Χώροι κουβέντας και συζήτησης, ενίοτε και αντιπαράθεσης… Μέρη που συνδυάζουν τη διασκέδαση και την ξεκούραση που θα πιεις τον ελληνικό και την τσικουδιά, θα διαβάσεις εφηµερίδα, θα παίξεις τάβλι και χαρτιά. Οι παλιοί καφενέδες σε πείσµα της εποχής συνεχίζουν να… κρατάνε, σε χωριά αλλά και στην πόλη των Χανίων. Σε τέτοιους χώρους περιηγηθήκαµε κουβεντιάζοντας µε θαµώνες και καφετζήδες.
Η “Βουλή” των Χανίων
Μεσηµέρι και στη “Βουλή” στη Ζυµβρακάκηδων -οι περισσότεροι Χανιώτες το ξέρουν ως “του Βουράκη το καφενείο”- η… µάχη έχει ανάψει! Τάβλι σε τρία τραπέζια στη δροσιά µε “πλακωτό” και “πόρτες”, µέσα στο µαγαζί “πρέφα” και “πιλόττα”. Στα ποτήρια ελληνικός καφές, τσικουδιά, αναψυκτικά.
«Εγώ το θυµάµαι το καφενείο ως “Ελπίς”. Όταν πρωτοήλθα στα 1969» µας δηλώνει ο κ. Τερεράκης από τους παλαιότερους πελάτες του καταστήµατος. «Την εποχή εκείνη αυτή ήταν η διασκέδαση µας! Καφές, κανά κρασί, καµιά τσικουδιά. Και τα Χριστούγεννα πολύ κουµάρι! Έπαιζες “Θανάση” και είχες ένα “Θανάση” από κάτω σου! Όταν ανέβαινε το ποσό πάνω στο τραπέζι µε τρόπο κατέβαζες την τράπουλα και έβγαζες τα καλά χαρτιά και µάζευες το χρήµα» θυµάται ο συνοµιλητής µας.
Παλαιός συνέταιρος στο καφενείο ο κ. Κατάκης µέχρι που συνταξιοδοτήθηκε. «Αυτό το καφενείο ήταν το “Πράσινο”, απέναντι ήταν το “Μπλε”. Ήταν και µέρες που µπορεί να είχε και 160 άτοµα! Ήταν το µεγαλύτερο των Χανίων δεν υπάρχει περίπτωση να πεις σε παλιό Χανιώτη για το καφενείο του Βουράκη και να µην ξέρει ότι είναι στη Ζυµβρακάκηδων» είναι τα λόγια του.
“Αφεντικό” στο µαγαζί από το 1982 ο κ. Ανδρέας Λιοδάκης. «∆ούλευα στο µαγαζί γιατί ήταν συνέταιρος ο πατέρας µου και µετά την απόλυση µου από το στρατό το ανέλαβα. Τότε λεγόταν “Ελπίς” γιατί όταν το άνοιξε ο Βουράκης το 1952 επειδή είχε τα παιδιά του άρρωστα είχε βγάλει το όνοµα αυτό µε την ελπίδα ότι θα γίνει κάτι και θα γίνουν καλά. Ήταν τότε το µοναδικό µαγαζί µετά τη Μπότσαρη και έχει µείνει ως το καφενείο “του Βουράκη”» διηγείται ο Ανδρέας. Όσο για την έµπνευση για το όνοµα… «Τι το καλύτερο από το “Βουλή”! Στις εκλογές περνούσαν όλοι οι υποψήφιοι από εδώ και το ίδιο και σήµερα! Παλιά γινόταν πάταγος επί ΠΑΣΟΚ, εκδηλώσεις, οµιλίες, συζητήσεις! Και τσακωµούς είχαµε! Όχι ακρότητες και φασαρίες αλλά αντιπαράθεση» σηµειώνει.
Όταν ξεκίνησε η συνδροµητική τηλεόραση, το Filmnet τότε «αρχίσαµε να έχουµε και πιο νέο κόσµο που έρχονταν να δουν το ποδόσφαιρο γιατί τότε δεν υπήρχε internet. Αυτοί έρχονται ακόµα, οι πιο νέοι για το ποδόσφαιρο. Και τα µεσηµέρια εργαζόµενοι, οικοδόµοι κυρίως, που θα περάσουν να πιουν µια µπύρα».
