“Ήτανε µια φορά…” ένα σίριαλ µε τον τίτλο “Οι έµποροι των Εθνών” που ξεκίνησε να προβάλλεται στην ελληνική τηλεόραση το 1973 και ήταν βασισµένο στο οµότιτλο µυθιστόρηµα του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη. Ήταν η πρώτη µεταφορά λογοτεχνικού έργου στην ελληνική τηλεόραση.
Η χρονική περίοδος στην οποία εκτυλίσσεται η δράση των ηρώων του µυθιστορήµατος είναι τα τέλη του 12ου αιώνα και η αρχή του 13ου, παραµονές της τέταρτης Σταυροφορίας και η ιστορία διαδραµατίζεται στις Κυκλάδες και στη Βενετία.
Τη σκηνοθεσία στα πρώτα 13 επεισόδια της σειράς είχε κάνει ο ∆ηµήτρης Ποντίκας και από το 14ο επεισόδιο και µέχρι το τέλος της σειράς, τη σκηνοθεσία είχε κάνει ο Κώστας Φέρρης.
Ο Φέρρης ζήτησε από τον Σταύρο Ξαρχάκο να γράψει τη µουσική κι εκείνος δέχθηκε, ζητώντας από τον Φέρρη να γράψει τους στίχους για το τραγούδι των τίτλων.
Έτσι γεννήθηκε το τραγούδι “Ήτανε µια φορά” ή “Η µικροπαντρεµένη” που ερµήνευσε ο Νίκος Ξυλούρης.
Ο Κώστας Φέρρης έχει διηγηθεί σχετικά µε το τραγούδι: «Είχα µια µικρή αµηχανία στην αρχή. ∆εν µπορούσε να γίνει βέβαια ούτε στην ας πούµε καθαρεύουσα του Παπαδιαµάντη, αλλά ούτε στην καθοµιλουµένη της εποχής εκείνης. Έτσι κατέφυγα κατευθείαν στη δηµοτική ποίηση. Και µάλιστα ξεκίνησα από έναν στίχο που έχει ως υπότιτλο ο Μιλτιάδης Μαλακάσης στον “Μπαταριά”, ένα δηµοτικό τραγούδι που λέει “ένα Σαββάτο βράδυ, µια Κυριακή πρωί”. Και ξεκίνησα από τη φράση “Ενα Σαββάτο βράδυ µια Κυριακή” και πάνω σ’ αυτό έχτισα όλο το υπόλοιπο τραγούδι που έµεινε µέχρι σήµερα, που τραγούδησε ο Νίκος ο Ξυλούρης και για το οποίο είµαι πραγµατικά υπερήφανος».
Το τραγούδι εµφανίστηκε για πρώτη φορά το 1972 στο άλµπουµ µε τίτλο “Νίκος Ξυλούρης Συλλογή”. Ο τίτλος του δίσκου αντικατοπτρίζει πλήρως το περιεχόµενό του αν κάποιος σκεφτεί ότι στην πρώτη πλευρά του περιλαµβάνονται σε δεύτερη εκτέλεση τραγούδια που είχε ερµηνεύσει λίγα χρόνια νωρίτερα ο ανεπανάληπτος Νίκος Ξυλούρης και στη δεύτερη τέσσερις νέες δηµιουργίες του Σταύρου Ξαρχάκου και δύο που είχαν γραφτεί για τις ανάγκες του κινηµατογράφου και της τηλεόρασης.
Το ένα από αυτά είναι και το “Ήτανε µια φορά”. Ένα µικρό φωτογραφικό άλµπουµ µε φωτογραφίας από τα παιδικά και νεανικά χρόνια του σπουδαίου ερµηνευτή στο αγαπηµένο του νησί, την Κρήτη, υπάρχει στο εσώφυλλο του δίσκου. Στο οπισθόφυλλο ένα σηµείωµα του Σταύρου Ξαρχάκου που γράφτηκε στις 2 Απριλίου του 1974.
Η σύζυγός του Ξυλούρη, Ουρανία είπε κάποτε: «Ο Ξυλούρης ειδοποιήθηκε για αυτή την ηχογράφηση κυριολεκτικά τελευταία στιγµή: τον ξύπνησαν και τον κατέβασαν στο στούντιο χωρίς πρόβες, χωρίς τίποτα, για να ηχογραφήσει. Το έβγαλε µε τη µία, είναι αυτή η εκτέλεση που γνωρίζουµε όλοι. Ένα-δυο λαθάκια (π.χ. όταν τραγουδά “κι εµένανε µ΄ αφήνεις”, αντί “αφήνει” που έχει νόηµα βάσει των προηγούµενων στροφών) οφείλονται στην κόπωση. Ο ίδιος ο Ξυλούρης τα πρόσεξε αργότερα και ζήτησε από το φίλο και συνεργάτη του να το ξαναηχογραφήσουν. Ο Ξαρχάκος όµως του απάντησε: “Όπως το είπες τώρα, δεν πρόκειται να το ξαναπείς”!».
Κι αυτή ήταν και η µεγάλη αλήθεια, γιατί ακόµα και σήµερα κανείς δεν έχει ερµηνεύσει τόσο µοναδικά το “Ήτανε µια φορά” όπως εκείνος. Και κανείς δεν τον ακούει σε αυτό το τραγούδι χωρίς να συγκινηθεί.
Καλές ακροάσεις µέχρι την επόµενη ιστορία µε ρεφρέν!
* Η Μαρία Σουρουκίδου είναι ραδιοφωνική παραγωγός
