Η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας στη χώρα μας για παραγωγή θερμότητος, αλλά και ηλεκτρισμού είναι ιδιαίτερα σημαντική και υπάρχει πληθώρα εφαρμογών της σε διάφορους τομείς.
H παραγωγή θερμού νερού από την ηλιακή ενέργεια ξεκίνησε ουσιαστικά κατά τη δεκαετία του ’70 και η ευρέως χρησιμοποιούμενη τεχνολογία περιλαμβάνει τη χρήση κατάλληλων επίπεδων ηλιακών συλλεκτών για τον σκοπό αυτό. Οι εφαρμογές περιλαμβάνουν την παραγωγή θερμού νερού κυρίως σε κτήρια κατοικιών και ξενοδοχεία, ενώ λιγοστές είναι οι εφαρμογές της σε άλλα είδη κτηρίων. Δυστυχώς, οι εγκαταστάσεις αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας για παραγωγή θερμού νερού στη βιομηχανία και τη γεωργία είναι περιορισμένες στη χώρα μας παρά το γεγονός ότι οι προοπτικές είναι θετικές. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση παγκοσμίως όσον αφορά την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερμότητος (σύμφωνα με στοιχεία του 2012) όπως φαίνεται και στον πίνακα 1. Ετσι μεταξύ των δέκα χωρών με τη μεγαλύτερη αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερμότητος βρίσκονται μεταξύ άλλων από τις Ευρωπαϊκές χώρες η Αυστρία και η Γερμανία, οι οποίες έχουν μικρότερη ηλιοφάνεια σε σχέση με την Ελλάδα. Η χρήση της ηλιακής ενέργειας για παραγωγή θερμότητος για τη χώρα μας επιδοτείται σήμερα από το κράτος μέσω διαφόρων χρηματοδοτικών μηχανισμών όπως α) το πρόγραμμα “ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ “ για την τοποθέτηση ηλιακών θερμοσιφώνων σε κατοικίες και β) άλλα προγράμματα του Ε.Σ.Π.Α. για τη χρήση της ηλιακής ενέργειας σε επιχειρήσεις. Η πλειονότητα των εφαρμογών αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας στην Ελλάδα για παραγωγή θερμότητος αφορούν μικρές και μεσαίες εγκαταστάσεις με εμβαδόν ηλιακών συλλεκτών από 1 έως 500 τ.μ. Οι εγκαταστάσεις που έχουν ηλιακά πεδία άνω των 500 τ.μ. και μέχρι 2000 τ.μ. και κόστους άνω των 100.000 € είναι λιγοστές και αφορούν κυρίως μεγάλα ξενοδοχεία. Σε αντίθεση με την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για παραγωγή θερμότητος που έχει ιστορία λίγων δεκαετιών στη χώρα μας, η παραγωγή ηλεκτρισμού από ηλιακή ενέργεια και φωτοβολταϊκή (Φ/Β) τεχνολογία αναπτύχθηκε ξαφνικά με εκρηκτικό ρυθμό τα τελευταία 5 – 6 χρόνια στην Ελλάδα με αποτέλεσμα η χώρα να βρίσκεται στην 5η θέση παγκοσμίως όσον αφορά τις εγκατεστημένες φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις σε σχέση με τον πληθυσμό της για το έτος 2012 όπως φαίνεται και στον πίνακα 2.
