■ Η Χανιώτισσα εικονογράφος μιλά για τη “μαγεία” της τέχνης
Λένε πως μία εικόνα χίλιες λέξεις… Λένε πάλι πως κάθε χρώμα μοιάζει σαν μία ανάσα… και κάποιοι μιλάνε για την επιβεβλημένη σιωπή του καλλιτέχνη αλλά και τον παταγώδη θόρυβο που υποχρεούται να κάνει μέσα από τα έργα του. Γνωρίζοντας την Ίριδα, κατά κόσμο Σπυριδούλα Κουράκη, διαπίστωσα πως όλα αυτά όχι μόνο μπορούν να ισχύουν, αλλά είναι ικανά να σκιαγραφήσουν έναν καλλιτέχνη πριν καλά- καλά τον γνωρίσεις.
Ταξιδεύοντας και παλεύοντας με τα χρώματα, η Ίριδα Σπυριδούλα Κουράκη, όπως η ίδια αναφέρει, μπορεί να παραμένει αλώβητη, παρά τις τόσο αντίξοες συνθήκες που επικρατούν γύρω μας. Το πέλαγο δράσης της, η καλλιτεχνική της πορεία, είναι χαραγμένη στην εικονογράφηση. Ερχεται να δέσει, όπως λέει, το κάθε γράμμα, την κάθε λέξη με την παλέτα των χρωμάτων της, έτσι όπως αυτά ξεκινούν να ανακατεύονται πρώτα στο μυαλό της, στην ψυχή της και κατόπιν στο λευκό χαρτί.
Η τέχνη της εικονογράφησης αναρωτιέται κάποιος, πόσο σημαντική μπορεί να είναι για έναν αναγνώστη. «Τόσο σημαντική, αφού αποδίδει ένα ολοκληρωμένο και αρμονικό σύνολο, μεταξύ εικόνας και κειμένου και βλέπουμε πως εικόνα και κείμενο μπορούν να συνυπάρχουν, αλλά ταυτόχρονα να είναι και αυτοδύναμα, αυτόνομα. Η εικονογράφηση μπορεί να οπτικοποιήσει την ιδέα του συγγραφέα αλλά και κάτι πέρα από αυτό. Κεντρίζει τη φαντασία, ζωντανεύει τις λέξεις, γεννάει ή νεκρώνει κάποιες φορές χαμόγελα ή ματιές», μας λέει η Ίριδα, η οποία με την εικονογράφηση ασχολήθηκε από τον Οκτώβριο του 2009, μιας και το παρελθόν της ήταν εγκλωβισμένο, με τη δημιουργική έννοια, στο σχέδιο και τη ζωγραφική για πολλά χρόνια πριν. «Αφορμή έγινε ένα αγαπημένο μου τραγούδι, για να ασχοληθώ με την εικονογράφηση… “Όταν έχω εσένα μπορώ να ονειρεύομαι ξανά ανοίγω μες στη θάλασσα πανιά… όταν έχω εσένα κοιμάμαι σαν παιδί έχω έναν άνθρωπο…’’ και τι περισσότερο από το να έχουμε ανθρώπους γύρω μας, έστω και χωρίς πολλές- πολλές κουβέντες, αναλύσεις, θορύβους. Η συνύπαρξη λέξεων προτάσεων με την εικόνα είναι σαν να συνυπάρχει ο άνθρωπος με τον άνθρωπο. Κάνε τη γη λευκό χαρτί και περπάτα πάνω. Θα εκπλαγείς».
