Η Ειρήνη Κανά εκθέτει τη νέα της δουλειά στη γκαλερί Μυλωνογιάννη μέχρι τις 19 Δεκεμβρίου. Το γνώριμο ζωγραφικό ύφος της Κανά επαναλαμβάνεται με μία σειρά από λάδια σε καμβά που αμέσως συναρπάζουν τον θεατή όταν εισέλθει στη γκαλερί, αλλά γίνονται ακόμα πιο συγκλονιστικά όταν πλησιάσει κανείς το έργο. Διότι τότε αποκαλύπτονται γυμνά και αδυσώπητα τα υλικά της ζωγραφικής δημιουργίας, η ματιέρα την οποία η ζωγράφος πλάθει σαν γλυπτό ανάγλυφο πάνω στον καμβά με τρόπο που αποκαλύπτει τη σύστασή της, τη ζωγραφική ύλη, χωρίς να ενδιαφέρεται να την κρύψει ή να την εξαφανίσει για χάρη του θέματος. Αυτή τη ματιέρα που ο θεατής επιθυμεί να αγγίξει και να αισθανθεί μέσω της αφής, η Κανά την αποκαλύπτει πλούσια και γυμνή χωρίς να την εξαφανίζει για χάρη του θέματος. Σίγουρα αυτή τη ματιέρα είχε κατά νου η Ντόρα Ηλιοπούλου – Ρογκάν, όταν γράφει για την κοσμογονική ζωγραφική της Κανά.1
Πράγματι όταν παρατηρήσει κανείς πίνακες όπως το Κόκκινο καταλαβαίνει πόσο απασχολεί το ζήτημα της ύλης την Κανά. Ενα κόκκινο πλοιάριο βρίσκεται μέσα στη βαθιά θάλασσα και τοποθετείται εκτός κέντρου στα δεξιά. Ο ορίζοντας του νερού μπαίνει ψηλά ώστε να δώσει τη δυνατότητα στη ζωγράφο να πλάσει την υφή του υγρού στοιχείου που παρουσιάζεται πλήρες ποιοτήτων οι οποίες δηλώνονται με μια χρωματική και τονική πανσπερμία. Πάνω από τον ορίζοντα δεσπόζει ένας πορτοκαλί μεσογειακός θερινός ουρανός με κίτρινα ανοίγματα και κάτω αριστερά στον καμβά φαίνεται το περίγραμμα τριών ψαριών που ασημίζουν στο φως της καλοκαιρινής μέρας. Τόσο στο έργο Ιούλιος όσο και σε άλλα όπως το Ηταν ένα μικρό καράβι, πάλι η Κανά τοποθετεί ψηλά τον ορίζοντα του νερού για να δώσει την ευκαιρία στα πινέλα της να χειριστούν την ύλη του υγρού στοιχείου με όλη την ορμή και έκσταση που του προσιδιάζει. Αλλά και στα στεριανά τοπία της, όπως το Ακρωτήρι, πάλι ο ορίζοντας είναι ψηλά δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο το μέλημα της ζωγράφου με την ύλη, το υλικό της ζωγραφικής, αλλά και την ίδια τη γη, τη μητέρα όλης της ύλης.
Ο Χάρης Καμπουρίδης γράφει για τη χρωματική λάβα της Κανά αποδίδοντας την απτική φύση της ζωγραφικής της την οποία συνδέει με τη γυναίκα και τη θηλυκότητα.2 Η γυναίκα πράγματι πρωταγωνιστεί στη ζωγραφική της Κανά ως η ύπαρξη εκείνη που είναι στενά συνδεδεμένη με την υλικότητα και τη γη. Στα κορίτσια που παρουσιάζει η Κανά στην γκαλερί Μυλωνογιάννη με πολύ τρυφερότητα, πρώτο και δεύτερο πλάνο ενοποιούνται όπως στον φωβισμό και η διακοσμητικότητα είναι ανεπτυγμένη και εμφανής. Τα θερμά χρώματα που πρωταγωνιστούν, τα κίτρινα, τα πορτοκαλιά, τα κόκκινα, τα μπλε βιολέ θυμίζουν το δάσκαλο της Κανά, Παναγιώτη Τέτση, αλλά και τον Λύτρα, τον Matisse και τον υπέροχο Kees van Dongen όπως σωστά επισημαίνει ο Μάνος Στεφανίδης.3 Αυτό που όμως ξεχωρίζει την περίπτωση της Κανά είναι ότι συνεχίζει μια μεγάλη παράδοση που ξεκινά από τον Ρέμπραντ και φτάνει στις μέρες μας περνώντας από τον Chaim Soutine, τον Georges Rouault και τον Jean Fautrier αλλά και τον Willem de Kooning και τον Lucian Freud. Ο τυρανισμένος εξπρεσιονισμός του Soutine και του Fautrier στο πλαίσιο της Ecole de Paris αποκτούν μεσογειακό πρόσημο και χρησιμοποιούνται για να υμνήσουν τη ζωή και το τοπίο, με έναν τρόπο ιδιαίτερα αισθαντικό που μόνο η Κανά και ο Γιάννης Κόττης αποδίδουν. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη και επιτυχημένη ιδιοποίηση του εξπρεσιονιστικού ιδιώματος που ξεπερνά το θέμα και τις αισθητικές συμβάσεις της αναπαράστασης και στήνει γέφυρες με το κίνημα της αφαίρεσης που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο κατά τον εικοστό αιώνα.4
1. Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν, «Στην Τροχιά της Κοσμογονίας…» στο Ειρήνη Κανά, κατ. εκθ. Αθήνα, Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα, 2003.
2. Χάρης Καμπουρίδης, «Γυναίκες από χρωματική λάβα. Ιεροτελεστία χρωμάτων και αρχέγονοι συμβολισμοί στη ζωγραφική της Ειρήνης Κανά» στο Ειρήνη Κανά, κατ. εκθ. Γκαλερί Σκουφά, Αθήνα, 2005.
3. Μάνος Στεφανίδης, «Η ζωγραφική της Ειρήνης Κανά. Φως εκ φωτός. Λίγα πράγματα που ξέρω γι αυτήν» στο Ειρήνη Κανά, κατ. εκθ. Nitra Gallery, Θεσσαλονίκη, 2013.
4. Claire Bernardi, «Soutine et sa deuxième posterité» στο Chaim Soutine. L’ordre du chaos, cat. d’ exposition, comm.. Marie-Paul Vial, Musée de l’Orangerie, Paris, 2012, σελ. 51-61.
