Υποταγή – Michel Houellebecq

Oλα τα χρόνια της θλιβερής μου νιότης, ο Ουισμάνς παρέμεινε για μένα σύντροφος, πιστός φίλος· ποτέ δεν ένιωσα αμφιβολία, ποτέ δεν μπήκα στον πειρασμό να τα παρατήσω, ούτε να προσανατολιστώ σε κάποιο άλλο αντικείμενο· έπειτα, ένα απόγευμα τον Ιούνιο του 2007, αφού περίμενα πολύ καιρό, αφού αμφιταλαντεύτηκα πάρα πολύ, και μάλιστα λίγο παραπάνω από το επιτρεπτό, υποστήριξα ενώπιον της επιτροπής του πανεπιστημίου Παρίσι IV – Σορβόννη τη διδακτορική μου διατριβή: Ζορίς-Καρλ Ουισμάνς, ή η έξοδος από το τούνελ. Από την επομένη το πρωί (ή ίσως από το ίδιο βράδυ κιόλας, δεν μπορώ να είμαι βέβαιος, το βράδυ της υποστήριξής μου ήταν μοναχικό και ποτισμένο με πολύ αλκοόλ), κατάλαβα ότι ένα κομμάτι της ζωής μου μόλις είχε ολοκληρωθεί, κι ότι ήταν πιθανότατα το καλύτερο.
Ο Φρανσουά, αφού υποστήριξε με επιτυχία τη διδακτορική του διατριβή σχετικά με τον Γάλλο συγγραφέα Ζ.-Κ. Ουισμάνς, ακολούθησε μια μάλλον επιτυχημένη ακαδημαϊκή καριέρα, με λίγες ώρες διδασκαλίας την εβδομάδα και κάποιες καίριες δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, ζωή εργένη με ευκαιριακές σχέσεις με φοιτήτριες, κυρίως σεξουαλικές, διατηρώντας ελάχιστη επαφή με τα κοινά και την πολιτική.
Τα χρόνια περνούν και η ζωή του ακολουθεί μια ρουτίνα επαναλαμβανόμενη.
Όποιος έχει προηγούμενη επαφή με το έργο του Μισέλ Ουελμπέκ στο πρόσωπο του Φρανσουά θα αναγνωρίσει μια γνώριμη φιγούρα, έναν χαρακτήρα στα όρια του αντικοινωνικού, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μισάνθρωπος· ο Φρανσουά έχει λάβει ανώτατη εκπαίδευση και απολαμβάνει ένα υψηλό επίπεδο διαβίωσης, πάσχει από κατάθλιψη και μοναξιά, περνάει ώρες σε διάφορες πορνοσελίδες στο διαδίκτυο και τρέφεται με έτοιμα γεύματα.
Η λογοτεχνία του Ουελμπέκ είναι ανθρωποκεντρική, η πραγματικότητα δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά έναν στίβο δοκιμασίας για τους ήρωές του. Με αυτό το σκεπτικό στήνει την Υποταγή, δίχως να παρασύρεται από την ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη κεντρική ιδέα, που αποτελεί αναπόφευκτα τον πυρήνα του μυθιστορήματος, ιδέα ικανή να αποπροσανατολίσει και να καταστεί κατάρα για κάποιον άλλον συγγραφέα, όχι όμως για τον Ουελμπέκ. Η ιδέα του (ή η πολιτική προφητεία του αν προτιμάτε) είναι η εξής: στις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2022 την πρώτη θέση καταλαμβάνει το ακροδεξιό κόμμα της Λεπέν, γεγονός που μάλλον δεν αποτελεί έκπληξη σε μια Γαλλία που πλήττεται χρόνια από τη λιτότητα και την ανεργία. Στη δεύτερη θέση έρχεται η Μουσουλμανική Αδελφότητα, περνώντας οριακά τους σοσιαλιστές. Έτσι, στον δεύτερο γύρο το δίλημμα είναι πιο σύνθετο από ποτέ, η απλή λογική που έως τώρα οδηγούσε σε υπερψήφιση του αντίπαλου της ακροδεξιάς υποψηφίου, τακτική που διατηρούσε τα δύο μεγάλα κόμματα σε διαδοχικές διακυβερνήσεις, αποτελεί οριστικά παρελθόν.
Ο Ουελμπέκ επιμένει να διατηρεί τον προβολέα στραμμένο στον Φρανσουά, να βλέπει τις ραγδαίες εξελίξεις στην κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα μέσα από τη δική του ματιά, μια ματιά αδιάφορη, εγωιστική, ελιτίστικη, συμφεροντολογική, εκνευριστική, μα οικεία στον αναγνώστη, οικεία όχι μόνο έξω, στον περίγυρό του, αλλά και μέσα, βαθιά στο είναι του. Και ο Ουελμπέκ ξέρει καλά τι κάνει, παρά τα όσα του καταλογίζονται, δεν παίρνει θέση, αλλά εξωθεί τον αναγνώστη να αναγνωρίσει πόσο Φρανσουά είναι ο ίδιος, να σκαρφιστεί δικαιολογίες και υπεκφυγές, να νιώσει άβολα στη θέση του απλού παρατηρητή.
Η εγκεφαλικότητα που χαρακτηρίζει τη γραφή του Ουελμπέκ, οι ξεκάθαρες ιδέες, οι άψογα δοσμένοι χαρακτήρες, οι διακειμενικές αναφορές -όποιος δεν έχει διαβάσει Ουισμάνς είναι σίγουρο πως θα τον αναζητήσει- η σφιχτοδεμένη πλοκή, το κοφτό γλωσσικό ύφος, η άρνηση να παρασυρθεί από συναισθηματικότητες, το κρύο αίμα που κυλά στις φλέβες του σπουδαιότερου (σίγουρα πιο ενδιαφέροντα) σύγχρονου Γάλλου συγγραφέα την ώρα της δημιουργίας, όλα αυτά τα στοιχεία είναι παρόντα και σε αυτό το μυθιστόρημά του, που τρομάζει, όχι τόσο με την προφητεία του αυτή καθεαυτήν, όσο με τη δυνάμει ανθρώπινη αντίδραση σε όσα μέλλουν να έρθουν.