Υπόθεση Πατσίφικο

» Διδάγματα από μία εθνική κρίση
Οι σχέσεις της Ελλάδας με την Αγγλία από το έτος 1847 μέχρι το έτος 1950 υπήρξαν ιδιαίτερα ταραγμένες. Στα χρόνια εκείνα η θαλασσοκράτειρα Αγγλία ένιωσε παρόντα τον ισχυρό ανταγωνισμό του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού και αποφάσισε να επέμβει στην Ελλάδα δυναμικά, εφαρμόζοντας την πολιτική «των κανονιοφόρων», στοχεύοντας στην επιβολή φιλοβρετανικής πολιτικής στη χώρα έναντι της ακολουθούμενης τότε φιλορωσικής πολιτικής. Αφορμή η λεγόμενη υπόθεση «Πατσίφικο».
Ο Δαυίδ Πατσίφικο, Πορτογαλοεβραίος τυχοδιώκτης, με αγγλική υπηκοότητα, από το 1836 ως το 1842 (που παύτηκε ως καταχραστής), υπηρέτησε ως πρόξενος της Πορτογαλίας στην Ελλάδα. Μπήκε στον κύκλο της Δούκισσας της Πλακεντίας και στη συνέχεια κατέστη τοκογλύφος. Το Πάσχα του 1849 η Κυβέρνηση απαγόρευσε το κάψιμο του «Ιούδα» για πρώτη φορά. Πολλοί Αθηναίοι (κυρίως οι κουτσαβάκηδες του Ψυρρή) εισέβαλαν στο σπίτι του Πατσίφικο και προξένησαν ζημιές. Λέγεται ότι τους προκάλεσε ο ίδιος κατά την περιφορά του Επιταφίου. Την άλλη κιόλας ημέρα ο Άγγλος πρεσβευτής (Σερ Έντμοντ Λάσονς), ζητούσε από την ελληνική κυβέρνηση να αποζημιώσει τον Πατσίφικο με το μυθώδες ποσό των 886.736 δρχ. και 57 λεπτών ή 26.000 λιρών!, το οποίο ήταν περίπου διπλάσιο της αξίας των Ανακτόρων. Η ελληνική Κυβέρνηση φυσικά και εναντιώθηκε και δήλωσε ότι τα Ελληνικά Δικαστήρια θα επιλύσουν την αναφυείσα διαφορά. Τότε ο Πάλμερστον, Υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας, αποφάσισε να μας δώσει ένα καλό μάθημα κλασικού ιμπεριαλισμού. Με ομιλία του 5 ωρών στη Βουλή των Κοινοτήτων, που έμεινε γνωστή ως Civis Romanus Sum (Είμαι Ρωμαίος πολίτης), υιοθέτησε την προστασία κάθε Βρετανού πολίτη με όλα τα μέσα, όπου γης. Στη συνέχεια διέταξε τον Ναύαρχο Πάρκερ να προβεί σε ναυτικό αποκλεισμό του Πειραιά (1850). Η Ελλάδα υφίσταται ταπείνωση και εξευτελισμό για ένα θέμα δευτερεύουσας σημασίας. Ο Πάρκερ, επικεφαλής του Στόλου του, προβαίνει σε ναυτικό αποκλεισμό του Πειραιά και των νησιών, προς δε και σε κατάσχεση πολεμικών και εμπορικών πλοίων. Η ωμή και βίαιη αυτή παρέμβαση της Αγγλίας σε βάρος ενός νεοσύστατου και αδύνατου Κράτους, ήταν πρωτόγνωρη. Η ζημία ήταν τεράστια. Η εμπορική ναυτιλία έλαβε σοβαρά πλήγματα, η οικονομία κλυδωνιζόμενη εβυθίσθη στο χάος. Όμως, το Έθνος στάθηκε όρθιο χάρις στην εθνική ομοψυχία. Από τον Βασιλιά και τους Υπουργούς μέχρι τον τελευταίο εργάτη, ομονοούντες και με υψηλό φρόνημα, ζητούσαν να λήξουν τα δεινά τους, χωρίς καμιά υποχώρηση. Οι καραβοκύρηδες δήλωναν ότι αδιαφορούν για τις ζημιές τους, οι δημόσιοι υπάλληλοι ζητούσαν από την Κυβέρνηση να μην πληρωθούν τους μισθούς τους, η ανθρώπινη αλληλεγγύη μετεωρίστηκε και πύργωσε. Ο Υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Ανδρέας Λόντος, διερμηνεύοντας τα αισθήματα όλου του λαού, απηύθυνε διαβήματα, προς τον πολύ Πάλμερστον, υψηλόφρονα. Το κακό το αντιμετώπισαν οι Έλληνες με ομόνοια και πρωτόγνωρη εθνική ομοψυχία. Ας δούμε πώς είδε τα γεγονότα αυτά ο Γιάννης Μακρυγιάννης, ο πιο γνήσιος και λαϊκός, ίσως, εθνικός αγωνιστής.
