Αξίζει να αναφερθούµε σήµερα σε µια µεγάλη επιστήµονα γυναίκα που πάλεψε ενάντια στην κοινωνική βία της εποχής της που µε το έργο της και τη δράση της αποτελεί αιώνιο παράδειγµα ανθρώπου – επιστήµονα – αγωνίστριας.
Τα «έδωσε όλα» για την πρόοδο της επιστηµονικής γνώσης και για το κοινό καλό.
Η Μαρία Σκλοντόφσκι (µετέπειτα Κιουρί ) γεννήθηκε πριν 157 χρόνια, στις 7 Νοέµβρη 1867 στη Βαρσοβία της Πολωνίας. Ξεχώρισε από µικρή για τις επιδόσεις της στη Φυσική και τα Μαθηµατικά, όµως ο δρόµος µπροστά δεν ήταν στρωµένος µε ροδοπέταλα..
Μετά το Λύκειο ρίχτηκε στη βιοπάλη ως γκουβερνάντα παιδιών των «καλών οικογενειών». ∆ούλεψε επί 8 χρόνια προκειµένου να βοηθήσει την αδερφή της να σπουδάσει στη Γαλλία. Η ίδια, µιας και εκείνη την εποχή στην Πολωνία δεν επιτρέπονταν στις γυναίκες να σπουδάζουν, παρακολούθησε το παράνοµο «Κινητό Πανεπιστήµιο» , δηλαδή µια σειρά µαθηµάτων από εθελοντές δασκάλους. Παράλληλα δώριζε τις γνώσεις της, παραδίδοντας µαθήµατα στις εργάτριες µιας βιοτεχνίας ρούχων. Όταν η αδερφή της ολοκλήρωσε τις σπουδές της , ήρθε η δική της σειρά να στηρίξει τη Μαρία, η οποία εγκαταστάθηκε το 1891 στο Παρίσι για να παρακολουθήσει µαθήµατα Σχολής Θετικών Επιστηµών της Σορβόνης.
Οι αινιγµατικές φωτεινές ακτίνες
Προετοιµαζόµενη για το διδακτορικό της, ενδιαφέρθηκε για τις εργασίες του Γάλλου φυσικού Άνρι Μπεκερέλ, ο οποίος είχε παρατηρήσει ότι τα άλατα ενός σπάνιου µετάλλου, του Ουράνιου (U), εξέπεµπαν από µόνα τους κάποιες αγνώστου είδους ακτίνες. Η προέλευση τους αποτελούσε ένα πραγµατικό αίνιγµα. Μαζί µε τον σύζυγο της Πιέρ, συµπέραναν ότι την ίδια ιδιότητα είχαν και άλλα χηµικά στοιχεία, σε διαφορετικό βαθµό το καθένα, αλλά και ότι η ένταση της ακτινοβολίας αυτής είναι ανάλογη της ποσότητας του στοιχείου.
Τον Ιούλη του 1898 ανακοίνωσαν την ανακάλυψη δύο νέων τέτοιων στοιχείων, του Πολώνιου (Ρο), που ονοµάστηκε έτσι προς τιµήν της πατρίδας της Μαρίας, και του Ράδιου (Ra), από το οποίο εµπνεύστηκαν τη λέξη «ραδιενέργεια» για να βαφτίσουν το φαινόµενο. Προκειµένου να παρασκευάσουν σε καθαρή µορφή τα δύο στοιχεία, οι Κιουρί δούλεψαν τέσσερα ολόκληρα χρόνια σε συνθήκες µεγάλης στέρησης σε µια παράγκα, καθώς το επίσηµο Πανεπιστήµιο της Σορβόνης δεν τους παραχωρούσε εργαστήριο, ούτε τους επιδοτούσε.
Τα κοσµήµατα που θα µπορούσαν να γίνουν εργαστήρια.
Το 1903, µετά από µια διάλεξη του Πιερ στη Γενεύη για το Ράδιο, η Μαρία του εξοµολογήθηκε ότι στη βαρετή δεξίωση που ακολούθησε, εκείνη κοίταζε τα κοσµήµατα των «υψηλών κυριών» και σκεφτόταν πόσα εργαστήρια θα µπορούσαν να φτιαχτούν µε αυτά!