Στην ερώτηση, πόσο ανάγκη έχει ο άνθρωπος σήμερα το χρώμα σε ένα περιβάλλον που πολλές φορές φαντάζει γκρίζο, η εικονογράφος Ίριδα Σπυριδούλα Κουράκη κάνει λόγο για τεράστια ανάγκη μιας και: «Ο άνθρωπος είναι χρώμα, αλλά είναι παράλληλα ως οντότητα κάθε μορφή τέχνης. Η εικονογράφηση είναι τέχνη, οπότε είναι, μιας και εμπεριέχει μέσα της τη μαγεία, η ίδια μαγεία. Ο άνθρωπος είναι μαγεία, λοιπόν, ταιριάζουν απόλυτα και έχουν ανάγκη ο ένας τον άλλον. Η τέχνη επίσης είναι απαραίτητη, ώστε ο άνθρωπος να είναι σε θέση να γνωρίζει και να αλλάζει τον κόσμο. Αυτό δεν ευχόμαστε σε όλα τα παιδιά; Να αλλάξουν τον κόσμο!». Και πόσο άραγε κατά τη γνώμη της εικονογράφου, επηρεάζει η καθημερινότητα την καλλιτεχνική της δημιουργία και αν ναι, πώς μπορεί να απεμπλακεί από τη φθορά της καθημερινότητας; «Οι επιρροές είναι αναπόφευκτες. Επηρεάζει αυτή η καθημερινότητα, αυτή η φθορά… τι σκοτεινή λέξη… όπως όλο τον κόσμο, ίσως λίγο περισσότερο σαν πιο ευαίσθητες ψυχές που είμαστε εμείς οι καλλιτέχνες. Το προσωπικό μου καταφύγιο, ο τρόπος μου για να ξεφύγω είναι η ζωγραφική, η εικονογράφηση, χάνομαι σε δικούς μου κόσμους. Ανοίγονται φωτεινά παράθυρα, κάποιες φορές και συννεφιασμένα δεν πειράζει, ιστορίες με όμορφο τέλος χαρούμενες, μα και ιστορίες θλιμμένες με άσχημο τέλος, πάντως όλα ξεκινάνε με …“Μια φορά και έναν καιρό’’.
Ολα τα βιβλία που έχει εικονογραφήσει, όπως λέει χαρακτηριστικά, είναι σε επίπεδο πρακτικής σεμιναρίων, αναζήτησης καλλιτεχνικής, μέσα από τις σπουδές της στη Σχολή Καλών Τεχνών, κυρίως όμως οι εικονογραφήσεις της σιωπούν, διότι δεν έχει ακόμη συναντηθεί με τη δημόσια έκθεση. «Δεν έχω εκτεθεί, δεν έχω απλωθεί, ίσως διότι τα βιβλία που έχω εικονογραφήσει να με έχουν επηρεάσει στην απόφαση μου αυτή. Η Αγριόχηνα του Πωλ Γκαλικο, Το Κόκκινο ποτάμι ποίημα της Κατερίνας Βλαχάκη, Το κοράκι Άλαν Πόε (Εξώφυλλο), Μικρός Πρίγκηπας επίσης εξώφυλλο, Μύθοι του Αισώπου, Μινώταυρος (Ελληνική Μυθολογία), ποίημα του Γάλλου ποιητή Μαλαρμέ “Το απομεσήμερο ενός Φαύνου”, Αστερισμούς “Η Κόμη της Βερενίκης”και “Ανδρομέδα” και φυσικά δεν θα μπορούσα να μην πειράξω δημιουργικά και μέσω της παλέτας μου την ιστορία της “Κοκκινοσκουφίτσας”.
Ενιωσα την ανάγκη να τη ρωτήσω, γιατί έχει επιλέξει τη σιωπή στην καλλιτεχνική της ζωή. Περίμενα ίσως μία μικρή εξομολόγηση. Όμως η απάντηση της έμοιαζε με… σιωπή: «Η σιωπή επέλεξε εμένα». Ίσως να έδωσε τόσο σιωπηρή, λακωνικότατη απάντηση επειδή μέσα της κυριαρχεί, όπως μου έχει πει, η αγωνία και η αναμονή για κάθε επόμενο ερέθισμα. «Πάνω από ένα λευκό χαρτί, πάντα έχω αγωνία, βλέποντας μπροστά μου ένα λευκό κενό χαρτί, νιώθω την αγωνία να ξεχυλίζει. Αυτό όμως, μέχρι να ξεκινήσω να μπλέκω μολυβιές, χρώματα, σκιές, μοτίβα. Μετά όλα κυλάνε ομαλά και τα υπόλοιπα έρχονται μόνα τους. Τα κείμενα που προορίζονται για πιο μεγάλες ηλικίες, όπως όμως και τα παραμύθια και όλα όσα εμπλέκονται με τις παιδικές ψυχές, είναι διαχειρίσιμα από τη φαντασία μου και τα δάκτυλα μου, επειδή μάλλον μικροί και μεγάλοι σε ηλικία, πιστεύω ότι μέσα μας είμαστε όλοι παιδιά. Στην ποίηση και στη λογοτεχνία δεν βάζω ζυγαριά. Μου αρέσουν εξίσου και τα δύο με μία όμως επισήμανση, που για μένα ως εικονογράφο την αντιμετωπίζω με σοβαρότητα και ευθύνη. Η διαφορά είναι ότι ένα κείμενο είναι πιο βατό, ενώ η ποίηση είναι περισσότερο υποκειμενική».
