Για να διερωτηθεί ο συγγραφέας λέγοντας: «Μπορούμε να ονομάζουμε δημοκρατικό το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα το οποίο λογοδοτεί μόνο στους πλουσιότερους, ενώ οι περισσότεροι Αμερικανοί αισθάνονται περιθωριοποιημένοι, χωρίς φωνή και με περιορισμένα δικαιώματα; Κι αν τα εργαλεία της Δημοκρατίας μας δεν μπορούν να λύσουν την κρίση που αντιμετωπίζουμε, πώς μπορούμε εμείς, οι απλοί πολίτες, ν’ αλλάξουμε τα πράγματα;». Μια τολμηρή επανεξέταση της πιο ισχυρής πολιτικής ιδέας στον κόσμο που αποτελεί μια μεγάλη ανάγκη η επαναξίωσή της. Ιδιαίτερα με τη ριζοσπαστική μορφή της που μπορεί να μεταμορφώσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και την Ευρώπη καθώς και ολόκληρο τον κόσμο. Για να είναι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η καλύτερη ελπίδα; Ακόμα και στους καιρούς του μεγάλου τρόμου και φόβου που διερχόμεθα μέσα σε μια απαράδεκτη αντιδημοκρατικότητα.
Η ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΗΣ ΥΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ..
. Οι εκκλησίες των φιλελεύθερων είναι τα Πανεπιστήμια, όπου φιλόσοφοι και “ριζοσπάστες” κοινωνιολόγοι υποκαθιστούν τους θεολόγους. Μπορεί φαινομενικά οι δύο αυτοί κόσμοι να μοιάζουν εντελώς διαφορετικοί, όμως, το πολιτικό όραμα που διαμόρφωσαν οι αριστεροί ακαδημαϊκοί είναι ανησυχητικά παρόμοιο με τη “φιλελεύθερη” θρησκεία της υλιστικής κυριαρχίας και εκμετάλλευσης και βίας. Οπως γράφει στην έκτη ερώτησή του ο David Graeber (σελ. 153-156) «ήδη από τη δεκαετία του 1980 όσοι ανήκουν στη χριστιανική δεξιά – και οι οποίοι αποτέλεσαν τον πυρήνα του εσωτερικού κύκλου του Τζωρτζ Μπους είχαν κυριολεκτικά μετατρέψει σε θρησκευτικό δόγμα τα λεγόμενα “οικονομικά της προσφοράς”». Μάλιστα, ο μεγαλύτερος προφήτης αυτού του τρόπου σκέψης κατά πάσα πιθανότητα ήταν ο συντηρητικός διαμορφωτής πολιτικής στρατηγικής Τζορτζ Γκίλντερ, ο οποίος υποστήριζε ότι η δημιουργία χρήματος από την κεντρική τράπεζα των Η.Π.Α. και η απ’ ευθείας διοχέτευσή του στους επιχειρηματίες για να πραγματοποιούν τα δημιουργικά οράματά τους δεν ήταν στην πραγματικότητα παρά η ανθρώπινη κλίμακα αναπαράστασης της εκ του μηδενός δημιουργίας του κόσμου από τον Θεό, χάρη στη δύναμη της σκέψης του. Την άποψη αυτή υιοθέτησαν τηλεευαγγελιστές όπως ο Πατ Ρόμπερτσον, οι οποίοι χαρακτήριζαν τα οικονομικά της προσφοράς.
ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΙΣΧΥΣ – ΚΟΙΝΟ ΖΗΤΗΜΑ… ΠΙΣΤΗΣ
Ο Γκίλντερ έφτασε στο σημείο να υποστηρίζει ότι η σύγχρονη τεχνολογία της πληροφορικής μας επιτρέπει να υπερβούμε τις παλιές υλιστικές προκαταλήψεις μας και να κατανοήσουμε ότι το χρήμα όπως και η ισχύς είναι στην πραγματικότητα ένα ζήτημα πίστης. Πίστης στη δημιουργική δύναμη των αρχών και των ιδεών μας. Ενώ άλλοι -όπως ο μη κατονομαζόμενος σύμβουλος της κυβέρνησης Μπους, επέκτειναν το δόγμα αυτό στην αποφασιστική χρησιμοποίηση της στρατιωτικής ισχύος. Οπου και οι δύο αποδέχονται ότι υπάρχει μια στενή σχέση ανάμεσα στο χρήμα και στη στρατιωτική ισχύ (μια σχέση την οποία αποδέχονται επίσης οι αιρετικοί της δεξιάς οι υλιστές της Αϊν Ραντ όσο και ελευθεριακοί όπως ο Ρον Πολ, ο οποίος αντιτάσσεται στο υφιστάμενο σύστημα δημιουργίας χρήματος όσο και στους δεσμούς του με τη στρατιωτική ισχύ…).
