Μια ερώτηση που δεν επιδέχεται µονολεκτική απάντηση.
Μόνο για το σκύλο, οι αναφορές στην αρχαία ελληνική γραµµατεία πλησιάζουν τις 10.000 και χιλιάδες είναι ακόµα οι απεικονίσεις του στην αρχαία τέχνη.
Γνωρίζουµε µε βεβαιότητα ότι οι σκύλοι ήταν πολύ αγαπητοί στους Αθηναίους, ήταν κοµµάτι της ζωής τους, µέλη της οικογένειάς τους. Η εικόνα του πιστού και αφοσιωµένου σκύλου έχει αναδειχθεί µέσα από πολυάριθµες πηγές και αποτελεί σύµβολο της άδολης και γνήσιας προσήλωσης και αγάπης.
Στην αρχαία Αθήνα ο σκύλος ήταν οµοτράπεζος του ανθρώπου, ζούσε δίπλα του, µοιραζόταν το φαγητό του και ανέπτυσσε µια σχέση στοργής, αγάπης και αφοσίωσης µαζί του.
Ο Ξενοφών µάλιστα ονοµάζει το σκύλο «φιλάνθρωπον ζώον» γιατί αγαπάει τους ανθρώπους. Από τα αρχαία κείµενα γνωρίζουµε ότι οι Αθηναίοι πήγαιναν παντού µαζί µε τους σκύλους τους, τα παιδιά έπαιζαν µαζί τους και τους έπαιρναν στο σχολείο, οι έφηβοι στο γυµνάσιο που πήγαιναν να αθληθούν, στα συµπόσια οι προσκεκληµένοι ήταν αυτονόητο ότι µπορούσαν να φέρουν και τους σκύλους τους µαζί, εάν το επιθυµούσαν, ενώ και οι οικοδεσπότες είχαν µαζί τους και τους δικούς τους σκύλους.
Η απεικόνιση του σκύλου στην αρχαία τέχνη είναι επίσης ιδιαίτερα δηµοφιλής, ήδη από την αρχαϊκή εποχή. Αµέτρητες παραστάσεις σκύλων συναντάµε σε αγγεία, άλλοτε µε σκηνές κυνηγιού, άλλοτε µε οικιακές σκηνές από την καθηµερινότητα των Αθηναίων και άλλοτε µε συµπόσια και κάθε είδους κοινωνικές συναθροίσεις, θρησκευτικές και οικογενειακές γιορτές. Απεικονίσεις σκύλων συναντάµε συχνά σε επιτύµβια µνηµεία και αγάλµατα, ενώ έχουν αποκαλυφθεί και αµέτρητοι σκύλοι ενταφιασµένοι δίπλα σε ανθρώπινους τάφους ή σε κοινούς µε τους ανθρώπους τάφους. Πολλές µάλιστα ταφές σκύλων συνοδεύονταν από κτερίσµατα και νεκρικές προσφορές ή και τα προσωπικά τους αντικείµενα ή τα παιχνίδια τους.
Η πρώτη γραπτή µαρτυρία που διαθέτουµε για την αµοιβαία αφοσίωση ανάµεσα στον άνθρωπο και το σκύλο µας δίνεται από τον Όµηρο στην Οδύσσεια. ∆εν είναι άλλη από αυτή του Άργους, του αγαπηµένου σκύλου του Οδυσσέα που τον περίµενε καρτερικά και ζούσε µε την ελπίδα της επανασύνδεσής τους. Και όταν τον αντίκρυσε ξανά, µετά τη δεκαετή περιπλάνηση του Οδυσσέα, πέθανε από τη σφοδρότητα της συγκίνησης.
Μια λιγότερο γνωστή, αλλά εξίσου συγκινητική ιστορία, είναι αυτή του σκύλου του Ξανθίππου, του πατέρα του Περικλή. Όταν ο Ξέρξης, µετά τη µάχη των Θερµοπυλών το 480 π.Χ. κατευθύνθηκε προς την Αθήνα, µε σκοπό να την καταστρέψει, ο Θεµιστοκλής εισηγήθηκε στους Αθηναίους να εγκαταλείψουν εσπευσµένα την πόλη τους για να σωθούν. Οι Αθηναίοι µπήκαν στα πλοία τους και έφυγαν για τη Σαλαµίνα, το πλησιέστερο νησί. Οι σκύλοι τους έτρεχαν µε λαχτάρα πίσω από τους ανθρώπους που επιβιβάζονται στα πλοία, δεν υπήρχε όµως χώρος γι’ αυτούς.
Ανάµεσα στους σκύλους ήταν κι εκείνος του Ξανθίππου, που, µην αντέχοντας να αποχωριστεί τον άνθρωπό του, πήδηξε στη θάλασσα και άρχισε να κολυµπά δίπλα στο πλοίο ως τη Σαλαµίνα. Όταν βγήκε στη στεριά, εξαντληµένος από την προσπάθεια, ξεψύχησε αµέσως. Ο περίλυπος Ξανθίππος έθαψε στο σηµείο αυτό τον τετράποδο φίλο του, φτιάχνοντας από πάνω του ένα µικρό τύµβο, που για αιώνες έµεινε γνωστός ως «Κυνός Σήµα», δηλαδή ο τάφος του σκύλου. Μάλιστα, την ιστορία αυτή αναφέρει και ο Πλούταρχος στο Βίο του Θεµιστοκλή πέντε αιώνες αργότερα!
Υπήρχαν αδέσποτα ζώα στην αρχαία Ελλάδα;
Ναι και η ζωή τους δεν ήταν η καλύτερη. Ούτε η κοινωνία της αρχαίας Αθήνας ήταν µια ιδανική κοινωνία φιλόζωων.
Μπορούµε όµως µε σιγουριά να πούµε ότι στη µακρινή αυτή εποχή κανείς δεν θα τολµούσε να βασανίσει ένα σκύλο. Ή να τον κρεµάσει σε κοινή θέα. Ή να τον πνίξει στη θάλασσα, να τον κάψει ζωντανό, να τον δηλητηριάσει µε φόλα. Στη δική µας εποχή η εξόντωση των ζώων είναι καθηµερινή και συστηµατική.
Ας αναρωτηθούµε τι έχει πάει στραβά.
*Σηµαντικές πληροφορίες για το σηµερινό άρθρο αντλήσαµε από το podcast «Ιστορία µιας πόλης» µε καλεσµένη την αρχαιολόγο Κάτια Μαργαρίτη
