Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική του ονοµασία είναι Viscum alba (Βίσκο το λευκό) και ανήκει στην οικογένεια των Λορανθοειδών. Το βότανο το συναντούµε µε τις κοινές ονοµασίες Ιξιός (Κρήτη και αλλού), Ιξιά, Μέλα (Λακωνία), Μηλιός (Οίτη), Μελάς (Παρνασσό), Μελιός ή Μελιά, Βρυ ελατένιο (Άρτα), Βίσκο, Γκι.
Είναι φυτό πολυετές και έχει φύλλα κιτρινοπράσινα µακρουλά και σουβλερά. Τα άνθη του είναι επιφυή, ανά 5-6 στα σηµεία που διχοτοµείται στα κλαδιά. Τα άνθη είναι δίοικα (υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά φυτά) και δεν αυτογονιµοποιούνται.
Ο καρπός του είναι ρόγα µικρή σφαιρική και λευκή. Οι καρποί είναι ζελατινώδεις και κολλάνε εύκολα παντού.
Το φυτό βρίσκεται σε αρκετά µέρη της χώρας µας ως παράσιτο πάνω σε διάφορα δένδρα και ιδιαίτερα στα έλατα. Σπανιότερα βρίσκεται πάνω σε βελανιδιές, µηλιές και απιδιές, στη Θεσσαλία, στα δάση της Πίνδου, στον Όλυµπο, στη Όσσα, στην Πάρνηθα τον Ταΰγετο και τα όρη της Κρήτης. ∆εν πλησιάζει σαν παράσιτο δέντρα που έχουν γαλακτώδη χυµό. Τα πουλιά όµως αρέσκονται στους γλοιώδεις καρπούς και σκορπούν τα σπέρµατα παντού ευνοώντας τον πολλαπλασιασµό του.
Ιστορικά στοιχεία
Από την εποχή του ∆ιοσκουρίδη και του Γαληνού χρησιµοποιούσαν τον Ιξό ως φάρµακο για την επιληψία και διαλυτικό των αποστηµάτων. Για την αντισπασµωδική ιδιότητα των βλαστών του, το συνιστούσαν οι Θεόφραστος, Ματτιόλης, Παράκελσος και πολλοί άλλοι στη συνέχεια.
Ο Ματτιόλης το χρησιµοποίησε µε επιτυχία κατά των νευρώσεων και της λευκωµατουρίας. Η φήµη του φυτού κατά των νευρώσεων το τοποθετούσε στην ίδια µοίρα µε τη Βαλεριάνα σύµφωνα µε τον Dehaen.
Το 1907 ο R. Gaultier διαπίστωσε, στην περιοχή του Σολονί (περιφέρεια της Γαλλίας), την ίαση µε αυτό, αιµοπτυσιών σε φυµατικούς. Ο Bradley αναφέρει θετικά αποτελέσµατα κατά της υστερίας, των υστερικών παραλύσεων και των ιλίγγων. Στη συνέχεια η θεραπευτική ασχολήθηκε σοβαρότερα µε τον ιξό γιατί διαπιστώθηκε ότι οι θεραπευτικές του ιδιότητες δεν περιορίζοντας µόνο στις νευρικές παθήσεις αλλά ήταν επιπλέον και αξιόλογο κατά της υπέρτασης και της αρτηριοσκλήρωσης, ιδιότητες που απέδωσαν στις δύο σαπωνίνες που το φυτό περιέχει.
Η Γερµανική Επιτροπή για την χρήση βοτάνων εγκρίνει την χρήση ιξού για ρευµατισµούς, θεραπεία τρόµου και ως ανοσοενισχυτικό. Ο περιηγητής Sieber (1818) αναφέρει ότι συνάντησε το φυτό στην Κρήτη. Ο ιξός αναπτυσσόταν παρασιτικά πάνω στις αχλαδιές και τους ντρυγιάδες (ήµερες βελανιδιές). Οι Κρητικοί χρησιµοποιούσαν την κολλώδη ουσία των καρπών του φυτού για να φτιάχνουν ξόβεργες και να πιάνουν πουλιά.
Συστατικά – χαρακτήρας
Ο Ιξός είναι άοσµος και έχει πικρή γεύση. Περιέχει µία κολλώδη ουσία παρόµοια µε το καουτσούκ, που δεν διαλύεται σε νερό και οινόπνευµα και είναι πλούσιο σε δρεψίνη και βισκίνη. Αυτήν την ουσία χρησιµοποιούν ακόµη για να αλείφουν µε το κολλώδες υγρό τα δένδρα για να µην ανεβαίνουν τα µυρµήγκια πάνω στα οπωροφόρα δέντρα και να καταστρέφουν τα φρούτα.
