Η εμφάνιση της πανδημίας, δεν αιφνιδίασε μόνο την ιατρική κοινότητα εξαιτίας των θανατηφόρων επιπλοκών της νόσου, την υπερφόρτωση των συστημάτων υγείας, χωρίς εμβόλιο και κατάλληλα φάρμακα. Αιφνιδίασε και έπληξε την παγκόσμια οικονομία και ειδικότερα τις ευαίσθητες τοπικές οικονομίες, όπως και η δική μας.
Η χαλάρωση των μέτρων το καλοκαίρι, ο τουρισμός εγχώριος και ξένος, το μεσογειακό ταπεραμέντο μας, η παραβίαση των μέτρων επαναλειτουργίας της επιχειρηματικής δραστηριότητας, από επιχειρηματίες και πελάτες, η εμφάνιση, σε παγκόσμια κλίμακα, του κινήματος κατά της μάσκας και του covid-19 και το επερχόμενο φθινόπωρο, οδήγησαν στη επανεμφάνιση του ιού.
Επέστρεψε επιθετικότερος, με αυξημένη θνησιμότητα, επιβάρυνση του συστήματος υγείας, αλλά και βάσιμες ελπίδες για το νέο εμβόλιο. Η Πολιτεία προσφεύγει σε ηπιότερα περιοριστικά μέτρα, στην επιχειρηματική δραστηριότητα και στους πολίτες, τους οποίους καλεί, για την τήρησή τους να επιστρατεύσουν τα αποθέματα της ατομικής τους ευθύνης. Ενώ ο αρχιεπίσκοπος της Αμερικής Ελπιδοφόρος, με το λιτό μήνυμά του, μας υπενθυμίζει ότι «φορώντας την μάσκα, όταν βγαίνουμε έξω, προσφέρουμε την αγάπη μας στον συνάνθρωπό μας».
Καταπιάνομαι σήμερα με το επίκαιρο θέμα, ατομική ευθύνη. Περιγράφω επιγραμματικά, πως διαμορφώνεται και εδραιώνεται, κατά την ανάπτυξη της προσωπικότητάς μας και η ατομική μας ευθύνη, η συνειδητή τάση μας να αποδεχόμαστε τις επιπτώσεις των θετικών ή των αρνητικών συνεπειών των πράξεων και συμπεριφορών μας, στο άτομο μας αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό μας περίγυρο. Σημαντικό, επίσης, χαρακτηριστικό της ευθύνης είναι ότι ξεχωρίζει το άτομο από τον όχλο.
Η ανάπτυξη της προσωπικότητας , ακολουθεί μια μακρά διαδικασία, επηρεάζεται από τις κληρονομικές καταβολές του ανθρώπου και την εμπλοκή σημαντικών περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η οικογένεια, το σχολείο, το πολιτικοοικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον.
Η ελληνική οικογένεια, στο πλαίσιο των νόμων της Πολιτείας, εμφορούμενη από τους μακροχρόνιους ηθικούς κανόνες, τις τοπικές και εθνικές παραδόσεις, την ευσυνειδησία, τη στοργή, την αγάπη και την αμέριστη συμπαράστασή της, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στην πνευματική και ψυχοσωματική μας ανάπτυξη. Στο σχολείο, διευρύνονται οι γνωστικοί μας ορίζοντες, στις επιστήμες, στις τέχνες, στον πολιτισμό, στην ενδελεχή ενδοσκόπηση και ψυχολογική ολοκλήρωση του εαυτού μας. Τέλος, οι οικονομικές συνθήκες, το επάγγελμα, η πολιτική , η θρησκεία, εξασφαλίζουν αλλά, κάποτε, κάποτε, αλλοιώνουν τους παράγοντες που ολοκληρώνουν την προσωπικότητά μας.
Με αυτό το υπόβαθρο, η πλειονότητα των ελληνικών νοικοκυριών, δημιουργούν το λειτουργικό οπλοστάσιο της προσωπικότητάς των μελών τους, με τις αξίες, τις τάσεις, τις συμπεριφορές, για την ενεργό συμμετοχή τους, στον παραγωγικό ιστό της κοινωνίας, τον οποίο συνδιοργανώνουν και εξελίσσουν.
Σε αυτό το πολύπλοκο οπλοστάσιο, επικοινωνίας και συμπεριφορών του ατόμου, ξεχωρίζει και η ατομική ευθύνη, μια στάση ζωής, μια συνειδητή συμπεριφορά επίγνωσης και αποδοχής ότι οι πράξεις μας έχουν θετικές ή αρνητικές συνέπειες σε εμάς και στο κοινωνικό περιβάλλον.
Αντίστοιχη προς την ατομική ευθύνη είναι η συλλογική
Η συλλογική ευθύνη είναι μια πολύπλοκη έννοια. Προέρχεται από τις διάφορες κοινωνικές συμβατικές (τυπικές) ή άτυπες ομάδες που δραστηριοποιούνται και συναποτελούν αναπόσπαστο μέρος του πολιτικού, κοινωνικού, εργασιακού αλλά και του πολιτιστικού περίγυρου της κοινωνίας μας. Ενδεικτικές ομάδες, τα πολιτικά κόμματα, η θρησκεία, οι εργασιακές ομάδες, οι πολιτιστικές ομάδες κ.α.