ΦΟΥΚΟ: Ο ΓΑΛΛΟΣ ΓΚΟΥΡΟΥ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΙΣΧΥΟΣ
Αλλά και στη Γαλλία (δεκαετία 1980) ο Γάλλος μεταδομιστής θεωρητικός Μισέλ Φουκό απέκτησε τη μόνιμη φήμη και το κύρος του ιδεολογικού γκουρού. Για να υποστηρίξει ότι οι διάφορες μορφές θεσμικής γνώσης – ιατρική, ψυχολογία, πολιτικές επιστήμες, εγκληματολογία, βιοχημεία είναι πάντα μορφές ισχύος οι οποίες τελικά δημιουργούν τις “πραγματικότητες” που περιγράφουν… και η περίπτωση όμως αυτής της πραγματικότητας είναι ακριβώς ο ίδιος με τη θεολογική πεποίθηση του Γκίλντερ για τα οικονομικά της προσφοράς… Οταν όμως έσπασε η φούσκα αυτών των οικονομικών (δεκαετία του ’90) τότε εμφανίστηκαν στα Πανεπιστήμια διάφορες ριζοσπαστικές θεωρητικές προσεγγίσεις…
“ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ” ΑΠΟΘΕΩΣΕΙΣ ΤΡΟΠΩΝ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΙΣΧΥΟΣ
Οπως: η θεωρία της επιτελεστικότητας, η θεωρία του δρώντος δικτύου, οι θεωρίες για την άυλη εργασία. Για να συγκλίνουν όλες στην άποψη ότι η πραγματικότητα καθ’ εαυτή είναι οτιδήποτε αποκτά ύπαρξη πείθοντας τους άλλους ότι υπάρχει… Αλλά, τόσο οι απόψεις του Φουκό, όσο και οι απόψεις του Γκίλντερ επισημαίνει ο Γκρέμπερ αποτελούν “θεολογικές” αποθεώσεις, τρόπων σκέψης που είναι διάχυτοι σε αυτό που ονομάζουμε 1% μέσα σ’ έναν κόσμο όπου ενώ οι λέξεις “δωροδοκία” ή “αυτοκρατορία” είναι αποκλεισμένες από τον δημόσιο διάλογο θεωρούνται ταυτόχρονα η βάση των πάντων. Αλλά από την οπτική γωνία του 99% που δεν έχει άλλη επιλογή από του να ζει σε πραγματικότητες όπως αυτές που περιγράφουν ο Φουκό και ο Γκίλντερ, αυτοί οι τρόποι αποτελούν την πιο ακραία μορφή κυνισμού του 1% που εκφράζουν οι αρχιερείς, ιερείς και παριερείς, αλλά και ιέρειες. Χωρίς όμως να έχει συνειδητοποιηθεί ότι ελάχιστοι Αμερικανοί ασπάζονται τον διάχυτο αυτό κυνισμό. Γιατί οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν είναι κυνικοί. Γεγονός που κάνει ευκολότερο το να συνειδητοποιήσουμε και να κατανοήσουμε την απήχηση του δεξιού λαϊκισμού.
ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΓΝΗΣΙΑΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ
Αλλά για όλα αυτά και για άλλα πολλά τονίζει ο Graeber «δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι φύλακες της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων αντιλήφθηκαν τι πραγματικά αντιπροσώπευε το κίνημα Occupy για ν’ αντιδράσουν σαν να επρόκειτο για μια στρατιωτική πρόκληση…». Ετσι τελειώνει την έκτη απάντηση στην έκτη αυτοερώτησή του ο καθηγητής της ανθρωπολογίας David Graeber. Αλλά στην έβδομη ερώτηση και αυτοαπάντησή του κάνει έναν ευρύ απολογισμό για τη δράση και τους αγώνες του κινήματος occupy εκδιηγούμενος όλες τις περιπτώσεις κρατικής – αστυνομικής βίας για την αποδυνάμωσή του. Με άμεσες, έμμεσες προπαγανδιστικές και καταγγελτικές μεθόδους με βασική εκδιήγηση όλων των δραστηριοτήτων, αλλά και των διώξεων και των βίαιων επιθέσεων εναντίον τους. Για ν’ αναφέρουν τα μίντια -μέσα ενημέρωσης- ότι μειωνόταν ο αριθμός των διαδηλωτών, χωρίς να εξηγούν σε ποιους λόγους οφειλόταν αυτή η μείωση… Πάντως, η έβδομη ερώτηση – απάντηση καταλήγει ως εξής: «Μέσα σ’ έναν χρόνο, το κίνημα occupy κατάφερε να προσδιορίσει το πρόβλημα – ένα σύστημα ταξικής εξουσίας που έχει συγχωνεύσει τον χρηματοπιστωτικό τομέα με το κράτος – και να προτείνει τη λύση: με δημιουργία μιας γνήσιας δημοκρατικής κουλτούρας. Αλλά αν τελικά επιτύχει, θα απαιτηθεί πολύς χρόνος. Ομως τα αποτελέσματα θα είναι κοσμοϊστορικά…».
Ο ΟΧΛΟΣ ΕΧΕΙ ΑΡΧΙΣΕΙ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΤΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΚΡΙΝΕΙ
Αυτός είναι ο τίτλος του γ’ κεφαλαίου του βιβλίου με υπότιτλο “Η κρυφή ιστορία της δημοκρατίας”. Αλήθεια, μήπως πρέπει να αναζητηθεί αυτή η δημοκρατική κρυφότητα στον πουριτανό ιεροκήρυκα του 17ου αιώνα, τον Τζον Γουίνθροκ, ο οποίος τότε είχε γράψει ότι «στα πιο πολιτισμένα έθνη, η δημοκρατία θεωρείται η κακοηθέστερη και η χείριστη απ’ όλες τις μορφές διακυβέρνηση», ενώ οι περισσότεροι από τους ιδρυτές των Η.Π.Α. έμαθαν όσα γνώριζαν για τη Δημοκρατία διαβάζοντας την αγγλική μετάφραση των ιστοριών του Θουκυδίδη από τον Τόμας Χομπς (τη νεοελληνική μετάφραση έκαμε ο Ελευθέριος Βενιζέλος). Αλλά ο Χομπς πληροφορούσε τους αναγνώστες του ότι είχε ως στόχο να τους προειδοποιήσει για τους κινδύνους της δημοκρατίας. Επομένως, οι ιδρυτές των Η.Π.Α. χρησιμοποιούσαν τη λέξη “δημοκρατία” με την αρχαιοελληνική της έννοια καθώς θεωρούσαν ότι υποδήλωνε την κοινοτική αυτοκυβέρνηση μέσω λαϊκών συνελεύσεων, όπως ήταν η εκκλησία του Δήμου στην αρχαία Αθήνα -ένα σύστημα διακυβέρνησης που σήμερα αποκαλούμε: “Αμεση δημοκρατία”. Την οποία ο πρόεδρος Τζέιμς Μάντισον την αποδοκίμασε ως ανέφικτη για ένα μεγάλο έθνος, αλλά ήταν και ανεπιθύμητη ως δημαγωγική και φατριαστική που οδηγεί τελικά στην κατάληψη της εξουσίας από κάποιον δικτάτορα, που θα επικαλεστεί την ανάγκη να αποκατασταθεί η τάξη. Για να δηλώσει