Λογοπαίζοντας με τη ρήση (1) του Μεξικανού προέδρου Porfirio Diaz (1830-1915), θα λέγαμε σχετικά με τη δημοσιογραφία των ημερών μας: “Καημένη δημοσιογραφία, τόσο κοντά στην αλήθεια και τόσο μακριά από το λαό!”
ΤΑ όσα απαράδεκτα και υπερβολικά συνέβησαν- και συμβαίνουν- στα MME και τον Τύπο σχετικά με την εγκληματική Οργάνωση “Χρυσή Αυγή”-και όχι μόνο, προβληματίζουν έντονα για το ρόλο της έντυπης και τηλεοπτικής ενημέρωσης. Ξαφνικά ξύπνησαν όλοι; Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι ο κόσμος τα τελευταία χρόνια απεχθάνεται τις ειδήσεις, ενώ και η κυκλοφορία των εφημερίδων βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
ΓΙΑ το φαινόμενο αυτό δεν ευθύνεται μόνον η οικονομική κρίση: η αναξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης είναι παγκόσμια “ασθένεια” και μεγάλες διεθνείς εφημερίδες κλείνουν. Επιπλέον, όπως λέει ο Gilbert Keith Chesterton, (1874– 1936) , «δεν είναι ότι χειροτέρεψε ο κόσμος. Απλώς η κάλυψη των γεγονότων έγινε πολύ καλύτερη»! Σίγουρα ο Τύπος (La Presse) είναι πληρέστερος κι αρτιότερος τεχνολογικά. Όμως, τουλάχιστον οι μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδες, είναι πιο χειραγωγημένες από “μεγιστάνες του Τύπου”, οπότε κι η παρεχόμενη ενημέρωση αποτελεί τμήμα πολιτικοοικονομικής διαπλοκής. Με ελάχιστες εξαιρέσεις…
ΤΥΧΕΡΟΙ νομίζω πως ήμασταν όσοι παρακολουθήσαμε στα πλαίσια του “Ανοιχτού Λαϊκού Πανεπιστημίου” Κρήτης (30/9), τον δημοσιογράφο-ντοκιμαντερίστα Νίκο Μεγγρέλη στο Πολιτιστικό Κέντρο Χανίων. Η προβολή της πολυπαιγμένης και πολυβραβευμένης ταινίας-ντοκυμαντέρ, με τίτλο “Πεθαίνοντας για την Αλήθεια” (Shooting vs Shooting) και η εισήγησή του, σχετικα με το τί σημαίνει “ενημέρωση σε περιόδους κρίσεων”, προκάλεσαν έναν αναστοχασμό για το τι είναι σήμερα η δημοσιογραφία. Αλλά και τι θα έπρεπε να είναι αυτή, ώστε να επιτελεί ένα σωστό κοινωνικό λειτούργημα.
ΟΧΙ! Οι δημοσιογράφοι δεν παράγουν ειδήσεις. Καταγράφουν, σχολιάζουν και μεταδίδουν (προφορικά ή γραπτά) τα συμβαίνοντα. Η δημοσιογραφία στην ουσία της είναι έκφραση γνώμης. Δεν είναι πληροφόρηση. Αυτή γίνεται και από άλλες πηγές: ΜΜΕ, Διαδίκτυο, ραδιόφωνο, κοινωνικά δίκτυα, προσωπικές ιστοσελίδες, blogs, κ.λπ. Η δημοσιογραφία δεν γεννήθηκε για να υπερασπίζεται τα συμφέροντα της εκάστοτε άρχουσας τάξης, δημιουργήθηκε για να προστατεύει το δίκαιο των κατατρεγμένων, να αποκαλύπτει το άδικο, το παράνομο, το έγκλημα, την απληστία των εχόντων και κατεχόντων. Αυτήν την προσπάθεια υπηρετεί κάθε ελεύθερη κι αδέσμευτη εφημερίδα. Θέτει ως προμετωπίδα την αλήθεια των γραφομένων της, την ενδελεχή έρευνα, το σεβασμό στις απόψεις και των άλλων, το επιχείρημα και τον “λεκτικό πολιτισμό”. Γιατί, όπως λέει κι ο Αλμπέρ Καμύ, “μια ελεύθερη εφημερίδα κρίνεται εξίσου από αυτά που λέει και από αυτά που δεν λέει”.