Προϋπόθεση ένταξης σε ένα ή περισσότερους οργανισμούς ή ομάδες, είναι η συμμόρφωση στους κανόνες και τα πρότυπα λειτουργίας τους, οι διάφοροι ρόλοι των μελών τους, καθώς και η ομοιόμορφη συλλογική συμπεριφορά των μελών, σύμφωνα με τους στόχους και τις επιδιώξεις τους. Επισημαίνεται ότι η συλλογική συμπεριφορά, δεν αποτελεί το άθροισμα των συμπεριφορών των μελών της ομάδας, αλλά τη διαμορφωμένη τελική απόφαση της ηγεσίας του οργανισμού. Η ατομική ευθύνη δίνει τη θέση της στην συλλογική, δηλαδή στην ηγετική ομάδα.
Πρώτιστη επομένως θέση στα ηγετικά προσόντα των ηγετών, κάθε μορφής οργανισμού κατέχουν, εκτός από τις τεχνικές και διοικητικές τους δεξιότητες, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, η ακεραιότητα, ο σεβασμός στον άνθρωπο, η πολιτική ηθική και κοινωνική τους ευθύνη, καθώς και η έμπρακτη άσκηση των διοικητικών τους καθηκόντων, «δια του παραδείγματος». Με αυτήν την πληρότητα προσόντων προστατεύονται τα μέλη των οργανισμών από τον καταστρεπτικό κίνδυνο που ελλοχεύει, στους ηγέτες, να απεμπολήσουν το όραμα και τις επιδιώξεις του οργανισμού, χάριν των ιδιοτελών συμφερόντων αυτών και των ηγετικών τους συνεργατών.
Η Πολιτεία μας, όπως και όλες οι σύγχρονες δημοκρατικές χώρες, έχουν όραμά τους την ειρηνική συμβίωση και ευημερία των πολιτών τους, με οργανωμένα συστήματα κανόνων λειτουργίας και εποπτείας των κοινωνιών τους, για την αντιμετώπιση τυχόν αρνητικών ή επιβλαβών συνεπειών από ατομικές ή συλλογικές πράξεις και συμπεριφορές των ατόμων και οργανισμών που την περιβάλλουν.
Όμως, οποιοδήποτε σύγχρονο σύστημα αναπτυξιακής και κοινωνικής προόδου της Πολιτείας, είναι καταδικασμένο σε αποτυχία, αν δεν εξασφαλίζει τον ακριβοδίκαιο και αμερόληπτο επιμερισμό των ευθυνών κατά των παραβιάσεων των κανόνων σε όλους τους εμπλεκόμενους συντελεστές που συμβιούν σ΄αυτήν, δηλαδή στους πολίτες και στους παντός τύπου οργανισμούς και κοινωνικές ομάδες.
Συνήθως, οι αρνητικές και επιβλαβείς πράξεις, σε άτομα ή την κοινωνία που διαπράττονται από πολίτες (ατομική ευθύνη), ελέγχονται και τιμωρούνται, από την Πολιτείας. Δεν συμβαίνει το ίδιο με τη συλλογική ευθύνη των οργανισμών που συναποτελούν την κοινωνία των πολιτών. Ας δούμε γιατί.
Δυστυχώς, στη χώρα μας, κατά το πρόσφατο παρελθόν, παρατηρήθηκαν σοβαρές παραβιάσεις συλλογικής ευθύνης χωρίς τον ακριβοδίκαιο επιμερισμό κυρώσεών τους με συνέπεια το βαθύ αίσθημα αδικίας και τον κλονισμό της αξιοπιστίας των πολιτών προς την Πολιτεία. Ειδικότερα:
• Η δεκαετής κρίση. Η ανεύθυνη, διχαστική και βλαβερή για την χώρα συμπεριφορά των κομμάτων με τα μνημόνια και αντιμνημόνια, επέτρεψε σε όλες τις κομματικές παρατάξεις να κυβερνήσουν την χώρα και να διαχειριστούν ανεπιτυχώς την αντιμετώπιση της κρίσης. Επιβάρυναν υλικά και ψυχολογικά τα ελληνικά νοικοκυριά, μεγέθυναν το χρέος της χώρας και δεν ολοκλήρωσαν τις μεταρρυθμίσεις εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης, την ουσιαστική καταπολέμηση της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής.
• Δημοσιονομικά μέτρα στους πολίτες. Επιβλήθηκαν, προσωρινά μειώσεις, στους μισθούς, στις συντάξεις και στα δώρα. Όμως μια ομάδα, η ελίτ των δημόσιων υπαλλήλων, προσέφυγε στη δικαιοσύνη. Οι σχετικοί νόμοι, μόνο για αυτήν την κατηγορία πολιτών, κηρύχθηκαν αντισυνταγματικοί. Οι συνταξιούχοι δικαστικοί και βουλευτές, εισπράττουν έκτοτε τις αρχικές τους συντάξεις, χωρίς τις μειώσεις των αντισυνταγματικών νόμων.
