Jean Moreas (1856-1910): Ο ποιητής με τις δυο πατρίδες

ΠΟΘΟΣ ΝΑ ΖΕΙΣ…
Πόθος να ζεις, και να σταθείς όλβιος, ιδέα κι’ απάτη
κι’ αγρίμι ακαταδάμαστο με τ’ άπαρτα κεφάλια.
Μ’ όλο της το φθινόπωρο και τ’ άφυλλο στεφάνι,
Μα τις βουλές σου ν’ ακλουθά η ψυχή δε μου αποσταίνει.
Γιατί ποτές μου, αλλοίμονο! Δε δύνομαι να μοιάσω
του συνετού, που ο λογισμός την αίσθηση σκοτώνει.
Σωρόν εντός μας θρέφομε, που δε χορταίνουν ταύρους,
Και την περίγελη έπαρση που τρώγεται για αμάχη.
Μια μέρα, ως τόσο, ας έστεργες, γερό κι άρραγο πείσμα
της Μοίρας, ο άκληρος εγώ να ρίξω στο σημάδι,
κι ας ήταν άνεση να βρω κι αλάφρωμα μια στάλα;
Τον τρυγητό να σύναζα, και της μυρτιάς το φύλλο
που πέφτει! Κι από των νερών να φυλαχτώ το σάλο,
που τόσες εναυάγησα φορές μπρος σε λιμάνι.

(Από τη συλλογή Les Cantilenes
σε μετάφραση Τέλλου Άγρα)

ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ στο πρώτο φως της ανατολής του 2023!Ευχές προς όλους τους αγαπητούς αναγνώστες που από το 2019 που πρωτοξεκίνησε η στήλη την τιμούν με την αναγνωστική τους συμπόρευση. Μικρό και συμβολικό γιορτινό αντίδωρο για την αγάπη σας στην ποίηση και στη στήλη θα είναι η προσφορά τριών αντιτύπων των Απάντων του Γιώργου Σεφέρη των εκδόσεων ΙΚΑΡΟΣ (η νέα έκδοση με επιμέλεια του Δημήτρη Δασκαλόπουλου). Οι τρεις πρώτοι αναγνώστες που θα επικοινωνήσουν με τα ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ στο 2821051003-6 θα μπορούν να παραλάβουν το δώρο τους από τα γραφεία της εφημερίδας. Ευχαριστώ εκ των προτέρων όσους ανταποκριθούν , ένα μικρό ακόμη λιθαράκι στο χτίσιμο μιας εξαρχής διαδραστικής στόχευσης της στήλης , γιατί η ποίηση είναι τρόπος ζωής…
Στην αυγή του νέου έτους οι ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΙΗΤΩΝ θα αναδείξουν τις καινοτόμες πράξεις ενός καθόλα ποιητή, του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου που όμως επέλεξε το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Jean Moreaς. Αρκετοί βιογράφοι ακριβολογώντας δικαίως του αποδίδουν τον χαρακτηρισμό Ελληνογάλλος αφού η Γαλλία με απόφαση της Γαλλικής Βουλής τιμητικά τον κατέστησε Γάλλο υπήκοο για την προσφορά του στα Γαλλικά Γράμματα. Παρατήρησα ότι κάποιες ελληνικές ανθολογίες δεν τον συμπεριλαμβάνουν , ίσως επειδή κυρίως χρησιμοποίησε τη γαλλική γλώσσα στην λογοτεχνική του παραγωγή. Είχα όμως την τύχη να προσεγγίσω εκ νέου και πρόσφατα το ποιητικό φαινόμενο Jean Moreas μέσα από τις εξαιρετικές και σπάνιες εκδόσεις της Δημοτικής Βιβλιοθήκης μας , άλλες στα γαλλικά και άλλες σε μεταφράσεις. Ποιητές μας όπως η Μυρτιώτισσα , ο Τέλλος Άγρας, ο Μιλτιάδης Μαλακάσης βαθύτατα επηρεασμένος από τον Μορεάς, η Μαρία Πολυδούρη, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Σωτήρης Σκίπης , ο Κλέων Παράσχος , ο Κωστής Παλαμάς και πολλοί κριτικοί ασχολήθηκαν με το έργο του αφού αποτέλεσε έναν ποιητικό θρύλο που δημιούργησε ευρύτατο κύκλο θαυμαστών της προσωπικότητας και του έργου του. Στη Δημοτική μας Βιβλιοθήκη έχουμε και εκδόσεις του έργου του που προέρχονται από την βιβλιοθήκη του Ελευθερίου Βενιζέλου. Έτσι τώρα με τα μάτια της ωριμότητας –γιατί όλοι οι φιλόλογοι οπωσδήποτε τον έχουμε συναντήσει στις φοιτητικές μας μελέτες -διείδα βαθύτερα την περίπτωση Jean Moreas που έχει πολλά να μας διδάξει για την ιδιαιτερότητα μιας ιδιοφυούς και ποιητικής ψυχικής ιδιοσυστασίας. Να συμπληρώσω εδώ ότι ο ποιητής είναι ακόμη ισχυρός στη σύγχρονη φιλολογική συνείδηση , γι αυτό και η απονομή του Πανελληνίου βραβείου Ποίησης JEAN MOREAS είναι ένας θεσμός ζωτικά ενεργός και στις μέρες μας .

Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος ήταν γιος διακεκριμένου νομικού και εγγονός του Πατρινού Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου που έπεσε ηρωικά στο Μεσολόγγι.Από την οικογένεια της μητέρας του δισεγγονός του πυρπολητή Τομπάζη.Γεννήθηκε στην Αθήνα και από την παιδική του ηλικία καλλιέργησε την άριστη γνώση της γαλλικής και της γερμανικής γλώσσας.Ενώ ακολούθησε νομικές σπουδές , τις εγκατέλειψε και ταξίδεψε σε πολλές πόλεις της Ευρώπης. Σε νεαρή ηλικία εμφανίσθηκε στα ελληνικά γράμματα κάνοντας πρώιμα μεγάλη αίσθηση.Δημοσίευε δοκίμια αισθητικής για την ποίηση και την τέχνη γενικότερα.Το 1874 εξέδωσε μια Ποιητική Ανθολογία,αξιοποίησε τη γαλλομάθειά του ως διευθυντής του γαλλόφωνου περιοδικού “Papillon” και έλαβε ενεργά μέρος στην περίφημη φιλολογική διαμάχη Εμμανουήλ Ροΐδη και Άγγελου Βλάχου. Μάλιστα το 1878 εξέφρασε τις απόψεις του για τη γνωστή φιλολογική έριδα σε ένα εκτεταμένο άρθρο.Η ιστορία της λογοτεχνίας μας διδάσκει ότι οι φιλολογικές διαμάχες μεστώνουν συνήθως τους εμπλεκόμενους και αναδεικνύουν τα πνευματικά μεγέθη.Έτσι έγινε και στην περίπτωση του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου που ακόμη διατηρούσε το οικογενειακό του όνομα. Ο κάθε λογοτέχνης οφείλει να αυτοπροσδιορίζεται συνεχώς στην εκάστοτε περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής. Η διαμάχη Ροΐδη-Βλάχου συνοψίζεται στο εξής, όπως παραδίδει ο Κ.Θ.Δημαράς : ο Ροΐδης ισχυριζόταν ότι “ποίησιν η Ελλάς δεν δύναται επί του παρόντος να ελπίζη, αφού τα μεν πάτρια ήθη απηρνήθη, του δε διανοητικού βίου των νεοτέρων εθνών εισέτι δεν μετέχει”. Ο Βλάχος αν και νεότερος ανταπαντά με βαρύτητα ότι η ποίηση είναι ζήτημα έμπνευσης και ότι στην Ελλάδα τότε υπήρχε κατάλληλη ποιητική ατμόσφαιρα. Η λογοτεχνική γενιά του 1880 προπαρασκευάζεται για να δώσει το στίγμα της, η διαμάχη αυτή δεν είναι δίχως νόημα , αρκεί να μην διαρκέσει πολύ. Και τότε ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος με νεανική θέρμη ενώ έχει τα αντανακλαστικά της οξύνοιας ενός Ροΐδη, τον αντιστρατεύεται αρχικά αλλά σε δεύτερο χρόνο με μια ΠΡΑΞΗ ΥΠΕΡΒΑΣΗΣ θα επιβεβαιώσει τις θέσεις του.
Με τις γνωστές αντιφάσεις των πληθωρικών ταλαντούχων προσωπικοτήτων κατόπιν περνά σε δυο συμβολικές κινήσεις. Η πρώτη:εκδίδει την ποιητική συλλογή που είναι και η μόνη στα ελληνικά “Τρυγόνες και Έχιδναι”. Εδώ χειρίζεται την καθαρεύουσα, τη δημοτική και ολίγους στίχους στη γαλλική. Ο τίτλος της συλλογής καθοδηγεί να σκεφτούμε ότι αισθάνεται ότι η εγχώρια πραγματικότητα λειτουργεί ανασταλτικά στην ποιητική ενέργειά του που τώρα ξεκινά την πορεία της .Αποχαιρετά λοιπόν και ετοιμάζεται να πετάξει πολύ υψηλά , πάνω από τις τρυγόνες και τις έχιδνες .Οι υψηλότεροι αιθέρες είναι η μόνη λύση για έναν αητό ώστε να μην τον φτάνουν ούτε οι ιέρακες των λογοτεχνικών κύκλων της εποχής του.Και η δεύτερη συμβολική του κίνηση είναι η επιλογή του ψευδωνύμου του, ως ένα καινούργιο ποιητικό διαβατήριο με μόνιμη ισχύ. Πλέον θα είναι ο Jean Moreas , θα σπάσει τα όρια της τοπικότητας , θα ζήσει για πάντα στη Γαλλία γράφοντας στη γαλλική και θα γίνει ένας από τους πρωτοπόρους του συμβολισμού. Μόνο το 1897, με την κήρυξη του πολέμου κατά των Τούρκων , ο Jean Moreas ήρθε στην Ελλάδα μετά από μακριά απουσία για να εκπαιδευτεί και να προσφερθεί στην πατρίδα. Να αναρωτηθούμε αν μένοντας εδώ θα είχε επιτύχει τα ίδια; Θα είχε δοξαστεί όπως έγινε στη Γαλλία ή θα λογοκοπούσε μάταια εν μέσω άκαρπων φιλολογικών ερίδων;

ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ

Των ανθρώπων ο αχός και των πραγμάτων
σαν κύμα που ξεπνέει, έχουν σωπάσει.
-Τους πάγκαλους σκοπούς σου, που προδίνεις,
Λογάριασε, αν το δύνεσαι, καρδιά μου!
Δέσμες από τριαντάφυλλα σπασμένες
μυρώνουν τες περίλυπες τις αύρες.
– Μέτρησε τες ορμές σου, που έχουν στέρξει,
τις πτήσεις σου, που εκλείσαν τις φτερούγες.
-Μα ο γλυκύς ουρανός θερινής νύχτας
της πολιτείας ευλογάει τον ύπνο•
ας πάμε όπου βολεί και δίχως μίσος!
Μιας που η ζωή είναι ασήμαντη κι ανάξια,
κατάντικρυ ας καπνίσω στη σελήνη
την πίπα μου την αγριοκερασένια.
(Από τη συλλογή LES CANTILENES σε μετάφραση Τέλλου Άγρα)

Στο Παρίσι -όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του- συνέταξε δυο μανιφέστα του συμβολισμού , ίδρυσε το περιοδικό “Le Symboliste”(O Συμβολιστής) και αργότερα το ανήσυχο πνεύμα του πέρασε σε θέματα της Αναγέννησης ενώ πάντα αντλούσε και από τις κλασικές πηγές της ελληνικής αρχαιότητας• η τραγωδία του “Ιφιγένεια” είναι ένας καρπός αυτών των κλασικών επιρροών. Στην ελληνική ποίηση επέδρασε κυρίως με τη συλλογή του “ΟΙ ΣΤΡΟΦΕΣ” που αγαπήθηκαν από τους ποιητές του Μεσοπολέμου. Μεταφράστηκαν εξ ολοκλήρου μόνο από τον Μιλτιάδη Μαλακάση κι ετοιμάζοντας το αφιέρωμα είχα τη θαυμάσια ευκαιρία να απολαύσω τη συγκεκριμένη μετάφραση από ένα σπάνιο και πολυκαιρισμένο αντίτυπο του 1920 της ΑΘΗΝΟΓΕΝΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ που βρίσκεται στους αναγνωστικούς θησαυρούς της Δημοτικής μας Βιβλιοθήκης.Ο ποιητής μας είχε τη μυστική ζωή που έχουν όλοι οι μεγάλοι διανοητές κι εννοώ τους καρπούς μιας πνευματικής φιλοσοφικής εμβάθυνσης που συχνά αντλεί από την αρχαία ελληνική διανόηση.Θα φανεί παράξενο αλλά πολλές προσωπικές μαρτυρίες φίλων του δηλώνουν την ικανότητά του να βλέπει μακριά, συχνά πέρα από τα πρόδηλα γεγονότα. Παραθέτω ένα ιδιαίτερο ποίημα από την προαναφερθείσα συλλογή:
Σαν κείνον τον αλλόκοτο γέρο βοσκό που αλλάζει
Με κύμα και με ξωτικό και μ’ ακατάλληλη φωτιά,
(Καθώς κανείς σ’ αθάνατο κάποιο έργο το σπουδάζει),
Μεταμορφώνομαι κι’ εγώ πιο κι απ’ την ώρα μου μπροστά•
Τι απ’ όλα τον αδιάκριτο μωρό έχω μισημένο,
Τι μονάχα το παίξιμο στη ζυγαριά είνε που μετρά,
Τι τέλος, ένα μυστικό κρατώ στο νου κλεισμένο,
Που θα φερνε στην οκνηρή την ανθρωπότη ανατριχιά.
(Από τη συλλογή OI ΣΤΡΟΦΕΣ σε μετάφραση Μιλτιάδη Μαλακάση)

Ο Jean Moreas υπήρξε ένας πολύ κομψός άνδρας με εκλεπτυσμένους τρόπους και μιαν ευρυμάθεια που καθήλωνε τους συνομιλητές του. Η αυτοπεποίθησή του ήταν ένα ακόμη μεγάλο προσόν .Οπότε η επιλογή του ψευδωνύμου του -που τον απομάκρυνε από την οικογενειακή του καταγωγή που σίγουρα θα του εξασφάλιζε θύρες ανοιχτές στις προσδοκίες του – διόλου δεν τον αποθάρρυνε. Ίσα-ίσα ήθελε και στον εαυτό του να αποδείξει ότι μπορούσε να επιτύχει και μακράν των οικογενειακών περγαμηνών. Ήταν δυνατόν ένας τέτοιος άνδρας να μην γοητεύει τις γυναίκες της εποχής του; Στο Χριστουγεννιάτικο αφιέρωμα του 1956 του περιοδικού ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ ο Γιώργος Πράτσικας λέει χαρακτηριστικά: “Γεννημένος Δον Ζουάν γρήγορα βαρυόταν κάθε ερωτικό δεσμό …ένα σωρό περιπέτειες δίχως διάρκεια… όταν τον ρώτησαν κάποτε γιατί δεν παντρευόταν, απάντησε: “ Ένας ποιητής δεν πρέπει να δεσμεύει ποτέ την ελευθερία του”. Ωστόσο ο Jean Moreas ανοιχτός στον έρωτα , τον ύμνησε πολλές φορές με αληθινό πάθος:

ΘΡΥΛΟΣ ΑΓΑΠΗΣ
Αντίφεγγε η σελήνη, μες στη σιωπηλή τη λίμνη,
Χλωμή σαν κρίνο διάπλατο, κι αραθυμιές γεμάτη.
Ποια ανεμικιά μας έρανε απ΄τη στάμνα της με μάγια;
Φίλημα αιθέριο, φίλημά της!νάσαι ευλογημένο!
Απ’ την καρδιά μου, όλην τρομάρες, τίναξες τη φλόγα,
απ’ την καρδιά μου, όλην τρομάρες, κρύα, φτωχή καρδιά μου!
Τα χείλια της ακράγγιξα; Ρούφησα την ψυχή της;
Ορέγομαι έρωτα, λυγμούς ολάκερον και δάκρυα,
έρωτα μ’ ωχρό μέτωπο, δεμένο με στεφάνι
ρόδα, που νάχουνε οι βροχές το χρώμα τους ξεπλύνει.
‘Ερωτα ορέγομαι, λυγμούς ολάκερον και δάκρυα.
Θλιμμένον έρωτα, όμοιον μ’ ουρανούς του φθινοπώρου,
Όμοιον με δάσος έρωτα, σπαρμένο από σμιλάγκια,
που, μελαγχολικά, μες στις νυχτιές χτυπάει το κέρας,
θλιμμένον έρωτα, όμοιον μ’ ουρανούς του φθινοπώρου,
τύψεις αράθυμες μεστόν, μεστόν φιλιά κλεμμένα.
(Από τη συλλογή Les Syrtes σε μετάφραση Τέλλου Άγρα)
Ψυχικά γενναιόδωρος ενθάρρυνε τους πρωτοεμφανιζόμενους ποιητές. Κάποιο βράδυ επαινώντας έναν νέο ποιητή που ωστόσο οι στίχοι του δεν έπειθαν για το ταλέντο του , ρωτήθηκε από τη συντροφιά: “-Βρίσκετε πραγματικά πως αυτός ο νέος έχει ταλέντο; -Θα το αποχτήσει,” απάντησε απότομα ο Μορεάς. Πολλοί ομότεχνοί του στην Ελλάδα θαύμαζαν τον Moreas γιατί ετόλμησε αυτό που εκείνοι δεν μπόρεσαν. Ο αταξίδευτος Τέλλος Άγρας λάτρεψε τον ποιητή των δυο πατρίδων! Ω! μα βέβαια! Αν οι δημιουργοί είναι καλοπροαίρετοι κι έχουν και πεποίθηση στο δικό τους προσωπικό ύφος ,τότε θαυμάζουν την τόλμη των άλλων και την επαινούν και προσπαθούν να διδαχθούν. Η Ιστορία στο τέλος δικαιώνει το υψηλό ήθος σε κάθε περίσταση , στα μικρά και στα μεγάλα της ζωής!

