Σε καιρούς τόσο ενδεείς πνευματικά, φιλοσοφικά, θρησκευτικά και τόσο περιδεείς πανανθρώπινα, τι γνωρίζει τελικά ο άνθρωπος για τον ίδιο του τον εαυτό;
Ομως με το βιβλίο του ομ. καθηγητή κ. Μιχάλη Μακράκη που δίδαξε ως τακτικός καθηγητής φιλοσοφίας της θρησκείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ανοίγει νέους ορίζοντες στην ιστορική της έρευνα. Παρακολουθώντας την εξέλιξη της, όχι μονάχα με τη στενότερη αλλά και την ευρύτερη έννοια, αναζητά την αρχή της στους πρώτους Έλληνες φιλοσόφους που εξετάζονται ως θεολόγοι συνάμα, όπως και οι πρώτοι χριστιανοί φιλόσοφοι. Προπάντων ο ιερός Αυγουστίνος, ο πραγματικός πατέρας της φιλοσοφίας της θρησκείας.
Η διαμόρφωση αυτής της φιλοσοφίας σε ιδιαίτερο κλάδο έγινε με τον Hegel στον οποίο οφείλεται και η ονομασία της. Έτσι, ο συγγραφέας ερευνά την ιστορία της φιλοσοφίας της θρησκείας, για να καταλήξει στα σύγχρονα ρεύματα, προσθέτοντας και ειδικό παράρτημα για τη σημερινή ανάπτυξή της στην Ελλάδα. Για να εξετάσει τη συμβολή των τριών ονομάτων που ξεχωρίζουν όπως: ο Ν. Λούβαρις, καθηγητής της εισαγωγής και ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, που εισήγαγε τις θρησκειοφιλοσοφικές σπουδές στη χώρα μας.
Επίσης, ο Ευάγγελος Θεοδώρου, καθηγητής της χριστιανικής παιδαγωγικής, Λειτουργικής και ομιλιτικής στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος δίδαξε και φιλοσοφία. Και ο Νίκος Νησιώτης, μαθητής του Λούβαρι, ο οποίος ανέλυσε και δίδαξε 20 χρόνια φιλοσοφία της θρησκείας στη μοναδική από τότε στην Ελλάδα, έδρα στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εδρα στην οποία μετά τον πρόωρο χαμό του Ν. Νησιώτη δίδαξε ο Μιχάλης Μακράκης. Ο διακεκριμένος πολυγραφότατος Χανιώτης Θεολόγος που βιώνει βαθιά τη χριστιανική ορθόδοξη πίστη με ταυτόχρονη μελέτη της θεολογικής επιστήμης. Οχι της εκκοσμίκευσης αλλά της ενίσχυσης της πίστης.
ΑΔΥΝΑΤΙΖΟΥΝ ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΙΕΡΟΤΗΤΑΣ
Τώρα, στην εποχή του υπερ-αυτοματισμού, της υπερ-επιστημονοποίησης και της υπερ-εκκοσμίκευσης της ιερότητας, ο άνθρωπος χάνει το ουσιώδες στοιχείο του μυστηρίου, αλλά και του υπερ-λόγου για να αποτελεί ένα σύγχρονο καταναλωτή “θρησκευτικότητας” που βιώνει τον τρόμο και φόβο (κατά τον Κίρκεγκωρ) του μυστηρίου. Αφού, αυτό μετασχηματίζεται σε μαρτύριο απο-προσωποποίησης χωρίς ουσιώδη πνευματικότητα. Αυτό το “μαρτύριο” μεγαλώνει μέσα στα πλαίσια, της διοικούσας “γραφειοκρατικοποιημένης” εκκλησίας, τόσο στο Δυτικό όσο και στον Ανατολικό χριστιανισμό. Για να έχουν αδυνατίσει, εξελικτικά, οι ρίζες της ιερότητας σε μια εποχή, όπως η δική μας, της αρνητικής αλλά και θετικής αποϊεροποίησης.
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ
Γύρω από αυτόν τον προβληματισμό της αλήθειας, στρέφεται η φιλοσοφία της θρησκείας. Η οποία ερευνά τη σχέση της φιλοσοφικής αλήθειας με τη θρησκευτική αλήθεια.
