Μία σημαντική πρωτοβουλία της Εκκλησίας της Ελλάδος για την πραγματοποίηση 10 επιστημονικών συνεδρίων για τα 200 χρόνια της ελληνικής επανάστασης. Με πρωτοπραγματοποιηθέν το α’ συνέδριο τις εργασίες – θέματα του οποίου θα αναλύσουμε.
Αυτό το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στην Ι. Μονή της Πεντέλης 12 – 13 Οκτωβρίου 2012. Με κεντρικό θέμα: “Ιστοριογραφία και πηγές για την ερμηνεία του 1821”. Σ’ αυτή τη σημαντική προσπάθεια συμμετείχαν ακαδημαϊκοί, πανεπιστημιακοί καθηγητές και ιστορικοί ερευνητές. Με κεντρικό στόχο να ερευνηθούν με σύγχρονη θεώρηση και με νηφάλια σκέψη οι εξωτερικές και εθνικές πηγές των ιστορικών δεδομένων. Με πρωτοβουλία της ορθόδοξης ελληνικής εκκλησίας της οποίας η Ιερά Σύνοδος έχει ιδιαίτερη ευαισθησία στα θέματα της ιστορίας, της εθνικής ταυτότητας και της ιδιοπροσωπίας του λαού μας, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της ειδικής συνοδικής επιτροπής μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού.
Ομως η προσπάθεια αυτή είναι ανάγκη να μην εμπεριπέσει σε μια στείρα αντιπαράθεση με τους αναθεωρητές και ισοπεδωτές του υψηλού ιδεώδους του 1821. Αλλωστε άλλο ήταν το 1821 για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό και άλλο θα είναι το 2021, μέσα στις ανατρεπτικές συνθήκες του παραφρονημένου κόσμου μας με δεδομένη από σήμερα τη σύγχρονη ελληνική υποδούλωση στην πάγια… καταδυνάστευση της Ελλάδος. Αυτή όμως την προοπτική είναι ανάγκη να αντιμετωπίσει και η εκκλησία μας.
Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΔΟΜΙΣΜΟΣ
Σήμερα, εορτάζουμε, θρησκευτικά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και εθνικά συνεορτάζουμε το μεγάλο γεγονός της επανάστασης του 1821, που με πολλούς αγώνες έφθασε στην απελευθέρωση των υπόδουλων ως τότε Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό. Με αποτέλεσμα τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους. Το οποίο στη φετινή επέτειο των 193 χρόνων από την επανάσταση του 1821 είναι πάλι “υπόδουλο” στον νεοευρωπαϊκό αποικισμό, στον συνεχή, εδώ και πολλά χρόνια, τουρκικό παραβιασμό και στον υπερ-ατλαντικό ανθελληνικό (τελικά) εθνικό μας αποδομισμό…
Μια γεωστρατηγική και γεωοικονομική πραγματικότητα μέσα στην οποία εμπεριεχόμεθα από τις αρχές της λειτουργίας της νεοελληνικής κρατικής μας πραγματικότητας, εμπεριεχόμεθα προκινδυνευτικά και υπερ-εκμεταλλευτικά μέσα σε πλαίσιο πολλών σκοτεινών μηχανισμών, κατηγοριών, κατασκοπιών και αποδυναμώσεων και απαξιώσεων από τις πρώτες δεκαετίες του μεταπελευθερωτικού μας βίου ακόμα και των αδιαμφισβήτητων γεγονότων της ελληνικής επανάστασης, των πρωταγωνιστών της και των μετ-αγωνιστών της. Ιδιαίτερα τα τελευταία 50 μεταπολεμικά χρόνια με εντονότερες “απαξιωτικές” προσπάθειες της τελευταίας εικοσαετίας που έγιναν με πρόταξη την επιστημονική αξία της έρευνας για την αλήθεια πολλών σκοτεινών σημείων της επαναστάσεως του 1821.