Για τον κ. Λιοδάκη ο καφετζής είναι ένα τύπος… “ψυχολόγου”. «Έρχεται ο άλλος λέει τον πόνο του, τη χαρά του, ανοίγεται, κουβεντιάζει λέει τα πάντα! Παίζει το τάβλι του, ξεδίνει. Λειτουργεί υποστηρικτικά για τον άνθρωπο το καφενείο! Έρχονται εδώ µε 2, 3, 5 ευρώ το πολύ και περνάνε όλη την ηµέρα γιατί είµαστε και φτηνοί! Και βέβαια µε τους πελάτες µας έχουµε αναπτύξει άλλη σχέση! Με καλούν σε γάµους και χαρές, γιατί είµαστε καθηµερινά µαζί τους» επισηµαίνει και µας δείχνει µια σειρά από πελάτες τους που έρχονται χρόνια. Ξέρει τη δουλειά τους, πόσα παιδιά έχουν, από πού είναι, πού κρατάει η “σκούφια” τους. «Ποια άλλα µαγαζιά έχουν αυτήν την επικοινωνία µε τον κόσµο;» αναρωτιέται και συνεχίζει: «Ξέρω κάθε πελάτης πως θέλει τον καφέ του, σε τι φλυτζάνι τον πίνει, πώς πρέπει να του σερβίρω τη τσικουδιά. Όταν ήµουν πιο µικρός έλεγα για τον ένα πελάτη ότι είναι παράξενος, ο άλλος περίεργος. Μου έλεγε ο πατέρας µου “µην το λες αυτό! Στο καφενείο έρχεται όποιος θέλει και εσύ είσαι υποχρεωµένος να τον σερβίρεις”».
Κάνει ένα διάλειµµα από τη συζήτησή µας για να φτιάξει έναν καφέ και να ετοιµάσει µια τσικουδιά σε κρασοπότηρο µε ένα παγάκι. «Το µυστικό του καφέ είναι το σιγανό βράσιµο, η χρήση γκαζιού και η καλή ποιότητα του καφέ! Εµείς µια ζωή από τον “Αρχοντάκη” ψωνίζουµε» λέει.
Τα τελευταία χρόνια η “Βουλή” έχει εκσυγχρονιστεί. Μπήκε κεντρική θέρµανση, πλακάκια. «Την ξυλόσοµπα βέβαια που την είχα αποσύρει στην αποθήκη την επανέφερα βέβαια µετά την αύξηση στις τιµές του πετρελαίου» δηλώνει.
Γυναίκες πάντως δεν έρχονταν στα καφενεία επισηµαίνουµε στο συνοµιλητή µας. «Ναι θεωρούνταν και παραµένουν ανδροκρατούµενη περιοχή. Βέβαια έχει τύχει να κάτσουν και γυναίκες να πιουν ένα καφέ, ένα αναψυκτικό. Αλλά να γίνουν θαµώνες όχι. Μόνο τα βράδια που έχουµε µεζεδάκια της εποχής έρχονται παρεάκια µε ζευγάρια…».
Όσο για το µέλλον των καφενείων ο κ. Λιοδάκης δεν είναι πολύ αισιόδοξος. «Έχουν αλλάξει οι νοοτροπίες, σου λέει ο άλλος “στο καφενείο θα πάω;” Όµως από την άλλη είναι και ένας ιδιαίτερος χώρος. ∆εν ξέρω, µακάρι να κρατήσουν…»
ΚΑΦΕ-ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟ
Το “Τζιµάνι” των Καθιανών
Στα 1954 ξεκίνησε να λειτουργεί το καφενείο το “Νέον” στα Καθιανά Ακρωτηρίου από τον Χαράλαµπο Ανδρεαδάκη στην πλατεία του χωριού. Το καφενείο πλέον το έχει ο εγγονός του Βαγγέλης και του έδωσε νέο όνοµα “Το Τζιµάνι”. «Ο παππούς είχε χάσει τα πόδια του στο Αλβανικό µέτωπο και δεν µπορούσε να κάνει άλλη δουλειά και άνοιξε καφενείο. Όπως έχω ακούσει εκείνη την εποχή είχε τσικουδιά, κρασί, κονιάκ, καφέ, ελληνικό µόνο βέβαια. Και κάθε χρόνο ο παππούς έκανε και το πανηγύρι του χωριού. Ο πατέρας µου ανέλαβε το καφενείο τη δεκαετία του ‘60. Αγόρασε το κτίσµα µε χρήµατα από την προίκα της µάνας µου! Τότε το Ακρωτήρι ήταν πάρα πολύ φτωχό, δεν υπήρχε νερό, οι άνθρωποι δυσκολεύονταν να ζήσουν. Ο πατέρας µου έβαλε και µπακάλικο µέσα και εδώ υπήρχε και το µοναδικό τηλέφωνο της εποχής» µας λέει την ιστορία ο Βαγγέλης Ανδρεαδάκης που ανέλαβε την τύχη του µαγαζιού εξ ολοκλήρου πριν από 6 χρόνια.