Ετσι μεταξύ των 10 πρώτων χωρών παγκοσμίως οι 9 είναι ευρωπαϊκές χώρες που αποδεικνύει ότι η Ευρώπη πρωτοπορεί στις εφαρμογές της φωτοβολταϊκής τεχνολογίας. Από τον ίδιο πίνακα φαίνεται ότι χώρες με λιγότερη ηλιοφάνεια από εμάς όπως η Γερμανία, το Βέλγιο και η Τσεχία έχουν περισσότερες απ’ εμάς εγκατεστημένες Φ/Β εγκαταστάσεις σε σχέση με τον πληθυσμό τους. Η εκρηκτική ανάπτυξη των Φ/Β εγκαταστάσεων στην Ελλάδα επετεύχθη κυρίως με την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου και τη γενναία, αλλά ανορθολογική επιδότησή τους από το κράτος, η οποία σταδιακά οδήγησε στην αδυναμία τήρησης των υποσχέσεων της πολιτείας προς τους επενδυτές όσον αφορά την οικονομική ενίσχυσή τους. Δυστυχώς, σήμερα παρά τις πρόσφατες μειώσεις των προσφερομένων επιδοτήσεων της πολιτείας παρουσιάζεται πάλι αδυναμία πληρωμών και ίσως επίκειται και νέα μείωση των προβλεπομένων κρατικών ενισχύσεων προς τους ιδιοκτήτες Φ/Β εγκαταστάσεων. Η μη ορθολογική σε υπερβολικό βαθμό οικονομική στήριξη των Φ/Β εγκαταστάσεων από την πολιτεία οδήγησε αρχικά στη δημιουργία πολλών νέων Φ/Β εταιρειών, οι οποίες στη συνέχεια συρρικνώθηκαν και οι περισσότερες έκλεισαν. Σε αντίθεση με τα ηλιοθερμικά συστήματα, τα εγκατεστημένα Φ/Β συστήματα στην Ελλάδα είναι μικρού, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους, κόστους ορισμένες φορές μεγαλύτερου του 1 εκατ. €. Καθώς το κόστος των Φ/Β εγκαταστάσεων έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, η πολιτεία συνεχίζει να τα επιδοτεί με μικρότερες τιμές βέβαια σε σχέση με το παρελθόν μέσω διαφόρων χρηματοδοτικών μηχανισμών που αφορούν είτε μικρές οικιακές επενδύσεις ή μεγαλύτερες επιχειρηματικές επενδύσεις. Οι κύριες εφαρμογές της ηλιακής ενέργειας στη χώρα μας -όπως προαναφέρθηκε- αφορούν την παραγωγή θερμού νερού και ηλεκτρισμού. Ομως, όπως φαίνεται και από τον πίνακα 3 υπάρχουν και άλλες τεχνολογίες ενεργειακής αξιοποίησης της ηλιακής ακτινοβολίας που είτε δεν έχουν εφαρμοστεί για διάφορους λόγους (ωριμότητα και οικονομικότητα τεχνολογίας) στην Ελλάδα ή εφαρμόζονται σε μικρό βαθμό. Πιθανώς οι τεχνολογίες αυτές θα εφαρμοστούν στο μέλλον και στη χώρα μας, όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες προυποθέσεις. Οπωσδήποτε το εγχώριο δυναμικό αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας είναι υψηλό και διαθέτουμε συγκριτικό πλεονέκτημα στις τεχνολογίες αυτές. Δυστυχώς, όμως, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει κάνει πολλά για την αξιοποίηση της ηλιοθερμικής και της Φ/Β τεχνολογίας όπως φαίνεται και από τη διεθνή κατάταξή της και ενώ η εσωτερική αγορά δεν είναι αμελητέα, δεν κατέστη δυνατόν να δημιουργηθούν ισχυρές ελληνικές εταιρείες, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν και εξαγωγικό προσανατολισμό στον τομέα της κατασκευής και εγκατάστασης ηλιακών ενεργειακών συστημάτων με αποτέλεσμα να είμαστε σήμερα μόνο χρήστες των αειφορικών αυτών ενεργειακών τεχνολογιών. Βέβαια υπάρχουν αρκετές μικρές και καλές ελληνικές εταιρείες κατασκευής ηλιοθερμικών συστημάτων που καλύπτουν την εγχώρια αγορά, αλλά ο δυναμισμός τους είναι μικρός και οι εξαγωγικές επιδόσεις τους φτωχές. Ισως όμως στο μέλλον θα μπορούσαν να δημιουργηθούν μεγαλύτερες εγχώριες εταιρείες αξιοποιώντας αφενός την εσωτερική αγορά και τις αγορές των άλλων χωρών της Μεσογείου που βρίσκονται κοντά μας αφετέρου την τεχνογνωσία που έχει αναπτυχθεί στον τομέα αυτό στα Ελληνικά ακαδημαϊκά και ερευνητικά Ιδρύματα. Συμπερασματικά, αφού χώρες με μικρότερη ηλιοφάνεια (π.χ. Αυστρία, Γερμανία κ.α.) έχουν καλύτερες επιδόσεις απ’ εμάς στην αξιοποίηση της ηλιοθερμικής και Φ/Β τεχνολογίας είναι φανερό ότι η ηλιακή ενέργεια μπορεί να αξιοποιηθεί περισσότερο στο μέλλον για παραγωγή θερμότητος και ηλεκτρισμού στην Ελλάδα.
* Ο κ. Γιάννης Βουρδουμπάς διδάσκει ενεργειακή τεχνολογία στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης και είναι επιστημονικός συνεργάτης του Μ.Α.Ι.Χ.