Δεν αμφισβητεί κανείς τις αλήθειες και την ανάγκη της σύγχρονης επιστημονικής ιστορικής έρευνας, αλλά αυτή δεν βοηθά πνευματικά, κοινωνικά και βέβαια εθνικά, όταν διαπνέεται από προφανείς εμπάθειες και αδιαφανείς μονοπλευρότητες είτε από πολιτικές, θρησκευτικές, επιστημονικές ή κοινωνικές εμμονές στις “δογματικές” αλήθειες του.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΕΠΑΝΑΔΡΑ ΣΗΜΕΡΑ ΠΑΛΙ
Με την επανάσταση του ’21 να παραμένει φωτεινή όσο κι αν καταβάλλονται εξωελληνικές και εσωελληνικές προσπάθειες εκμηδένισης της ιστορικής αξίας και σημασίας της ή με μια αχρειότατη κατά καιρούς εκμετάλλευσή της. Τώρα μάλιστα στην απαράδεκτη (παρά τις όποιες δικαιολογήσεις και συνομολογήσεις) εθνική και λαϊκή μας δοκιμασία η επανάσταση με τη βαθύτερη σημασία της επαναδρά με την ενεργό ψυχοδραστική της πνοή για μια καθαρή εικόνα τόσο της προετοιμασίας της, της έναρξής της, των κινδύνων της, των καταδολιεύσεων και των ως σήμερα καταπολεμήσεών της.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΑΣ
10 ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΩΣ ΤΟ 2021
Αυτήν την ενεργό πρωτοβουλία την ανέλαβε με ένα μακρόπνοο και συμβολικά σημαντικό αποδεικτικά επιστημονικά ερμηνευτικό έργο η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο της ειδικής συνοδικής επιτροπής της πολιτιστικής ταυτότητας. Το σχέδιο αυτό εισηγήθηκε ο μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος, πρόεδρος της επιτροπής αυτής. Με το σημαντικό αυτό σχέδιο θα πραγματοποιηθούν (αρχής γενομένης από το 2012)
10 ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΓΙΑ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Με τελευταίο το συνέδριο το 2021, που συμπληρώνονται τα 200 χρόνια της Ελλάδας που αναγεννήθηκε το 1821.
ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΑΠΟΨΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ
ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΟΥ 1821
Ανεξάρτητα, όμως, από τις όποιες δυσμενείς προοπτικές τα προαναγγελθέντα αυτά συνέδρια από την Ιερά Σύνοδο, από τον αρχιεπίσκοπο και από την ειδική επιτροπή που τα ανέλαβε και τα πραγματοποιεί θα δώσουν τη δυνατότητα για τεκμηριωμένες θεωρήσεις για όλα τα επισυμβάντα σε ολόκληρο τον κύκλο του 1821 (προ, κατά και μετά).
Παράλληλα, όμως, με την πραγμάτωση αυτών των συνεδρίων θα εκδοθεί ειδικός τόμος με τις εργασίες του κάθε συνεδρίου. Με σκοπό να δοθεί σε κάθε ενδιαφερόμενο η δυνατότητα να αποκτήσει μια σοβαρή, νηφάλια και τεκμηριωμένη άποψη περί των γεγονότων, των προσώπων και των σχετικών ερμηνειών που έχουν δοθεί… Ηδη, κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος με τα πρακτικά του πρώτου συνεδρίου του 2012.
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ: ΤΟ 1821 ΔΕΝ ΗΤΑΝ Η ΠΡΩΤΗ ΟΥΤΕ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΜΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Στο τέλος του προλόγου του πρώτου αυτού τόμου της “ειδικής συνοδικής επιτροπής πολιτιστικής ταυτότητας” αναφέρεται ότι: “Η εκκλησία της Ελλάδος αισθάνεται την ευθύνη της και το χρέος της να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη των αναρίθμητων κληρικών και λαϊκών οι οποίοι έχυσαν το αίμα τους υπέρ πίστεως και πατρίδος”.
Ο Αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος χαιρέτισε εγκάρδια το Α’ Διεθνές Συνέδριο για το 1821 τονίζοντας ότι “η επανάσταση του 1821 δεν ήταν βεβαίως ούτε η πρώτη επανάσταση, ούτε η τελευταία για τη διατήρηση των ιδανικών και της ταυτότητας του γένους”.
Επίσης ο μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος, πρόεδρος της ειδικής συνοδικής πολιτιστικής ταυτότητας, που είχε και την πρωτοβουλία, είπε και τα εξής: “Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει ιδιαίτερη ευαισθησία στα θέματα ιστορίας, της εθνικής ταυτότητας και της πολιτιστικής ιδιοπροσωπίας του λαού μας. Αυτή την ευαισθησία αποδεικνύει και η λειτουργία της ειδικής συνοδικής επιτροπής της οποίας προεδρεύω. Ολοι μας αισθανόμαστε την ιδιαίτερη ευθύνη που έχουμε απέναντι στους πρωταγωνιστές σημαντικών περιόδων του έθνους μας όπως είναι η μεγάλη ελληνική επανάσταση του 1821”.
ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ
ΝΑ ΑΚΟΥΣΤΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΓΝΩΜΕΣ
“Σήμερα ξεκινά το πρώτο από τα δέκα συνέδρια που θα πραγματοποιηθούν με διαφορετικό θέμα το καθένα για τον εορτασμό των 200 χρόνων της επανάστασης το 2021. Το εναρκτήριο Α’ Διεθνές επιστημονικό συνέδριο αυτής της σειράς έχει το ειδικό θέμα: Ιστοριογραφία και πηγές για την ερμηνεία του 1821. Σκοπός μας είναι με τα συνέδρια αυτά ν’ ακουσθούν διαφορετικές γνώμες και απόψεις, χωρίς φανατισμούς και μονομέρειες. Γνωρίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια ακούσθηκαν και ορισμένες φωνές που εισήγαγαν καινά δαιμόνια στον όλο προβληματισμό. Δεν συμφωνούμε με την αποκαθήλωση των ηρώων και των μαρτύρων. Ομως, δεν ήλθαμε εδώ για να επαινέσουμε τον ρόλο του ορθόδοξου κλήρου. Το συνέδριο είναι επιστημονικό και κάθε άποψη αξίζει να κατατεθεί και να αξιολογηθεί…
Σε μια δύσκολη εποχή οικονομικής και πνευματικής κρίσης η μελέτη της τουρκοκρατίας και του 1821 πιστεύω ότι θα μας βοηθήσει να πάρουμε διδάγματα και να αντλήσουμε ελπίδα ενθυμούμενοι με ποια θεμέλια και ποιες αξίες το ελληνορθόδοξο γένος μας επιβίωσε σε πολύ δύσκολες καταστάσεις”.
ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΙ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Το συνέδριο αυτό πραγματοποιήθηκε στην ιερά μονή της Πεντέλης 12-13 Οκτωβρίου 2012. Τα περιεχόμενα του τόμου του Συνεδρίου περιλαμβάνουν τρεις συνεδρίες με τα εξής θέματα:
Α’ ΣΥΝΕΔΡΙΑ:
• Ευρωπαϊκές πηγές για την επανάσταση του 1821
Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, ο γαλλικός φιλελληνισμός ως πηγή της ελληνικής επαναστάσεως…
Γκρέγκορ Αρς: Στοιχεία για τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας και λοιπούς σημαντικούς εταιρικούς βάσει των ρωσικών αρχείων
Παύλος Τζερμιάς: Το αθάνατο κρασί του ’21 – Διαλογισμοί για την ανθρωπιστική διάσταση της εθνικής ελευθερίας
Γεράσιμος Ζώρας – Ιωάννης Τσόλκας – Κρίσεις για την ελληνική επανάσταση λογίων και πολιτικών της Ιταλίας και του Βατικανού.
π. Γεώργιος Μεταλληνός: Ειδήσεις και κρίσεις σε αρχεία βρετανικών μισσιοναριστικών εταιρειών για την μεγάλη ελληνική επανάσταση.
Ελένη Αγγελομάτη – Τσουγκαράκη Αγγλόφωνες πηγές και πρώιμη ιστοριογραφία για την ελληνική επανάσταση…
Αθανάσιος Καραθανάσης: Επιλεκτική βιβλιογραφία των δυτικοευρωπαϊκών πηγών για την επανάσταση του 1821.
ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΥΠΕΡΑΝΩ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ
Β’ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Ελληνικές πηγές για την επανάσταση του 1821
Μαρία Μαντούβαλου: Οι εγκωμιαστές του διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης δεινοί τιμητές και πλαστογράφοι της ελληνικής
Αχιλλεύς Γ. Λαζάρου: Πρωταγωνιστική συμμετοχή των διγλώσσων Ελλήνων αποκαλουμένων αρμάνων στην ερμηνεία του 1821
Μαρία Ελευθερία Γιατράκου: Η Επανάσταση και η καταστροφή της Χίου με βάση τις ιστορικές πηγές και την παγκόσμια βιβλιογραφία.
Γιώργος Γεωργής: Η κυπριακή συμμετοχή στην επανάσταση του 1821: Πηγές και βιβλιογραφικές αναφορές
Γ’ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Ιστοριογραφία της επανάστασης του 1821
Απόστολος Διαμαντής: Εμπορική αλληλογραφία του έτους 1821: Μια απόπειρα ερμηνείας του κυρίαρχου μεταπολεμικά ιστοριογραφικού σχήματος για το ’21
Γεώργιος Καραμπελιάς: Η νεώτερη ιστοριογραφία και το ζήτημα της συνέχειας…
Χαράλαμπος Μηνάογλου: Σπυρίδων Τρικούπης και Απόστολος Βακαλόπουλος από την προσωπική και επιστημονική ιστορία της επανάστασης.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
ΓΙΑ ΤΟ 1821
Ολα τα κείμενα που περιλαμβάνει ο τόμος των πρακτικών του Α’ Συνεδρίου για το 1821 είναι πολύ ενδιαφέροντα γιατί το καθένα από αυτά παρουσιάζει συμπυκνωμένα και επιστημονικά οργανωμένα όλες τις γνωστές συγγραφές, μελέτες και ιστορικές καταθέσεις για το μεγάλο γεγονός της επανάστασης του 1821 με αναφορές και συσχετισμούς σε σύγχρονες απόψεις και επιστημονικές διερευνήσεις.