Ο ίδιος θυµάται πως η τηλεόραση που έβαλε ο παππούς του τη δεκαετία του ‘70 ήταν η πρώτη στο χωριό. «Μαζεύονταν τότε όλο το χωριό για να δει το ο “Χριστός Ξανασταυρώνετε” τρώγοντας πασατέµπο και στραγάλια. Παρότι γυναίκες και παιδιά δεν έρχονταν στα καφενεία εκείνη την ηµέρα ήταν εδώ!» λέει. Το καφενείο είχε γερούς “ταβλαδόρους” «ο Μενέλαος Καπετανάκης, ο Γιάννης Καβαλινάκης, ο Μιχάλης Καλλέργης… να βλέπεις το τάβλι να φεύγει στον αέρα όταν η ζαριά δεν ήταν καλή! Και “πρέφα”, “σκαµπίλι” µε έπαθλο το κέρασµα ή τα καρύδια πιο παλιά και τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά κανένα “21”» αφηγείται.
Το ραµποτέ, τα πλακάκια, το σοβάτισµα ήταν οι βασικές αλλαγές που έκανε η νέα γενιά στον καφενέ. Το “Τζιµάνι” λειτουργεί και σήµερα ως παντοπωλείο! Είδη πρώτης ανάγκης απορρυπαντικά, φρυγανιές, παξιµάδια, τοµατοπολτός στα ράφια. «Εδώ φαίνεται η αξία ενός χώρου. Αν έλθει κάποιος και δεν έχει να µου δώσει χρήµατα θα πάρει ό,τι θέλει και θα µπει στο τεφτέρι. Αλλά οι χωριανοί είναι 100% συνεπείς, θα σου φέρει τα χρήµατα την επόµενη» υπογραµµίζει.
«Εδώ είναι το στέκι µας και πού να πάµε; Γεννήθηκα σε καφενείο, ο πατέρας µου ήταν καφετζής και γεννήθηκα µέσα εκεί. Εποµένως αν δεν πάω στο καφενείο δεν αισθάνοµαι καλά» είναι τα λόγια του κ. Γιάννη Καβαλινάκη που µαζί µε το φίλο του Μπάµπη Πετράκη πίνουν τον καφέ τους.
«Από την παλιά εποχή το καφενείο ήταν το µόνο µέσο κοινωνικοποίησης στα χωριά. Μαζεύονταν ψυχαγωγούνταν και επικοινωνούσαν. Λένε κάποιοι ότι το καφενείο είναι χάσιµο χρόνου, µα εκείνη την εποχή λειτουργούσαν τα βράδια κυρίως µετά τη δουλειά στο χωράφι» θυµάται ο κ. Πετράκης.
Τους ζητάµε να µιλήσουν για το παρελθόν για “µπλε” και “πράσινα” καφενεία των δεκαετιών του ’70 και του ’80. «Το συγκεκριµένο δεν είχε πάρει πολιτική απόχρωση! Ήταν υπερκοµµατικό» απαντάει ο κ. Πετράκης.