ΕΙΔΗΣΗ-δημοσιογράφος-αλήθεια-ελευθερία: να, λοιπόν, ένα αέναο καθημερινό “παιχνίδι” ζωής και θανάτου. Η εναρμόνισή των παραπάνω “όρων” “περνάει από πολλά κύματα”, μέχρι το τελικό αποτέλεσμα. Που είναι η αποκάλυψη της “γυμνής” αλήθειας, χωρίς παραμορφώσεις και “ενδύματα” σκοπιμοτήτων (2). Επειδή δε η δημοσιογραφία παρεμβάλλεται στο γεγονός και τον πολίτη (3) που θέλει να ενημερωθεί, η πορεία της προς την αλήθεια (θα) παραμένει δυσκολοδύσβατη και επικίνδυνη. Συμβαίνει πολλές φορές, αρκετοί δημοσιογράφοι άλλα να βλέπουν και να ακούν και άλλα να παρουσιάζουν! Ή, να αποσιωπούν πολλά (αυτολογοκρισία;), επειδή η δημοσίευσή τους σκοντάφτει σε σκοπιμότητες ή συμφέροντα. Ένας Μπερλουσκόνι (4) που ταλαιπωρεί την ιταλική πολιτική, ή ένας Ρούπερτ Μέρντοχ (μεγιστάνες και οι δυο των ΜΜΕ) δεν επηρεάζουν, άραγε, “μαφιόζικα”- με το χρήμα τους- την κοινή γνώμη, αλλά και τις αποφάσεις της δικαιοσύνης των χωρών τους;
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ και βασικό ερώτημα -που έθεσε κι ο κ. Ν. Μεγγρέλης- αν δηλαδή υπάρχει ή όχι “αντικειμενική δημοσιογραφία” (θα) παραμένει αναπάντητο. Αντιμετωπίζουμε καθημερινά μια πολυεπίπεδη εικονική “πραγματικότητα” (πλην της ζωτικής που βιώνουμε στο πετσί μας): είναι αυτή που “χρωματίζουν” κατά το δοκούν οι δημοσιογράφοι, το Διαδίκτυο, οι “εργολάβοι” των ελληνικών ειδήσεων, τα κόμματα, η κυβέρνηση, η διεθνής πολιτική, η οικονομία…
Η ΑΛΗΘΕΙΑ δεν συμφέρει να αποκαλύπτεται, όταν- με την αποκάλυψή της- διακυβεύονται κομβικά συμφέροντα (5). Για παράδειγμα, η “αλήθεια” που σερβίρεται από τα ΜΜΕ των ισχυρών κρατών και των κυρίαρχων “ιδεολογιών”, για τους κάθε είδους πολέμους, μεταμφιέζεται δημοσιογραφικά (“ανθρωπιστικά” ιδεώδη, χτυπήματα κατά της “τρομοκρατίας” κ.λπ.) σε “απόψεις” που περνούν ευκολότερα ως σωστές και “δίκαιες” στους λαούς τους. Η προπαγάνδα “πολέμου” από τα αρχαία ακόμη χρόνια είναι δύσκολο να καταπολεμηθεί μόνο από μια έντιμη δημοσιογραφική γραφίδα, αν αυτή δεν συνοδεύεται από την εικόνα ή άλλα ντοκουμέντα-μαρτυρίες.
ΚΑΘΕ δημοσιογραφική αλήθεια που δεν συμφωνεί με την κυρίαρχη “αλήθεια”, χαλιναγωγείται, αποσιωπάται ή εξοντώνεται. Με οποιοδήποτε τίμημα. Γι αυτό υπάρχει σωρεία νεκρών δημοσιογράφων στα πεδία των μαχών (Ιράκ, Αφγανιστάν, Αφρική, Ασία, τώρα Συρία και πάλι Ιράκ κ.α.). Δολοφονίες που δεν αναγνωρίζονται ως τέτοιες από τους θύτες, διότι κυνικά τις καταμετρούν στις “παράπλευρες απώλειες” ενός δήθεν “δίκαιου” πολέμου! Ευτυχώς, υπάρχουν οι κάμερες και οι μαρτυρίες των άλλων δημοσιογράφων, που αποκαλύπτουν την ωμή αλήθεια. Και την καταγγέλλουν. Ένα τέτοιο αξιοθαύμαστο δημοσιογραφικό εγχείρημα αποτελεί η ταινία-ντοκυμαντέρ του Ν. Μεγγρέλη “Πεθαίνοντας για την αλήθεια” που, κατά την άποψή μας, πρέπει να “διδάσκεται” σε όλες τις σχολές δημοσιογραφίας.
ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ δημοσιογραφία, για μια άμεση, έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση, όπως σημείωνε στο σημαντικό του άρθρο ο Αλμπέρ Καμύ (6), “η αλήθεια και η ελευθερία είναι απαιτητικές μετρέσες, έχουν (όμως) λίγους εραστές”. Ευχή μας, οι “εραστές” τους να γίνουν περισσότεροι. Τους έχει ανάγκη η εποχή μας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) “Pauvre Mexique, si loin de Dieu et si près des États-Unis”. Porfirio Diaz (1830-1915), Μεξικανός πρόεδρος. (=Καημένο Μεξικό, τόσο μακριά από το Θεό και τόσο κοντά στις ΗΠΑ”!)
-(2) “Η αλήθεια στην εποχή μας είναι τόσο δυσδιάκριτη και το ψεύδος τόσο καλά συνθεμένο, που όσο κι αν αγαπάς την αλήθεια, δεν θα μπορούσες να την αναγνωρίσεις”(Blaise PASCAL, 1623-1662)
-(3) Από τις βασικές αρχές της δημοσιογραφίας, κατά τον Χρ. Πασαλάρη (1925-), είναι ότι “ο σωστά ενημερωμένος πολίτης είναι αυτός που ρυθμίζει και την πολιτική κατάσταση μιας χώρας”.
-(4) Σχετικά με την τελική πτώση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και την απόσυρσή του από την πολιτική ζωή της Ιταλίας (δημοσιεύματα του ιταλικού τύπου, 2-10-13, και 6-10-13): «Η Ρώμη παρακολουθεί την τελευταία πράξη της πολιτικής ιστορίας του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος συναντά για πρώτη φορά κάποιον που του λέει “όχι”» («Στάμπα»). «Είναι “Ο Σπάρτακος και η εξέγερση των σκλάβων”» («Φάτο Κουοτιντιάνο»). «Ενας ολόκληρος κόσμος καταρρέει» («Ρεπούμπλικα») κ.λπ.
-(5) Εξάλλου, για τη Γαλλίδα συγγραφέα και δημοσιογράφο Françoise Parturier (1915-1995) “η αλήθεια- στα χέρια των δημοσιογράφων- αποτελεί μια βόμβα της οποίας τα θραύσματα σκοτώνουν ταυτόχρονα εκείνον που την ρίχνει και εκείνον που τη δέχεται”
-(6) Αλμπέρ Καμύ (1913–1960), “Το μανιφέστο του ελεύθερου δημοσιογράφου” (1939)