Το βότανο περιέχει κολίνη και ακετυλκολίνη που έχουν υποτασική δράση, ηρεµιστικές ουσίες, ρυθµιστικές της λειτουργίας της καρδιάς και ευεργετικές στις νευρικές διαταραχές, όπως η βισκοτοξίνη (καρδιενεργό πολυπεπτίδιο) και ολεϊνικό οξύ. Περιέχει επίσης τριτερπενοειδείς σαπωνίνες (µία οξεία και µία ουδέτερη),, ισταµίνη, έντεκα πρωτεΐνες στις οποίες αποδίδουν αντινεοπλασµατική δράση, ρητίνη, φυτική κόλλα και ίχνη αλκαλοειδούς.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Ανθίζει τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο. Συλλέγεται στο τέλος του φθινοπώρου. Οι σπόροι ωριµάζουν Νοέµβριο και ∆εκέµβριο. Για τις θεραπευτικές ιδιότητες χρησιµοποιούµε τα ξηρά φύλλα µε τα κλαδάκια και τον φλοιό. Ο ιξός της Βελανιδιάς θεωρείται καλύτερος και πλουσιότερος σε ιδιότητες γιατί το δέντρο πάνω στο οποίο παρασιτεί το φυτό παίζει µεγάλο ρόλο από την άποψη των χηµικών και θεραπευτικών ιδιοτήτων του.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Είναι δριµύ γλυκόπικρο θερµαντικό χόρτο που δρα ως υποτασικό, διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστηµα, επιβραδύνει τους καρδιακούς σφυγµούς και δρα σαν σπασµολυτικό, ηρεµιστικό, διουρητικό. ∆ρα επίσης ως νευροτονωτικό, παυσίπονο, αντιφλεγµονώδες, αντιαιµορραγικό, επουλωτικό και αντιδιαρροϊκό µέσο. Πιθανώς έχει αντικαρκινική δράση.
Ο Ιξός είναι εξαιρετικό χαλαρωτικό νευροτονωτικό και ενδείκνυται σε πολλές περιπτώσεις. Καταπραΰνει και τονώνει το νευρικό σύστηµα. Ενεργεί απ’ ευθείας στο πνευµονογαστρικό νεύρο και επιβραδύνει τον καρδιακό ρυθµό, ενισχύοντας ταυτόχρονα τα τοιχώµατα των περιφερειακών τριχοειδών αγγείων. Έτσι δρα µειώνοντας την πίεση του αίµατος και βοηθά στην αρτηριοσκλήρωση. Μπορεί επίσης να βοηθήσει θετικά σε νευρική ταχυκαρδία. Ανακουφίζει τους πονοκεφάλους που οφείλονται σε υπέρταση. Βοηθά στην προώθηση του ύπνου. Σε χαµηλές δόσεις ανακουφίζει τις κρίσεις πανικού. Αντικαρκινικές έρευνες έχουν δείξει ότι ο Ιξός έχει κάποια αντινεοπλασµατική δράση. Η άποψη αυτή όµως δεν είναι πλήρως αποδεκτή από ερευνητές.
Για την θεραπεία της υπέρτασης συνδυάζεται καλά µε τον Κράταιγο, τη Μέλισσα και το Τίλιο. Το αφέψηµα του βοτάνου χρησιµοποιείται στις υστερίες, υπερδιέγερση , σπασµούς, ζαλάδες και έχει θετική δράση για την τρίτη ηλικία στην κατάπτωση δυνάµεων.
Εξωτερικά χρησιµοποιείται στην αρθρίτιδα, ρευµατισµούς, σαρκώδεις φλέβες. Επίσης προτείνεται για πλύσεις σε λευκόρροια και γονόρροια.
Παρασκευή και δοσολογία
Αν το παρασκευάσουµε ως έγχυµα ρίχνουµε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλάκια του τσαγιού ξηρό βότανο και το αφήνουµε 10-15 λεπτά. Το ρόφηµα αυτό το πίνουµε τρεις φορές την ηµέρα. Αν παρασκευασθεί ως αφέψηµα, βράζουµε 1-2 κουταλάκια του γλυκού ξηρό βότανο σε 1 φλιτζάνι νερό για ένα λεπτό, σβήνουµε τη φωτιά και το αφήνουµε 10 λεπτά.
Σουρώνουµε και πίνουµε ένα κουτάλι του φαγητού τρεις φορές την ηµέρα. Μπορούµε να γλυκάνουµε το ρόφηµα µε µέλι αν το θεωρούµε πολύ πικρό.
Προφυλάξεις
Οι καρποί του φυτού έχουν θεραπευτικές ιδιότητες και παλιότερα τους χρησιµοποιούσαν. Είναι όµως δηλητηριώδεις και χρειάζεται µεγάλη ακρίβεια στις δόσεις που πρέπει να πάρει κανείς για να µην πάθει ζηµιά. Έτσι καλύτερο είναι να τους αποφεύγουµε. Τοξικότητα παρουσιάζουν όλα τα µέρη του φυτού σε µικρό βαθµό. Η υπερδοσολογία µπορεί να προκαλέσει υπόταση, κώµα, σπασµούς, διαστολή κόρης, θάνατο. Να αποφεύγουµε την χρήση του φυτού κατά την εγκυµοσύνη.