Ως παλιός ποδοσφαιριστής και µε ενασχόληση πάντα µε τον αθλητισµό ο κ. Βαγγέλης Ανδρεαδάκης τονίζει πως «εδώ µέσα ξεκίνησε η συζήτηση για να κάνουµε την οµάδα των Καµινίων το 1982-1983! Και εδώ άρχισε και ο Πολιτιστικός σύλλογος. Μπορεί το καφενείο να µην ήταν “βαµµένο” πολιτικά, αλλά γίνονταν πολιτικές συζητήσεις και αντιπαραθέσεις βέβαια. Αλίµονο αν δεν συζητάς πολιτικά, η πολιτική είναι η καθηµερινότητα µας. Λένε πολλοί αν θέλουν να υποτιµήσουν κάποιον “είσαι καφενείο”. Όµως πολλά από τα µεγάλα γεγονότα ξεκίνησαν από τα καφενεία. Όπως η Γαλλική επανάσταση! Εδώ έµαθα να µιλάω, να συναναστρέφοµαι. Στην καφετέρια οι άνθρωποι είναι πιο αποµακρυσµένοι, στο καφενείο είναι πιο κοντά ο ένας στον άλλο!»
Ο κ. Καβαλινάκης µας δίνει ένα σχετικό παράδειγµα. «Ήλθε προ ηµερών ένας άνδρας που κανείς δεν τον γνώριζε. Ήµασταν έξι άτοµα και οι έξι τον κεράσαµε από ένα ποτήρι κρασί ο καθένας! Αυτό δεν γίνεται σε µια καφετέρια, ούτε κάπου στην πόλη! Τον κεράσαµε, ανοίξαµε κουβέντα, γνωριστήκαµε. Ούτε κινητά, ούτε χαζολογήµατα» επισηµαίνει.
Και το όνοµα “Τζιµάνι” από πού το πήρε; «Τον πατέρα µου τον έλεγαν “Τζιµάνι” επειδή ήταν δραστήριος και σπιρτόζος. Και έτσι εγώ κράτησα αυτό το όνοµα για το καφενείο».
ΑΠΟ ΤΟ 1912
Το “Χάνι” των Λάκκων
Μια µεγάλη πόρτα µε τζαµαρία, ξύλινο πάτωµα, ξυλόσοµπα στη µέση, στο βάθος ο κλασικός πάγκος. Πιο πίσω ένα βαρέλι µε κρασί, τελάρα µε αναψυκτικά και πιο δεξιά η κουζίνα. Η γκαζιέρα όπου βράζεται µαλοτήρα, τα µπρίκια του καφέ.
∆ηµιουργός του καφενείου στους Λάκκους του ∆. Πλατανιά ο Λάµπης Κουτρούλης το 1912! «Γύρισε από τη Γιούτα των ΗΠΑ που ήταν µετανάστης και έφτιαξε στο ισόγειο φάµπρικα για το λάδι και πάνω το καφενείο. ∆εύτερη γενιά ο πατέρας µου και τρίτη εµείς» µας λέει η κα Μαρία Κουτρούλη που µαζί µε τον γιο της Μιχάλη έχουν την ευθύνη της λειτουργίας του καφενέ.
Καφές, τσικουδιά και καλιτσούνια στο…µενού. «Από το πρωί µέχρι το βράδυ θα έχουµε 15-20 άτοµα µόνιµους θαµώνες. ∆εν έχουµε τηλεόραση, θέλουµε να µιλάνε οι άνθρωποι, να παίζουν το χαρτάκι τους» προσθέτει η κ. Μαρία. Και πράγµατι όσοι ώρα βρισκόµαστε στο χώρο οι άνθρωποι συζητούν, κουβεντιάζουν, ανοίγουν χαρτί… δεν υπάρχει “σκρολάρισµα” στα κινητά, ούτε χάζεµα µπροστά στο χαζοκούτι.
Η χρυσή εποχή του καφενείου ήταν µεταπολεµικά -τότε που είχε και άλλο όνοµα “∆ροσιά”- όταν το χωριό είχε και περισσότερο κόσµο, τότε µάλιστα λειτουργούσε και ως… σινεµά! Οι θαµώνες θυµούνται τον Βενιανάκη να έρχεται µε κινηµατογραφική µηχανή και να κάνει προβολές ταινίων αλλά και µουσικές βραδιές µε την Ασπασία Παπαδάκη και άλλους οργανοπαίκτες.
«Πολλοί οργανοπαίκτες ξεκίνησαν από εδώ. Οι Λάκκοι είχαν 7 καφενεία και του Αγ. Αντωνίου, το Πάσχα είχαν όργανα και µουσική. Και δεν έβρισκες ούτε καρέκλα!» υπογραµµίζει ο κ. Γιώργος Μαυρογένης