Ο ομότιμος καθηγητής της θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μιχάλης Μακράκης, έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τη “φιλοσοφία της θρησκείας” που ανήκει όχι μονάχα στον χώρο της φιλοσοφίας αλλά και της θρησκείας. Γιατί, κατά την άποψη του καθηγητή, αν η έρευνα του αντικειμένου της από την άποψη της φιλοσοφίας εντάσσει το παρακλάδι αυτό στο γενικότερο κλάδο της φιλοσοφίας που ονομάζεται αξιολογία, το ίδιο το αντικείμενο της, το ιερό ή το αγνό (που είναι το αντικείμενο της θρησκείας), αυτό τούτο το περιεχόμενό της εντάσσει τη φιλοσοφία της θρησκείας στο συστηματικό κλάδο της θεολογίας και ιδιαίτερα της θρησκειολογίας.
ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ, ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΟ
Για να συμπληρώσει ο διακεκριμένος (και πρωτοπόρος στις πνευματικές αναζητήσεις του) Χανιώτης καθηγητής ότι: «η διαφορά της θρησκειολογίας από τη θρησκεία βρίσκεται στο ότι η θρησκειολογία, έχοντας να κάμει με καθετί που μπορεί να ειπωθεί για τη θρησκεία γενικά, εξετάζει τα θρησκευτικά δεδομένα, χωρίς να έχει δογματική αφετηρία. Με τη θρησκειολογία να είναι ο λόγος για τη θρησκεία. Ενώ η θεολογία είναι ο λόγος για τον Θεό…
Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο λόγους αναπτύσσεται η φιλοσοφία της θρησκείας σε όλη την έκτασή της κατά την ιστορική της εξέλιξη από την αρχαιότητα ως την εποχή μας.
ΜΕ ΒΑΘΙΑ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΨΗΛΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
Το βιβλίο του καθηγητή κ. Μιχάλη Μακράκη που έχει τίτλο “Ιστορία της φιλοσοφίας της Θρησκείας” είναι ένα από τα σημαντικά έργα διεθνώς και ένα από τα πρωτογενή και υπεύθυνα που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα.
Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας του προσπαθεί, με βαθιά γνώση και υψηλή πνευματική ευθύνη, να δώσει μια γενική εικόνα για την έννοια και τη θέση της φιλοσοφίας της θρησκείας στη θρησκειολογία και ιδιαίτερα για τις διάφορες δραστηριότητές της, που έχουν “κοινό τόπο” τη θρησκεία.
“ΑΝΟΙΧΤΗ” ΣΕ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Παρόλ’ αυτά (όπως αναφέρει στις σελίδες 14-15) «η φιλοσοφία της θρησκείας», ύστερα από την ευρύτερη έννοια που είχε κατά τη μακρόχρονη ιστορία της, από την πρώτη κιόλας εμφάνιση της φιλοσοφίας, άλλαξε κάπως την έκτασή της, και τη δραστηριότητά της από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Από τότε δηλαδή που αναγνωρίστηκε ως ιδιαίτερος κλάδος της φιλοσοφίας, με συνέχεια μιας ανοιχτής συζήτησης για τη φύση της. Οπωσδήποτε, όμως, μπορούν να αναφερθούν τρεις κύριες τάσεις:
• Η απόπειρα να αναλυθεί και να περιγραφεί η φύση της θρησκείας στα πλαίσια μιας γενικής θεώρησης του κόσμου.
• Η προσπάθεια να υπερασπιστούν ή να αντικρουσθούν φιλοσοφικά διάφορες θρησκευτικές θέσεις και
• Η αγωνία να αναλυθεί η θρησκευτική γλώσσα.
Με το φιλοσοφικό υλικό να ενσωματώνεται συχνά σε Θεολογικό. Ένα σύγχρονο παράδειγμα είναι, η χρησιμοποίηση του υπαρξισμού στη θεολογία του Rudolf Bultman ή και άλλων. Ένα παλαιότερο παράδειγμα είναι η χρησιμοποίηση από τον Αριστοτέλη από τον Θωμά τον Ακινάτη σε συνδυασμό με τις δικές του (του Ακινάτη) απόψεις στην υπηρεσία μιας συστηματικής χριστιανικής θεολογίας.
Συμπλήρωμα στη σύγχρονη έρευνα, η φιλοσοφία της θρησκείας στην Ελλάδα.
Αντί για πρόλογο επιστροφή στην αρχή: Από την ιστορία στον ορισμό της φιλοσοφίας της θρησκείας.
ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗΣ
Ένα βιβλίο, από ένα πολυγραφότατο συγγραφέα που μέσα από αυτό το έργο του μιλά για όλα τα προβλήματα της φιλοσοφίας της θρησκείας που αφορούν: στην πίστη, στη λατρεία, στην παράδοση, στον θεό, στην αποκάλυψη, στην αθανασία, στην αμφιβολία, στο σκεπτικισμό, στην εξατομίκευση…
Για να δώσει το δικό του ορισμό της φιλοσοφίας της θρησκείας. Αυτός, συνδυάζει τον οντολογικό ή υπαρξιστικό περσοναλισμό ως βίωση της αλήθειας με τη νεότερη Αξιολογία. Η οποία, εκτός από τη θρησκεία, περιλαμβάνει τη φιλοσοφία, την τέχνη, την ηθική, την επιστήμη και τη σύγχρονη τεχνολογία καθώς και το περιβάλλον αλλά και τον οικονομοτεχνικό μας πολιτισμό.
Μέσα από μια συνύπαρξη της πίστης, με βίωση της θρησκευτικής αλήθειας και της γνώσης της αλήθειας που επιδιώκει η φιλοσοφία στη σχέση της με την επιστήμη καθώς και με κάθε άλλη αξία, με την αυτοτέλεια της καθεμιάς…
ΑΝΑΤΟΜΙΑ – ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΣΥΝΘΕΣΗ
Μ. Μακράκη “Ιστορία της φιλοσοφίας της θρησκείας”. Ενα βιβλίο ιδιαίτερης αξίας και χρησιμότητας γραμμένο από έναν πιστό θεολόγο και φιλόσοφο αρχαίας και σύγχρονης πνευματικής και επιστημονικής εγρήγορσης.
Ο οποίος ανατέμνει και συνθέτει το θέμα του με συστηματική ανάλυση όλων των δεδομένων του σε δύο μέρη που το καθένα αποτελείται από 3 κεφάλαια ως εξής:
Πρώτο μέρος: Η φιλοσοφία της θρησκείας από την αρχαιότητα ως την καθιέρωση της σε ιδιαίτερο κλάδο.
Κεφάλαιο Α’: Οι αρχικές καταβολές της φιλοσοφίας της θρησκείας στην ελληνική αρχαιότητα και η παραπέρα ανάπτυξή της στους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού και στο Δυτικό Μεσαίωνα.
Κεφάλαιο Β’: Από την ορθολογιστική ερμηνεία και τη σκεπτικιστική αντιμετώπιση στην ηθική εξάρτηση της θρησκείας.
Κεφάλαιο Γ’: Συστηματική ανάπτυξη και καθιέρωση της φιλοσοφίας της θρησκείας σε ιδιαίτερο κλάδο. Η συμβολή του υπαρξισμού.
Δεύτερο μέρος: Η φιλοσοφία της θρησκείας από τον περασμένο αιώνα ως την εποχή μας.
Κεφάλαιο Α’: Η διαμόρφωση της φιλοσοφίας της θρησκείας κάτω από διάφορες επιδράσεις κατά το δεύτερο μισό του 19ου και στον 20° αιώνα.
Κεφάλαιο Β’: Η φιλοσοφία της θρησκείας σήμερα στην Αγγλία και στην Αμερική.
Κεφάλαιο Γ’: Η θρησκειοφιλοσοφική έρευνα στο σύγχρονο γερμανικό και υπαρξισμό και σε άλλα φιλοσοφικά κινήματα.
ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
[…]Αναφορικά με το παράλογο στη φιλοσοφία της θρησκείας ο Kierkejand το είχε τονίσει ιδιαίτερα με διαφορετική έννοια από εκείνη που έχει ο όρος στη λογική.
Χρησιμοποιώντας τον όρο “παράλογο” με την έννοια “παράδοξο” χαρακτήρισε τη δεύτερη όψη (σε αντίθεση με την πρώτη, τη θεωρητική, τη θρησκευτικότητα των φιλοσόφων) του θρησκευτικού σταδίου, τη θρσκευτικότητα “ ως “παράδοξη θρησκευτικότητα”
Ενα σημαντικό βιβλίο του Χανιώτη φιλοσόφου και θεολόγου Μιχάλη Μακράκη.