«…και ένας μεγάλος στόλος των σκύλων μας έχουν μπλόκον οπούναι περίπου από τρεις μήνες και μας πήραν όλα τα καράβια και μας κατακερμάτισαν όλο το εμπόριο και τζαλαπάτησαν την σημαίαν μας και πεθαίνουν της πείνας οι ανθρώποι των νησιών και εκείνοι οπούχουν τα καράβια τους γκιζερούν εις τους δρόμους και κλαίνε με μαύρα δάκρυα…».
«….ήρθε ο Πάκερ [Πάρκερ] (sic) με όλο το στόλο του, ο ναύαρχος της Αγγλίας, και μας μπλοκάρισαν κάμποσον καιρόν. Τότε με διόρισαν αρχηγό κι ενώθηκα με όλους τους Αθηναίους και πήγα και μίλησα του αξιοσέβαστου Γκενεράλ Τζούρτζη και τον παρακάλεσα με δάκρυα να πάη να μιλήσει του Πάκερ. Τότε ο Γκενεράλης πήγε και μίλησε. Ο Βασιλέας και η Κυβέρνηση μου έστειλαν τον Γαρδικιώτη και μου είπαν να βαρέσω ντουφέκι. Τους είπα, ντουφέκι δεν βαρώ, ότι όσα κανόνια έχει ο Πάκερ, δεν έχομε ντουφέκια εμείς…».
Οι Άγγλοι στη συνέχεια αποθρασύνθηκαν περαιτέρω. Είχαν εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος της Ελλάδας (ζητούσαν τα νησιά Σαπιέντζα και Ελαφόνησο), ήθελαν αποζημίωση για την προσβολή της Σημαίας τους και άλλα, χαώδη και ανερμάτιστα. Με παρέμβαση της Ρωσίας και της Γαλλίας η κρίση εκτονώθηκε πλήρως. Ο Δον Πατσίφικο έλαβε ως αποζημίωση 3.750 δρχ. ή 150 λίρες! και «ώχετο απιών» στο Λονδίνο, όπου σε 4 χρόνια πέθανε. «Τα Παρκερικά», όπως ονομάστηκαν εκείνα τα γεγονότα από το όνομα του Άγγλου Ναυάρχου, έλαβαν τέλος. Μπορούμε ν’ αντλήσουμε από την εθνική αυτή κρίση πολλά διδάγματα, επ’ ωφελεία της εθνικής μας πορείας. Μερικά από αυτά: α) Η κάθε Κυβέρνηση δεν μπορεί και δεν πρέπει να απαγορεύει έθιμα, όσο απρόσφορα και αν είναι, που είναι βαθιά ριζωμένα στο λαό, πριν φροντίσει να τον μεταπείσει σχετικά. β) Οι πολίτες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε θέματα ευαίσθητα, τα οποία ενδεχομένως μπορούν να προκαλέσουν Κράτη και να γίνουν η αφορμή ή η απαρχή άσκοπων και επικίνδυνων εχθρικών κρίσεων. γ) Κάθε εθνική κρίση, ανεξαρτήτως των αιτίων και των αιτιών της, αντιμετωπίζεται και ξεπερνιέται με εθνική ομοψυχία, ομοφροσύνη, πίστη στο δίκιο, ευψυχία και ανθρώπινη αλληλεγγύη.