Καλοί μου φίλοι, καλό Σαββατοκύριακο!
Στην κεντρική θέση του σημερινού Παιδότοπου το ποίημα “Αύγουστος” της Ρένας Καρθαίου σε εικονόλεξο της νηπιαγωγού Ανθής Ζήση που αλίευσα από το Διαδίκτυο (dreamskindergarder.blogspot.com/2011/06/blog-post-6668html) Γύρω απ’ αυτό κάποια απ’ τα ήθη και τα έθιμα του Αυγούστου, όπως τα έχει καταγράψει στο βιβλίο της “Λαογραφικό Ημερολόγιο – Οι δώδεκα μήνες και τα έθιμά τους” η Αικατερίνη Τσοτάκου – Καρβέλη, διανθισμένα με αυγουστιάτικες φωτογραφίες τής και συνεργάτιδος της εφημερίδας μας καθηγήτριας Πληροφορικής Ειρήνης Καλαϊτζάκη.
Αύγουστε, καλέ μου μήνα, να ’σουν δυο φορές τον χρόνο!
Σας χαιρετώ με αγάπη όλους
Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης
δάσκαλος
Η Πρωταυγουστιά
Την παραμονή της 1ης Αυγούστου σε πολλά μέρη συνηθίζουν ν’ ανάβουν και να πηδούν φωτιές, γιατί πιστεύουν πως την Πρωταυγουστιά αρχίζει μια νέα χρονική περίοδος και πρέπει πηδώντας τη φωτιά να μπουν καθαροί και αμόλυντοι σ’ αυτήν. Γίνονται και αγιασμοί στα σπίτια και στην εκκλησία κι οι χωρικοί ραντίζουν με αγιασμό τ’ αμπέλια και τα περιβόλια τους. Σε κάποια μέρη συνήθιζαν ν’ αγιάζουν τις πηγές και τα πηγάδια κι ύστερα να διασκεδάζουν έξω στ’ αμπέλια. Θυμούνται και τους νεκρούς τους· κάθε νοικοκυρά έβαζε σ’ ένα πιάτο ελιές, μισές μαύρες, μισές άσπρες και τις έστελνε στους γειτόνους που δεν είχαν.
Η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου
Από την 1η Αυγούστου αρχίζει η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου, που κρατάει 15 μέρες. Η νηστεία αυτή την εποχή δεν είναι δύσκολη, εξαιτίας των άφθονων οπωρικών και κηπευτικών. Παράλληλα φροντίζουν να καθαρίσουν τα χάλκινα αγγεία τους και συνηθίζουν να προσφέρουν στην εκκλησία σύκα και σταφύλια, που τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα μετά τον εσπερινό.
Του Σωτήρος το σταφύλι
Ο λαός τη λέει απλά “του Σωτήρος” και γιορτάζεται για να θυμίσει στους χριστιανούς τη Μεταμόρφωση του Χριστού στο όρος Θαβώρ, μπροστά σε τρεις μαθητές του πριν σταυρωθεί.
Τη νύχτα, λέει, της παραμονής ανοίγουν οι ουρανοί και πολλοί αγρυπνούν για να δουν το άγιο φως, γιατί “το ’χουν σε καλό”. Οι γεωργοί φέρνουν στην εκκλησία, πάνω σε δίσκους, τις απαρχές των σύκων και των σταφυλιών, δηλαδή τα πρώτα σύκα και σταφύλια.
Τ’ Αϊ-Λιου καρύδι,
του Σωτήρος σταφύλι
και της Παναγιάς το σύκο.
Ύστερα τα βάζουν μπροστά στο εικόνισμα του Σωτήρα, ο παπάς τα ευλογεί, εύχεται “πλούσια σοδειά” και στη συνέχεια τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα.
