρόπους θεραπείας που σώζουν μερικές φορές ή επιτρέπουν την σωτηρία, φτάνει οι άνθρωποι να ωριμάσουν και να φωτιστούν, φτάνοντας στην αυτοσυνειδησία και επιπλέον όλα όσα αγκαλιάζουν ασφυκτικά την καθημερινότητα ενός γιατρού – με μεταφυσικό ρίγος, κάποια – μεταφέρουν ένα φορτίο αξιόλογο και αναδεικνύουν ένα χαρακτήρα που αναμφίβολα αντιστέκεται στην ιατρική κοινοτοπία.
Η Ιώνιος Ιατρική είναι η πρώτη, πρότυπη, γνωσιακή μήτρα που κατόρθωσε να ακυρώσει το κλισέ παρωχημένου – νεωτερικού. Έτσι, καθίσταται έργο νεωτερικό τελικά, δεν ακυρώνεται η παράδοση, αλλά τροποποιείται και ανασυντάσσεται ανθρωπολογικά και ιδεολογικά, για να μπορέσει να αποκτήσει συνάφεια με ένα κόσμο συνεχών τεχνολογικών επαναστάσεων, που έχουν καταστήσει τα μεγαλύτερα προβλήματα της ανθρωπότητας διαχειρίσιμες προκλήσεις. Αυτή, άλλωστε, ήταν και η απάντηση του ομιλητή, σχολιάζοντας μία ερώτηση από το ακροατήριο.
Πάντως, όπως και να είναι, η σύγχρονη δυτική ιατρική κρυφοκοιτάζει την Ιώνιο, υποτονίζοντας ανταγωνιστικά τη θηριώδη κατάκτηση της εποχής εκείνης. Αυτό αντανακλά τη θριαμβευτική επαλήθευση της εγκυρότητάς της σήμερα. Πρόκειται για ένα έργο διαχρονικό στη λαϊκότητά του, φάρμακο νηπενθές για τα σύγχρονα δεινά, που κοιτάζει εμάς και τον καιρό μας, στο αδιέξοδο και στην κρίση, παγιδευμένους να ξεφτίζουμε κάθε συλλογικότητα, αλλοτριωμένους να ενδίδουμε στον ατομικισμό, μέχρι και στον κοινωνικό κανιβαλισμό.
Κατά συνέπεια, η Ιώνιος Ιατρική γίνεται το σύμβολο μιας ουτοπίας, που θα επανασυμφιλιώσει την κοινωνία με τον εαυτό της. Η απόκτηση μιας καινούργιας αντίληψης για την υγεία με σκοπό την επανεύρεση της ισορροπίας σώματος – ψυχής, είναι μία ευχάριστη απόδραση: η ανακάλυψη του εαυτού, επιστροφή στην ουτοπία και επιστροφή στην πραγματικότητα και μέσω αυτής, σε κάποιο πράγμα, που θα έμοιαζε ίσως με ευτυχία. Σε ένα νέο ανθρωπισμό.
Υπεράριθμα τα λευκά κεφάλια στο ακροατήριο, μαρτυρούν τη σημαντική πνευματικότητα της παλιάς αυτής γενιάς. Είδαμε καρέ – καρέ το ξετύλιγμα της ιστορίας, γοητευμένοι από τη ροή και με τις άλλες θεματικές ενότητες, που τις επιμελήθηκαν επιστήμονες διαφορετικών τομέων. Αυτό που εισπράξαμε, ήταν ένα θαυμαστό, προοδευτικό, εκπαιδευτικό πείραμα και μία εμπειρία ξεχωριστή, που θα ήθελα να θυμάμαι.
Ο ομιλητής σχολιάζει με οξύτητα και οξύνοια τα πολιτικοκοινωνικά συμφραζόμενα, γνωρίζοντάς μας με ανθρώπινη κατανόηση και σοφία το ιατρικό λειτούργημα – με τις αντιφάσεις και τις υπερβάσεις του κάποιες φορές – αμφισβητώντας με ήπιο ύφος τους μηχανισμούς της αποτελεσματικότητας, με την πνευματική απογύμνωση και τα αδιέξοδα – με τη νόσο ως δοκιμασία να διαπερνάει τις ανθρώπινες στιγμές, εικονογραφώντας τη ζωή και να καθαγιάζει σαν μια δύσκολη γνώση τον άνθρωπο. Μας καλεί, επιπλέον, σε ένα μάθημα διανοητικής ″αυτοάμυνας″, που παραπέμπει στην περίπλοκη σχέση σώματος – νου – ψυχής, η οποία, σύμφωνα με την παράδοση του Ασκληπιού, αποτελεί μία εντελώς διαφορετική αντίληψη που παραβλέπει η σύγχρονη δυτική ιατρική.
Η έννοια της θεραπείας, για την αρχαιοελληνική σκέψη, είχε ευρύτερη προσέγγιση και το άτομο είχε πλήρη συναίσθηση ότι ήταν μέρος μιας κοσμικής τάξης που ενσωματώνει τα πάντα. Η παράδοση του Ασκληπιού ήταν μία ιερή ιατρική, γι’ αυτό και τα Ασκληπιεία ήταν συγχρόνως ιεροί χώροι και θεραπευτικά κέντρα.
Σήμερα, ο δυτικός πολιτισμός αποθεώνει σωστά τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα. Τιμά τον Ιπποκράτη, αγνοεί όμως τα εγκοιμητήρια των Ασκληπιείων, τον Παρμενίδη, τον Πυθαγόρα, τον Εμπεδοκλή, τον Πλωτίνο, τον Πρόκλο, εκλεκτούς δασκάλους και μύστες.