Ακόμα, όλα τα κείμενα συνοδεύονται από πλήθος παραπομπών στις οποίες αναφέρεται το κάθε κείμενο. Το σημαντικό γεγονός αυτής της μεγάλης προσπάθειας για μια ευρύτερη, σύγχρονη αντιμετώπιση, από την πλευρά της Εκκλησίας της Ελλάδος, σε 10 επιστημονικά συνέδρια της επανάστασης του 1821) είναι ότι, όπως φαίνεται από τα κείμενα του 1ου Συνεδρίου, οι εισηγητές του κάθε θέματος, με ιστορική, προσωπική, επιστημονική ευθύνη προσπαθούν να εκφραστούν με αντικειμενική προσέγγιση την αλήθεια των τόσο περίπλοκων προβλημάτων.
ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ
ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ ΜΑΣ…
Ενα σημαντικό παράδειγμα αποτελεί το κείμενό του καθηγητή του Α.Π.Θ. Αθ. Ε. Καραθανάση (σελ. 107-119, με 40 επιστημονικές παραπομπές) που έχει τίτλο: “Οι ξένες πηγές για την επανάσταση του 1821”. Με αυτό το κείμενο (όπως και με όλα τα άλλα κείμενα του βιβλίου) ο κάθε αναγνώστης – αναγνώστρια ενημερώνεται σφαιρικά πως οι ξένοι της εποχής εκείνης “αντιμετωπίσανε και καταγραψάνε σε βιβλία τους με υποκειμενικό οπωσδήποτε τρόπο τις αρετές, τα πάθη και όλα τα προτερήματα και τα ελαττώματα της φυλής μας. Τις περισσότερες φορές εξύμνησαν τις αρετές” όμως άλλοι επικρίνανε οξύτατα τα πάθη και τα ελαττώματα.
Πάντως σήμερα (τα τελευταία 30 χρόνια κυρίως) η ερμηνεία του 1821 δεινοπαθεί και ως επιστήμη και ως διδακτική πράξη όπως γράφει η Μαρία Μαντούβαλου, διδάκτωρ αναπληρώτρια καθηγήτρια φιλοσοφικής σχολής Παν. Αθηνών, με τίτλο: “Οι εγκωμιαστές του διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης, δεινοί τιμητές και πλαστογράφοι της ελληνικής”. Βέβαια, το κείμενο αυτό αντιπαρατίθεται με αντεπιθετική
ΤΟ 1821 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
οξύτητα στους υποστηρικτές των σύγχρονων ερμηνειών και αφηγήσεων για το 1821. Αυτό υπάρχει ακέραιο ως ελευθεριακό ιδεώδες της βαθιάς ελληνικής ψυχής, για απελευθέρωση του γένους από τη βάναυση δουλεία της οθωμανικής κυριαρχίας των 400 χρόνων και όχι από την εκμετάλλευση -ως απόλυτη αιτία- των ελληνικών προυχόντων του ελληνικού λαού.
Ομως, όπως υπάρχει το 1821 ακέραιο υπάρχει ακέραιος, παρά τις υπερβολές του και ο διαφωτισμός και η γαλλική επανάσταση, όσο κι αν η απόλυτη διάστασή τους απολογιστικά, τώρα και χρόνια και ιδιαίτερα σ’ αυτή την ώρα έχουν τη δική τους κρίση μέσα στο απογνωστικό παγκόσμιο τοπίο ενός γενικού αποτυχημένου πολιτισμού. Μέσα από τη βαριά κρίση του οποίου πρέπει να βρεθούν τα κρίσιμα σημεία σύνθεσης και όχι αποσύνθεσης παράδοσης παρόντος και μέλλοντος.
Αλλωστε το πνεύμα της επανάστασης του 1821 αποτελεί μια ελληνική πρόσκληση για σύγχρονη εξανάσταση του ελληνικού λαού και όλων των λαών που αντιμετωπίζουν την απόλυτη εξάρθρωση και ισοπέδωση της ελευθεριακής ουτοπίας της με επιστημονικές μεταδιερμηνεύσεις του αδιερμήνευτου της ανεξαρτησίας.