Η συνέχιση όμως επιβολής των αντισυνταγματικών μειώσεων σε όλους τους άλλους συνταξιούχους έφερε κοινωνική αναστάτωση. Προσέφυγαν στα δικαστήρια. Η τελεσιδικία των προσφυγών τους, εκτός εξαιρέσεων, εκκρεμεί μέχρι σήμερα
Στο μεταξύ, η Πολιτεία, με τον επαναπροσδιορισμό των συντάξεων, πρακτικά τους ξεγέλασε, γιατί η νέα τους σύνταξη, είναι περίπου η ίδια με την παλιά μειωμένη όμως με το ποσό των μειώσεων των αντισυνταγματικών νόμων.
Ατυχώς η παρατυπία συνεχίζεται. Πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας δικαίωσε μικρή μερίδα συνταξιούχων με επιστροφή των αναδρομικών τους αλλά μόνο για ένα ενδεκάμηνο! Τα δικαστήρια έχουν «φρακάρει», οι ατέλειωτοι δικαστικοί αγώνες συνεχίζονται.
Εξάλλου σήμερα βιώνουμε την νέα επιθετική έξαρση της πανδημίας. Η πλειονότητα των πολιτών τηρεί τα περιοριστικά μέτρα, Η Πολιτεία έρχεται αντιμέτωπη με τα διχαστικά μηνύματα των κομμάτων της αντιπολίτευσης και μεμονωμένες ομάδες πολιτών, που αμφισβητούν τα μέτρα και την ύπαρξη covid-19. Σε αυτήν την συγκυρία τα παραδείγματα μιλούν μόνα τους:
• Εορτασμός της επετείου του Πολυτεχνείου. Απαγορεύτηκαν οι πορείες , κόμματα της ελληνικής βουλής παραβίασαν την σχετική απαγόρευση. Διατάχθηκε έρευνα.
• Η συμπεριφορά ορισμένων ιεραρχών με εκκλησιαστικές εκδηλώσεις χωρίς τήρηση των μέτρων από τους ιεράρχες και το εκκλησίασμα, παραβιάζοντας τα μέτρα της πολιτείας. Ατυχώς η νόσος έπληξε ιεράρχες και πιστούς. Επιτέλους πότε θα εισακουσθεί το μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, «Δεν κινδυνεύει η Πίστη, οι πιστοί κινδυνεύουν από την πανδημία».
• Ο πρόεδρος του δικηγορικού συλλόγου των Αθηνών, οργανισμού κατά της κοινωνικής παρανομίας, πρόσφατα γιόρτασε, κατά παράβαση των σχετικών περιοριστικών μέτρων, τα γενέθλιά του με πολλούς φίλους στο γραφείο του. Ασκήθηκε εισαγγελική έρευνα.
• Φοιτήτρια στη Θεσσαλονίκη, γιόρτασε τα γενέθλιά της, στο σπίτι της, με φίλους. Επενέβη η αστυνομία διέλυσε το πάρτι ενώ διοργανώτρια και επισκέπτες πλήρωσαν το σχετικό πρόστιμο.
Οι παραβιάσεις αρνητικών πράξεων ευθύνης του ατόμου καταλογίζονται άμεσα και τιμωρούντα, ενώ οι αντίστοιχες παραβιάσεις συλλογικών οργάνων και ανώτερων λειτουργών της Πολιτείας διερευνώνται και συνήθως μπαίνουν στο αρχείο!
Η Πολιτεία, ανεξάρτητα από την πολιτική παράταξη , που προσωρινά την κυβερνά, μεριμνά για το σύνολο του ελληνικού λαού, που μοχθεί για την εξέλιξη και ευημερία των οικογενειών του και της κοινωνίας στην οποία συμβιώνει.
Η κρίση και κυρίως η πανδημία, αλλά και ο θυμός όλων των νομοταγών πολιτών, επιτακτικά επιβάλλουν στην Πολιτεία:
• να εφαρμόζει την νομοθεσία της χώρας ισομερώς και να καταλογίζει, χωρίς εξαιρέσεις, τις αναλογούσες ευθύνες στους πολίτες και στους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην κοινωνία των πολιτών της.
• να θεσμοθετήσει, το πλαίσιο αλλαγής της πολιτικής κουλτούρας του κοινοβουλίου με επίκεντρο την καλλιέργεια της πολιτικής αξιοπρέπειας και ηθικής των μελών του, στην άσκηση των πολιτικών τους καθηκόντων, εντός και εκτός βουλής.
• Να ανασυγκροτήσει εκ βάθρων τη Δημόσια Διοίκηση, η οποία στις σύγχρονες δημοκρατίες, δεν αποτελεί ιδιοκτησία των κομμάτων, αλλά δημοκρατικά και αξιοκρατικά εκλεγμένη, αμερόληπτη, στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου.