Ο Κώστας Αρχοντάκης δεν ενδίδει στην παραγραφή της παράδοσης και της μνήμης, όπως και στην αλλοτρίωση. Ανένδοτος, κοιτάζει με έκσταση μέσα του το αιωρούμενο όραμα της Ιωνίου Ιατρικής, περιδιαβαίνει την ιστορία της με έναν ήρεμο στοχασμό στο τέλος, κερδίζοντας έμπνευση από τις ασταμάτητες διαδρομές στον χώρο και τον χρόνο.
Ακολουθεί ο αναστοχασμός, αφήνοντας για το τέλος πάντοτε μία συγκινημένη σκέψη σαν κατακλείδα. Είναι μία εμπνευσμένη, βραδυφλεγής, ερωτική σχέση, δύσκολη στην παρακμή των ημερών μας, που δυσκολεύεται να μεταδώσει τη φλόγα και την έκρηξη. Ωστόσο, το όραμα ξαφνικά ανεβαίνει και φωτίζεται αφήνοντας όλα τα άλλα στο σκοτάδι. Ξημερώνει!
Όσοι δεν μπορέσαμε -για προσωπικούς και άλλους λόγους- να παρακολουθήσομε στο Συνεδριακό Κέντρο ΣΥ.ΦΑ.Χ το υψηλού επιπέδου Συνέδριο “Τα Ασκληπιεία και η Ιπποκράτειος Ιατρική”, ωστόσο, σταθήκαμε τυχεροί να ενημερωθούμε επαρκώς -όσο το επέτρεψε ο χρόνος κι ο χώρος- από το σπάνιο άρθρο, δοκίμιο θα το έλεγα, της διακεκριμένης Συμ/φου Χανίων κ. Αικατερίνης Μπέζα – Τσουρουπάκη. Δεν είναι η πρώτη φορά που μάς ξαφνιάζει ο απλός, ο εμπεριστατωμένος, ο πανέμορφος και λιτός λόγος της ορμώμενης εκ της “Ερατεινής Ημαθίας του Ηροδότου” συμπατριώτισσάς μου αξιόλογης αρθρογράφου, που απλά μάς εισήγαγε στο πνεύμα του “Συνεδρίου”, κι ανάγλυφα μπροστά μας ο διοργανωτής του Συνεδρίου εξαίρετος γιατρός κ. Κώστας Αρχοντάκης να αναλύει με φιλοσοφικές κι απλές επιστημονικές απόψεις και γνώσεις την ασύγκριτη Ιπποκράτειο Ιατρική – Ιωνική Ιατρική σε σχέση με τη μίζερη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα του σύγχρονου πολιτισμού, για ν΄αποδειχθεί το απαράδεκτο κοινωνικό φαινόμενο του “Ελλείμματος Πνευματικής Ωρίμασης” με τα γνωστά και δεινά αποτελέσματα για τον σημερινό άνθρωπο: και το αξιοπερίεργο είναι, παρά τον υψηλό δείκτη της Τεχνολογίας, αλλά και των άλλων Επιστημών, ότι ανοίχτηκε υπερβολικά η ψαλίδα ανάμεσα στα δύο βασικά δομικά στοιχεία του ανθρώπου, δηλαδή τον νου [λογική – γνώση] και την ψυχή [συναίσθημα – Ηθική] και ο μεν νους ΓΙΓΑΝΤΩΘΗΚΕ, ενώ η ψυχή παρέμεινε στάσιμη, σχεδόν νάνος. Συνακόλουθα, πολύ ορθά και σοφά το Συνέδριο [ομιλητές, σύνεδροι κ.λ.π] με τρόπο, θα λέγαμε, ανατρεπτικό κι αναπάντεχο, “μπήκε” σε πολλά κανάλια, όπως αυτά της συμπαντικής αρμονίας [υπάρχει σήμερα;], της εν γένει Φιλοσοφίας, της Ανθρωπολογίας και Κοινωνιολογίας, της Αρχαίας και της σύγχρονης Ιατρικής Επιστήμης, ως και των θρησκευτικών συναισθημάτων στους χώρους των Ασκληπιείων. Ευχαριστούμε θερμά την εξαίρετη Αικατερίνη για το πολύ χρήσιμο κι όμορφα γραμμένο άρθρο της [είναι άπιαστη στη γραφή] και, βέβαια, τον οργανωτή θαυμάσιο επιστήμονα κι άνθρωπο κ. Κώστα Αρχοντάκη. Ωστόσο, με αφορμή το άρθρο “Ιώνιος Ιατρική και η σφία των μύθων” της αγαπητής και οικογενειακής φίλης μας Αικατερίνης, στις προσεχείς μέρες θα επιχειρήσω, έτσι σαν συμπλήρωμα στο τεράστιο πρόβλημα – ζήτημα της αναντιστοιχίας ανάμεσα στον νου και την ψυχή, μια μικρή εργασία στα αγαπητά μας “Χανιώτικα Νέα”, όσο αφορά δηλαδή την Χριστιανική Ορθοδοξία και τον άνθρωπο. Με φιλική εκτίμηση κι αγάπη Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος ΧΑΝΙΑ.
Υ.Γ. Παρακαλώ διαβάστε: αντί “σφία”, το ορθόν = σοφία. Ευχαριστώ για την υπομονή σας. Γ.Κ. ΧΑΝΙΑ