Η Μαρία και ο Πιερ Κιουρί αρνήθηκαν να κατοχυρώσουν τις µεθόδους τους για την αποµόνωση των στοιχείων , επειδή θεωρούσαν ότι η επιστήµη είναι κοινωνική και οι «πατέντες» εµποδίζουν τη συνέχιση της επιστηµονικής έρευνας από τους επόµενους. Η σηµασία της πράξης αυτής είναι ακόµα µεγαλύτερη, διότι οι Κιουρί ανακάλυψαν πως η ακτινοβολία του Ραδίου καταστρέφει τους καρκινικούς όγκους, ανακάλυψαν δηλαδή την ακτινοθεραπεία, στην οποία υποβάλλονται σήµερα εκατοµµύρια καρκινοπαθείς σε όλο τον κόσµο.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσµιου Πολέµου, η Μαρία Κιουρί «όργωσε» τη Γαλλία, µε το πρώτο «ακτινολογικό όχηµα» δική της έµπνευσης. Με τα χρήµατα από τα δύο βραβεία Νόµπελ που κέρδισε (Φυσικής το 1903 και Χηµείας το 1911), έστησε περίπου 250 ακτινολογικούς θαλάµους στα πολεµικά µέτωπα που επέτρεπαν να εντοπίζουν και να αφαιρούνται επιτόπου οι σφαίρες από το σώµα των τραυµατιών, σώζοντας πολλές ζωές.
Θύµα των ανακαλύψεων της…
Πέθανε το 1934 από πλαστική αναιµία που προκλήθηκε από τη µακροχρόνια έκθεση της στην ακτινοβολία. Οι βλαβερές επιπτώσεις της, ραδιενέργειας ήταν άγνωστες την περίοδο της εργασίας της και έτσι δεν λάµβανε τα µέτρα ασφαλείας που αναπτύχθηκαν αργότερα. Συχνά µετέφερε δοκιµαστικούς σωλήνες που περιείχαν ραδιενεργά ισότοπα στην τσέπη της και τους αποθήκευε στο συρτάρι του γραφείου της, παρατηρώντας το αχνό φώς που ελκυόταν από τις ουσίες στο σκοτάδι.. Τα τετράδια µε τις σηµειώσεις της είναι ακόµα και σήµερα ραδιενεργά και εκτίθενται στη Βαρσοβία µέσα σε προθήκες από µόλυβδο!
Το έργο και η στάση της εµπνέουν µέχρι και σήµερα
‘Εζησε φτωχικά, γνώρισε την πείνα και τις στερήσεις και δούλεψε σκληρά για να ξεπεράσει τα εµπόδια που έβαζαν µπροστά της η καπιταλιστική κοινωνία και η γυναικεία ανισοτιµία. ∆εν επιδίωξε πλούτη και δόξα. Πορεύτηκε µε βάση την πεποίθηση ότι τα επιστηµονικά επιτεύγµατα είναι κτήµατα της σκέψης και της εργασίας όλης της κοινωνίας και δεν µπορούν να αποτελέσουν ατοµική ιδιοκτησία κανενός. Θεωρούσε ότι η επιστήµη πρέπει να τίθεται στην υπηρεσία των αναγκών της κοινωνίας και το απέδειξε έµπρακτα. Σε ένδειξη σεβασµού προς το πρόσωπο της, η επιστηµονική κοινότητα έδωσε το όνοµα της σε µονάδα µέτρησης της ραδιενέργειας, το Κιούρι (Ci) και στο ραδιενεργό χηµικό στοιχείο Κιούριο (Cm).
Σήµερα η επιστήµη και η έρευνα είναι πολύ περισσότερο «δεµένη» µε τα συµφέροντα και τις επιδιώξεις του κεφαλαίου, σε σχέση µε τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου . Έτσι, είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο για έναν επιστήµονα να ακολουθήσει τη «µοναχική πορεία» της Μαρίας Κιουρί και να πετύχει αυτά που εκείνη πέτυχε. Παρ’ όλα αυτά, το έργο και η γενικότερη στάση της εµπνέουν µέχρι και σήµερα χιλιάδες νέους και νέες που γοητεύονται από τον κόσµο των Φυσικών Επιστηµών, αλλά και από την προοπτική να συµβάλουν µε την έρευνα τους στην βελτίωση της ανθρώπινης ζωής.
*Ο Σπύρος ∆αράκης είναι πρώην πρόεδρος της µαρτυρικής Μαλαθύρου Πρώην δήµαρχος Μηθύµνης, Μέλος του ∆.Σ. του δικτύου µαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας
Περιόδου 1940-1945 (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)