Και Επιτάφιος της Παναγίας
Σε μερικά μέρη της Ελλάδας (Πάτμο, Κασσιόπη Κέρκυρα) στολίζουν Επιτάφιο της Παναγίας και τον περιφέρουν στους δρόμους, ενώ οι πιστοί ακολουθούν μ’ αναμμένα κεριά. Και πανηγύρια γίνονται σε πολλές εκκλησίες. Επίσης σε κάποιους τόπους συνηθίζουν τη μέρα αυτή οι τσελιγκάδες να κάνουν συμφωνίες με τους πιστικούς που θα φυλάνε όλο το χρόνο τα κοπάδια τους. Αλλού πάλι δίνουν απολυσιό, δηλαδή αφήνουν να μπει ελεύθερα όποιος θέλει στους κήπους και τ’ αμπέλια.
Τα μερομήνια
Με την πρώτη μέρα του Αυγούστου αρχίζουν κι οι προγνώσεις για τον καιρό, τα μερομήνια. Παρατηρούν, δηλαδή, τι καιρό κάνει την πρώτη μέρα· ό,τι καιρό θα κάνει απ’ το πρωί μέχρι το μεσημέρι, θα κάνει το Γενάρη, και θα κάνει την άλλη μισή μέρα, θα κάνει το Φλεβάρη. Η δεύτερη μέρα αντιστοιχεί με το Μάρτη και τον Απρίλη κ.ο.κ. Έτσι μηνολογιάζουν προμαντεύουν από τις έξι πρώτες μέρες για όλους τους μήνες του χρόνου.
Οι Παράκλησες
Τα απογεύματα του Δεκαπενταύγουστου, με τις Παρακλήσεις, τις Παράκλησες, όπως τις λένε πολλοί, προετοιμάζουν μαζί με τη νηστεία τους χριστιανούς για τη μεγάλη γιορτή της Παναγίας. Ψέλνεται επίσης στην εκκλησία ο Μικρός κι ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας, ακολουθίες που αναφέρονται στην Παναγία.
Ο Άγιος μάντης
Ο Αϊ-Φανούρης είναι ο Άγιος που όλα τα φανερώνει, κατά το λαό. Αν χάσεις ζώο, αν χάσεις πράγμα, στον Άγιο θα τάξεις να σου το βρει. Μπορεί ακόμη να σε βοηθήσει να προμαντέψεις μια τύχη ή πώς θα πάει κάποια δουλειά σου. Κι όσο για τα κορίτσια, θα τους φανερώσει, λέει, ποιον θα πάρουν. Γι’ αυτό κι ο Άγιος στις εικόνες του κρατάει ένα κερί αναμμένο.
Το τάξιμο συνήθως είναι μια πίτα, η Φανουρόπιτα, που οι νοικοκυρές ζυμώνουν με μυρωδικά και τη μοιράζουν στους γείτονες και τους περαστικούς. Εκείνοι τότε πρέπει να ευχηθούν: “Ο Θεός σχωρέσ’ τη μητέρα του Αγίου Φανούριου”. Γιατί η μητέρα του, λέει η παράδοση, ήταν πολύ αμαρτωλή κι έχει ανάγκη από συγχώρεση.
Ο Νηστευτής
Στις 29 Αυγούστου, που γιορτάζεται η Αποκεφάλισή του, οι Χριστιανοί νηστεύουν αυστηρά Γι’ αυτό τον λένε και Νηστευτή ή Νηστικό. Όσοι νηστεύουν, αποφεύγουν ιδιαίτερα τα μαύρα σταφύλια ή τα μαύρα σύκα, τα βατόμουρα, τις μαύρες ελιές, το μαύρο κρασί, γιατί πιστεύουν πως τα ’βαψε το αίμα του Αγίου. Δεν τρώνε και καρύδια, γιατί έκοψαν το καρύδι του. Αποφεύγουν να κόβουν με μαχαίρι, αποφεύγουν να κόβουν καρπούζι ή ψωμί γιατί είναι σαν να αποκεφαλίζουν τον Άγιο. Αν δεν τηρήσουν νηστεία φοβούνται πως θα βγάλουν μαύρα σπυριά.