Ο Jean Moreas απεβίωσε στο Παρίσι τον Μάρτιο του 1910. Ο Μιλτιάδης Μαλακάσης σε εισαγωγικό του σημείωμα αναφέρει ότι “η σκόνη του , (ο νεκρός εκάηκε) κλεισμένη σε αργυρή κάλπη, είναι θαμμένη στο κοιμητήριο του PERE LACHAISE σε τάφο παραχωρημένο από την πόλη των Παρισίων “. Σχετικά με την ελληνική ταυτότητα του Jean Moreas αντλώ ένα σχετικό απόσπασμα από το δοκίμιο του Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου “Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΜΟΡΕΑΣ”: “Από τα 1884 …ίσαμε τα 1994…ο Μορεάς αναζητεί απογνωσμένα τον εαυτό του, δηλαδή την ελληνική του υπόσταση, που φαίνεται στην αρχή να την έχει απαρνηθεί…επιχειρεί να γίνει ένας νεοκλασικός που έχει μάθει τη σημασία της σιωπής, του φειδωλού λόγου, της μουσικής υποβολής. Έτσι επιστρέφει προς τη γη των προγόνων, όχι ενθουσιώδης πανηγυριστής και αμετροεπής λογοκόπος, αλλά μονήρης και στοχαστικός , με το αίσθημα της πλαστικής αρμονίας και της μουσικής υποβολής υποταγμένο στον κανόνα του ελληνικού μέτρου”.
Όμως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την επιλογή του ως δεύτερη πατρίδα ψυχής ,τη Γαλλία. Η χώρα αυτή με την πλούσια ανθοφορία που του επέτρεψε και τις τιμές που του επεφύλαξε, δικαιούται να του απευθύνει ένα ελεγειακό σονέτο του Plessis, όπως μας το διασώζει μεταφράζοντάς το ο Μιλτιάδης Μαλακάσης:
Στάσου, διαβάτη βιαστικέ, στάσου και κύτταξε καλά
Μέσα σε τόσα μνήματα κ’ ένα μνημείο τόσο απλό,
Και διάβασε: ο Jean Moreas, o Aθηναίος, κοιμάται εδώ,
Που ενός ναυάρχου ήταν αυτός γενναίος απόγονος, αλλά
Της Φράντζας έγινε ποιητής• όντας απόθνησκε η Κλωθώ
Τα γνέματά της τρέμοντας τα μπέρδεψεν ελεεινά,
Κι ο Χάροντας στη βάρκα του, που ξέρει κι ήρωες να περνά,
Ξαφνιάστηκε τέτοιο να δει νάρχεται φάντασμα τρανό.
Αλλά στη γην, αχάριστη στα τέκνα της τα πιο εκλεχτά
Με κρύο χαμόγελο άκουσαν τότες τα Κυρηναϊκά
Τραγούδια του και με σκληρή σιωπή.Λοιπό, διαβάτη εσύ,
Το δρόμο σου προτού ξανά πάρεις, μιαν ευλαβητική
Δέηση κάμε ολόψυχη στην αγαναχτισμένη σκιά,