την εμμονή – προτίμησή του στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, που ήταν εντελώς διαφορετική και μπορεί να εκτείνεται σε μια μεγάλη περιοχή. Με αναγωγή του εθίμου της εκλογής αντιπροσώπων στην Αγγλία από τον 13ο και 14ο αιώνα . Αλλά όπως γράφει στη σημαντική ανάλυση και κριτική του για τη Δημοκρατία (σελ. 188 – 252) ο David Graeber ρωτάει: «Για ποιον λόγο οι συντηρητικοί επιμένουν ότι η Δημοκρατία γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα; Αλλά και κατά κάποιο τρόπο είναι εγγενή σε αυτόν που ονομάζουν “δυτικό πολιτισμό” παρά τις αδιαμφισβήτητες αποδείξεις περί του αντιθέτου; Επειδή σε τελική ανάλυση αυτό κάνουν πάντα οι πλούσιοι και οι ισχυροί: ιδιοποιούνται τους καρπούς της εργασίας των άλλων. Θεωρούν ότι η δημοκρατία είναι ιδιοκτησία τους. Και κάθε ιδιοκτησία πρέπει να προστατεύεται». Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, όταν (βραβείο ΝΟΒEL) ο Αμάρτι Σεν επεσήμανε ότι η δημοκρατία υπήρχε στα συμβούλια των χωριών στη Νότια Αφρική ή στην Ινδία, υπήρξε ένα κύμα οργισμένων απαντήσεων από τα συντηρητικά έντυπα και τις συντηρητικές ιστοσελίδες, κατηγορώντας ότι δεν αντιλαμβανότανε την ουσία του ζητήματος.
ΟΤΑΝ Η ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΔΥΝΑΤΕΙ Ν’ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙ
Για να προσθέσει ακόμα και τα εξής «όταν θέτεις το ερώτημα γιατί οι περισσότεροι Αμερικανοί ή οι περισσότεροι άνθρωποι εν γένει θεωρούν ότι η δημοκρατία είναι μια καλή ιδέα, η συμβατική ιστορία αδυνατεί ν’ απαντήσει. Γενικά η Δημοκρατία δεν επινοήθηκε στην αρχαία Ελλάδα. Αλλά η λέξη δημοκρατία επινοήθηκε στην αρχαία Ελλάδα από συγγραφείς που σε μεγάλο βαθμό την αντιπαθούσαν. Στην πραγματικότητα η Δημοκρατία δεν επινοήθηκε ποτέ ούτε απορρέει από κάποια συγκεκριμένη πνευματική παράδοση. Δεν είναι καν μια μορφή διακυβέρνησης. Κατ’ ουσίαν η δημοκρατία είναι η πεποίθηση ότι οι άνθρωποι είναι εγγενώς ίσοι και πρέπει να διαχειρίζονται τις υποθέσεις με εξισωτικό τρόπο, χρησιμοποιώντας όποιο τρόπο θεωρούν ως τον πιο κατάλληλο. Καταλήγοντας σε διευθετήσεις που θα βασίζονται στην υλοποίηση αυτών των θεμελιωδών αρχών».
ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ
Από αυτή την άποψη η δημοκρατία είναι εξίσου αρχαία με την ιστορία της ανθρωπότητας και με την ανθρώπινη νοημοσύνη. Κανείς δεν μπορεί να είναι ιδιοκτήτης της. Μπορούμε να εικάσουμε ότι η Δημοκρατία αναδύθηκε τη στιγμή που οι άνθρωποι σταμάτησαν να εκφοβίζουν ο ένας τον άλλο και ανέπτυξαν επικοινωνιακές ικανότητες ώστε να επιλύουν συλλογικά τα κοινά προβλήματα. Με τις δημοκρατικές συνελεύσεις να πραγματοποιούνταν σε όλες τις εποχές και τις περιοχές του πλανήτη. Συμφωνούμε για τις παντοειδείς προϊστορικές και ιστορικές λαϊκές συνελεύσεις. Ομως αυτή είναι η πλευρά της επιστήμης της ανθρωπολογίας. Αλλά η πολιτική δημοκρατία αποτελεί αθηναϊκή κατάθεση για την ανθρωπότητα. Ομως θα επανέλθουμε με ένα ακόμη άρθρο μας.
