Πρώτον, λίγο μάθημα! Σύμφωνα με το συντακτικό, το Υποκείμενο ορίζεται ως ο όρος εκείνος της πρότασης, που φανερώνει τον δράστη, με άλλα λόγια, το πρόσωπο που ενεργεί. Σε αντίθεση, το αντικείμενο δηλώνει το πράγμα ή και πρόσωπο που δέχεται -παθητικά;- την ενέργεια του ρήματος.
Δεύτερον, μια σύντομη αφήγηση. Σε μια πρόσφατη ομιλία με θέμα τη φωτογραφία δρόμου, ο φωτογράφος που παρουσίαζε το έργο του εκείνη τη βραδιά, εξήγησε πως πολύ συχνά, με ένα ανεπαίσθητο νεύμα ή κίνηση, τα πρόσωπα προς τα οποία κατευθύνει τον φακό του, ανεπίσημα του εκχωρούν το δικαίωμα να καταγράψει την εικόνα τους. Στη συνέχεια, περιέγραψε πως άλλοτε πάλι, οι άγνωστοι του αυτοί άνθρωποι αισθάνονταν την ανάγκη να του δηλώσουν, κατά κάποιο τρόπο, την ταυτότητά τους, να του πούνε την ιστορία τους, ως ανταπόδοση ίσως, για το ενδιαφέρον που τους έδειξε. Σε σχετική μου -κατ’ ιδίαν- ερώτηση μετά το πέρας της παρουσίασης, ο καλλιτέχνης απάντησε ότι εφόσον επρόκειτο για δημόσιο χώρο, δεν θα είχε κάποιο ενδοιασμό στο να αξιοποιήσει κάποιο πρόσωπο, ακόμα και αν αυτό δεν είχε ιδέα ή δεν είχε δώσει -έμμεσα ή άμεσα- την άδεια του να φωτογραφηθεί. Φυσικά και ο συνομιλητής μου είχε δίκιο. Θα ήταν ακραίο να ισχυριστεί κανείς ότι δεν είχε το δικαίωμα -μέσα στα πλαίσια μιας φωτογράφισης του δρόμου- να πατήσει το κλικ και στη συνέχεια να εκθέσει τη φωτογραφία. Ωστόσο, όλα τα παραπάνω, με οδήγησαν σε ένα περίεργο μονοπάτι σκέψεων…
Τρίτον, μια σειρά ερωτημάτων. Ο προβληματισμός μου έχει να κάνει με το επιδημικώς δημοφιλές φαινόμενο των ημερών μας, αυτό της αυτοφωτογράφισης. Τι γίνεται λοιπόν, όταν αναλαμβάνουμε τον διττό ρόλο, φωτογράφου και φωτογραφιζόμενου ταυτόχρονα, παρατηρητή και παρατηρούμενου; Οταν εμείς οι ίδιοι εκθέτουμε τον εαυτό μας, το ανφάς, το προφίλ, τα ρούχα μας, το φαγητό μας, το σπίτι μας, σε μια ψηφιακή γκαλερί τέχνης! Οταν πια η έννοια της ιδιωτικότητας καταρρίπτεται. Οταν από ενεργά υποκείμενα, με δράση, συναισθηματική και διανοητική υπόσταση, με παρελθόν, αλλά και όνειρα, καταντάμε -ακουσία ή δυστυχώς συνήθως εθελούσια- ένα είδος εκθέματος, όπως ένα ειδυλλιακό τοπίο, ένα βάζο με λουλούδια, ή και γιατί όχι, μια καρέκλα. Τότε μήπως γινόμαστε εν τέλει απλά αντικείμενα; Αντικείμενα όμως προς τι; Προς θαυμασμό; Προς τέρψη των άλλων; Προς κοινή θέαση; Ή μήπως απρόσωπα πρόσωπα, προς απλή κατανάλωση…;
* Η Γιούλα Κανιτσάκη είναι Φιλόλογος