Στα χρώματα, στις εικόνες που αφηγούνται ένα παραμύθι, μία ιστορία, έμμετρα ή πεζά η Ίριδα Σπυριδούλα Κουράκη, επιμένει πως πρέπει να είμαστε ευγενείς, να αποδίδουμε την απαιτούμενη σημασία και να μην προστρέχουμε στην κριτική αλλά στην ουσιαστική εμβάθυνση. «Αν θες να συναντήσεις τον έρωτα που μπορούν να γεννήσουν οι εικονογράφοι, αρκεί να συναντηθείς με τους Lisbeth Zwerger ( Τοσοδούλα, Μάγος του Οζ),Gennady Spirin (Το σαμοβάρι με τα παραμύθια), Angel Dominguez (Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων ), Svetlin Vassilev (Δον Κιχώτης Ρωμαίος και Ιουλιέττα και πολλά άλλα έργα του). Κι αν θες να νιώσεις πόσο μπορεί να σε επηρεάσει στη σκέψη σου και στην αισθητική σου, αν θες να μάθεις για την αξία της εικονογράφησης, δεν έχεις παρά να γνωρίσεις, όπως γνώρισα εγώ τους καλλιτέχνες, Gustav Klimt με τα υπέροχα διακοσμητικά μοτίβο που χρησιμοποιεί στα έργα του, Egon Schiele με την ένταση που έχουν οι φιγούρες του, Paul Gauguin με τα υπέροχα χρώματα του. Μπορεί κάποιος να διατυπώσει την άποψη πως στην εικονογράφηση υπάρχει κάτι το πλασματικό, ίσως, να μπορεί αυτό να το βρει στην ψυχή και το μυαλό του. Θα πω όμως από πλευράς μου, ότι τα πάντα υπάρχουν αρκεί να τα πιστεύεις. Η ομορφιά, η μαγεία, ο έρωτας, η χαρά, η θλίψη, τα δάκρυα, οι καλοί και οι κακοί, η αγωνία, η προσπάθεια». Και η μεγαλύτερη σου προσπάθεια, ποια μας λες ότι είναι. «Μια φορά και έναν καιρό ήταν… Να μείνουν για πάντα παιδιά, οι άνθρωποι, ο καθένας μας ξεχωριστά, ένα ξεχωριστό παιδί. Να μη χαθεί το παιδί από μέσα μας. Αυτό προσπαθώ και προσπαθώ και ξανά προσπαθώ. Με την ευκαιρία όλων όσων μάθαμε, είδαμε σχετικά με τις φωτιές που ακρωτηριάσανε τις ζωές πολλών συνανθρώπων μας και το περιβάλλον, νιώθω την ανάγκη να πω ότι αν μία εικόνα μου ήταν λέξη, αυτή θα ήταν φύση, ζώα, περιβάλλον, ώστε να την απλώσω, να δουν όλοι και να συνειδητοποιήσουν ότι δεν πρέπει να το καταστρέφουν».
Επειδή μας είπες ότι… μια φορά κι έναν καιρό ήταν… πώς θα έκλεινες το παραμύθι σου μέσα σε μία εικονογράφηση αυτού του καιρού, αυτής της φοράς. «Θα το έκλεινα με τα μπλε, γιατί είναι θάλασσες, θα λαχταρούσα να απλώσω το ζεστό κίτρινο, το κόκκινο που έχει το καρπούζι. Ξέρεις, τα χρώματα μπορούν να είναι λέξεις. Άκου μερικές… Μπλε ακούς ταξίδι, κίτρινο ακούς τον ήχο των χωραφιών στο τέλος του καλοκαιριού, κόκκινο θες δεν θες ακούς το παιχνίδι κόκκινη κλωστή δεμένη».
Ας κλείσουμε λοιπόν τα μάτια μας, έχοντας διαβάσει τις λέξεις και ας σφίξουμε τις παλάμες μας αντικρίζοντας τη γραφή μιας εικόνας, μιας εικονογραφίας κατά την καλλιτέχνιδα, Ίριδα Σπυριδούλα Κουράκη. Ας ευχηθούμε όλοι οι άνθρωποι να μπορούν να απλώνουν το χρώμα τους στην κοινωνία που ζούνε. «Αν διάλεγα λέξεις από αυτό που είπες, λέξεις για να κάνω μία εικονογράφηση, τα χρώματα και το σχέδιο μου θα τα όριζαν οι λέξεις: Μάτια, Παλάμες, Απλώνω, Ζούνε. Ας ζήσουμε λοιπόν. Ας ζωγραφίσουμε, εικονογραφώντας σκέψεις και στιγμές μας».
