«Ο όλεθρος ξερίζωσε ότι Ελληνικό υπήρχε στη Μ. Ασία, ύστερα από τη μεγάλη εθνική συμφορά που πάθαμε… Μόνο μερικούς τάφους μαρτύρων και Ηρώων που μείνανε εκεί, δεν κατώρθωσε να ξεριζώση. Θ’ αποτελούνε τα σημάδια της Εληνικής κληρονομιάς και μέσα απ’ αυτούς, θ’ ακούεται η φωνή των, να μας καλούν, και να μας προσμένουν εκδικητάς».
Το παραπάνω κειμενάκι αποτελεί τη σύντομη εισαγωγή του βιβλίου “Ηρώον πολεμιστών” που συνέγραψε ο Νικ. Καραγιαννάκης, το οποίο εκδόθηκε στα Χανιά το 1926.
Νωπές ακόμη, τότε, οι μνήμες από τη μεγάλη εκστρατεία, τις μάχες, τον πόλεμο αλλά και την τελική έκβασή του που ο συγγραφέας και όχι μόνο αυτός, χαρακτηρίζει ως “εθνική συμφορά”.
Με αφορμή τα 92 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή, η αναφορά σήμερα στο συγκεκριμένο βιβλίο που είναι αφιερωμένο «εις τους υπέρ πατρίδος πεσόντας 1912-1922».
Στην πραγματικότητα στο ιδιαίτερο αυτό πόνημα του Νικ. Καραγιαννάκη βρίσκουμε εκατοντάδες ονόματα Κρητών στρατιωτών και αξιωματικών που λαμβάνοντας μέρος στους πολέμους την παραπάνω περίοδο, είτε «έπεσαν γενναίως μαχόμενοι», είτε εξαφανίσθηκαν «κατά την οπισθοχώρησιν του Ελληνικού Στρατού εν Μικρά Ασία», είτε «απεβίωσαν ένεκεν κακουχιών πολέμου», είτε «συνεπεία κακουχιών της εκστρατείας» είτε «συνεπεία τραυμάτων».
Ακόμη συμπεριλαμβάνει ονόματα ανθρώπων που επέστρεψαν πίσω στην Κρήτη τραυματισμένοι ή ανάπηροι, «ανίκανοι συνεπεία κακουχιών πολέμου» κ.λπ..
Ενας μεγάλος -με αλφαβητική σειρά- κατάλογος, λοιπόν, πλαισιωμένος με πάρα πολλές φωτογραφίες των στρατιωτών ενώ σχεδόν για όλους δίνονται πληροφορίες για τον τόπο που σκοτώθηκαν, την ημερομηνία θανάτου τους ή υπάρχουν και βιογραφικά σημειώματα.
Οι περισσότεροι από αυτούς είναι Χανιώτες, από όλες της περιοχές του νομού (αναφέρεται το χωριό καταγωγής του κάθενός) ενώ δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις καταγραφής δύο ή και τριών αδελφών που έχασαν τη ζωή τους, ή ο ένας έμεινε ανάπηρος και ο άλλος απεβίωσε κ.ο.κ..
Πέρα από τα παραπάνω, στο βιβλίο βρίσκουμε φωτογραφικό υλικό από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις με κείμενα ή λεζάντες όπως αυτή που αναφέρεται σε φωτογραφιζόμενους “διπλοσκοπούς” (προερχόμενο από το βιβλίο “Πολεμικά φύλλα, από την μικρασιατική εκστρατεία” του πολεμικού ανταποκριτή Κώστα Μισαηλίδη). Διαβάζουμε: «Ακούραστοι στον ήλιο ψηνόμενοι το καλοκαίρι βρεχόμενοι το χειμώνα, φυλάττουν τον τομέα τους, έτοιμοι να φωνάξουν στα όπλα».
Στο βιβλίο του ο Καραγιαννάκης έχει συμπεριλάβει επίσης, κείμενα από στρατιωτικά ημερολόγια, επιστολές του υπουργείου στρατιωτικών, ιστορίες κ.ά. καθώς και αρκετά αποσπάσματα από το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Κ. Μισαηλίδη από το οποίο παραθέτουμε ένα αποσπάσμα που καταδεικνύει τη φρίκη -και όχι μόνο- του πολέμου. Ο τίτλος του “Αλληλοελογχίσθηκαν” απλά προϊδεάζει αλλά δεν αποτυπώνει ακριβώς τα όσα σημειώνονται στο κείμενο:
«Στο Μπολατλή. Το τρομερό Μπολατλή. Νυχτομέρα οι επιθέσεις κι’ οι αντεπιθέσεις. Για κάθε σπιθαμή γης, μια πεισματάρα μάχη.
Και το αίμα ποτάμι! Οταν ξαναπήραμε ένα ύψωμα, μια εικόνα απλώθηκε κάτω από τα μάτια των γενναίων μας Αιγαιοπελαγιτών. Βρήκαν αγκαλιασμένους ένα φαντάρο μ’ ένα Τούρκο λοχία. Κι’ αλληλολογχισμένους. Οταν η λύσσα τους, επάνω, βύθισαν ο καθένας τη λόγχη του στην κοιλιά του άλλου κι έπεσαν, μισοσκοτωμένοι, με τις πληγές τους, δεν σταμάτησαν τον αγώνα. Κι ενώ είχαν μέσα στα σωθικά τους τις λόγχες, συνέχιζαν τον αγώνα με τα χέρια και με τα δόντια. Σε κάθε κίνησί τους, οι λόγχες τους ξέσκιζαν τις σάρκες. Και το αίμα τούς έπνιγε.
Μα τους έπνιγε και το μίσος.
Πόσο βάστηξε η πάλη αυτή;
Τους βρήκαμε με τις σάρκες ξεσχισμένες. Σ’ όλο το κορμί, στο πρόσωπο. Τα δόντια αποτελείωσαν το έργο της λόγχης. Τους έθαψαν μαζύ. Τον Ελληνα φαντάρο και τον Τούρκο λοχία. Εθάψαμε τα κορμιά τους. Κρατήσαμε τη λύσσα τους και το μίσος τους».