Πρεπούμενα έτσι των Στροφών τιμώντας τώρα τον ποιητή.
(το ποίημα “ΕΠΙΤΑΦΙΟ” από το εισαγωγικό σημείωμα στη μετάφραση του Μ.Μαλακάση της συλλογής ΟΙ ΣΤΡΟΦΕΣ)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Στις φωτογραφίες ο ποιητής σε διάφορες ηλικίες.// Στη φωτο 2 εκδόσεις ποιημάτων του από τη βιβλιοθήκη του Ελευθερίου Βενιζέλου. Βρίσκονται στη Δημοτική μας Βιβλιοθήκη και δεν δανείζονται. //Στη φωτο 6 το σκίτσο είναι έργο του Αntonio de la Gantara.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Κ.Θ.ΔΗΜΑΡΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ–ΙΚΑΡΟΣ //ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ JEAN MOREAS XΡΙΣΤOYΓENNA 1956//ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ –Ι.Μ.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΣΤΗΡ 1967//ΑΘΗΝΟΓΕΝΕΙΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ-JEAN MOREAS ΟΙ ΣΤΡΟΦΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΜΑΛΑΚΑΣΗ-ΑΘΗΝΑΙ 1920//ΕΚΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ JEAN MOREAS –METAΦΡΑΣΤΗΣ ΤΕΛΛΟΣ ΑΓΡΑΣ –ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΖΗΚΑΚΗ ΑΘΗΝΑΙ 1926//JEAN MOREAS – LES STANGES avec un portrait de l’ auteur A.DE LA GANDARA, Douzieme edition PARIS MERCVRE DE FRANCE

BIOΓΡΑΦΙΚΟ: Η Ανδρομάχη Εμμανουήλ Χουρδάκη είναι εκπαιδευτικός – φιλόλογος και Υπεύθυνη του Παραρτήματος Κισσάμου του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων. Αρθρογραφεί για θέματα λογοτεχνίας και προωθεί με δράσεις τη φιλαναγνωσία. Το 2018 εκδόθηκε η ποιητική συλλογή της “Τα σκουλαρίκια της Περσεφόνης” και το 2020 το θεατρικό έργο της “Φεύγουσα”από τις εκδόσεις Ραδάμανθυς.

Η στήλη “Πράξεις Ποιητών” κάθε πρώτη Δευτέρα του μήνα θα παρουσιάζει το έργο και τη ζωή δημιουργών, λιγότερο γνωστών στην ευρύτερη κοινή γνώμη.

* Εγκάρδιες ευχαριστίες και εόρτιες ευχές προς όλους τους αρμόδιους και τους εργαζόμενους της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Χανίων για την άψογη εξυπηρέτηση!