«Η άνοια είναι µια αναµενόµενη εθνική πανδηµία».
Μ. Χρυσοχοΐδης, υπουργός Υγείας
Τα άτοµα της 4ης ηλικίας είναι αρκετά σοφά για να κρύβουν µε επιµέλεια τη γνωστική τους έκπτωση. Έτσι βρίσκουν εναλλακτικά µονοπάτια για να παρακάµπτουν τις παγίδες της άνοιας.
Το παρατηρούµε όταν στη µέση µιας κουβέντας ξεχνάµε ένα όνοµα, ένα τόπο ή µια λέξη. Τι κάνουµε;
Το προσεγγίζουµε περιφερειακά, το περιγράφουµε µέχρι η πολυπόθητη πληροφορία αναδυθεί από τα έγκατα του παλατιού της µνήµης µας
Στο σηµείωµα σχολιάζω τα πλεονεκτήµατα των ατόµων µε καλό γνωστικό απόθεµα ‘‘προίκα’’ όπως καταγράφηκαν σε πρόσφατες έρευνες.
Γνωστικό απόθεµα ‘‘προίκα’’ – ∆ιαπιστώσεις
Α Πριν 30 χρόνια στο Πανεπιστήµιο Columbia διαπίστωσαν ότι άτοµα µε ακαδηµαϊκή εκπαίδευση ή µε πνευµατικά απαιτητικά επαγγέλµατα σπάνια εκδήλωναν συµπτώµατα Alzheimer.
Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι τα παραπανίσια χρόνια πνευµατικής προσπάθειας έκτισαν µια προίκα ασπίδα που καθυστερεί την εµφάνιση κλινικών συµπτωµάτων Alzheimer. Τι ιδιαίτερο είχαν αυτά τα άτοµα;
Μεγαλύτερους εγκέφαλους, δηλαδή µεγαλύτερους αριθµούς νευρώνων και συνάψεων.
Τέλος, ερευνητές της Ιατρικής σχολής του Sussex τονίζουν ότι αλληλοεπιδρούν η προίκα µας, ο τρόπος ζωής µας, το περιβάλλον και η συντήρηση που κάνουµε…
Β Έρευνα (2023) διαπίστωσε ότι η φάση του βαθύ ύπνου (NREM), είναι σηµαντική. Κι αυτό επειδή αυτή η φάση συνδέεται µε την παγίωση των νέων πληροφοριών στη µνήµη µας. Και πάνω από όλα επειδή τότε αποµακρύνονται οι τοξίνες που παρεµποδίζουν την υγιή λειτουργία του εγκέφαλου µας.
Γ Έρευνα (2020) σε 130.000 Αµερικανούς ενήλικους διαπίστωσε ότι η γνωστική τους προίκα µειωνόταν µε διπλάσιο βαθµό αν δεν έκαναν τακτικά σωµατικές ασκήσεις. Ο λόγος;
Οι ασκήσεις υποστηρίζουν την καρδιακή µας λειτουργία και την κυκλοφορία του αίµατος στον εγκέφαλο. Επιπλέον, όλοι γνωρίζουµε ότι η καθηµερινή άσκηση βελτιώνει τη µνήµη µας αφού προάγει τον βαθύ ύπνο.
Αυγατίζουµε την προίκα µας…
Τα αποτελέσµατα κι άλλων ερευνών είναι διαφωτιστικά …
1 Υψηλά επίπεδα κοινωνικής ενεργοποίησης στην 2η ηλικία (22-65 έτη) σχετίζονται µε καλύτερη γνωστική λειτουργία στην 3η και 4η ηλικία και 30%-50% χαµηλότερο κίνδυνο άνοιας.
2 Η γνωστική µας προίκα µειώνεται εξαιτίας του stress, της παχυσαρκίας και της κακής διατροφής (έρευνα Scottish Brain Sciences).
3 ∆ιαπιστώθηκε ότι η διγλωσσία (ή η πολυγλωσσία) καθυστερεί την εµφάνιση των συµπτωµάτων Alzheimer. Ερευνητές του Iowa State University τονίζουν ότι σηµασία έχει η ένταση της γνωστικής δέσµευσης µας σε απαιτητικές πνευµατικές δραστηριότητες.
4 Έρευνα (2015) σε Αµερικανούς, 60-90 ετών, που ασχολήθηκαν για 14 εβδοµάδες µε µαθήµατα φωτογραφίας διαπίστωσε βελτίωση στις γνωστικές τους λειτουργίες. Τα θετικά αποτελέσµατα διήρκησαν τουλάχιστον 1 έτος.
5 Φετινή έρευνα στην Ελβετία σε άτοµα 60-78 ετών, τα οποία έπαιζαν ή άκουγαν µουσική για 6 µήνες, διαπίστωσε ότι βελτιωθήκαν οι λειτουργίες της µνήµης τους. Επίσης, αύξησε την πλαστικότητα του εγκέφαλου τους και τον αριθµό των νευρώνων και των συνάψεων τους.
Σταυρόλεξα, sudoku
ή νέες συνάψεις;
Είναι αρκετό να λύνουµε σταυρόλεξα και sudoku; Όχι. Ο λόγος; Εξοικειωνόµαστε γρήγορα µε τις τεχνικές για τη λύση τους, έτσι χάνεται η ωφέλεια µας. ∆ηλαδή, δεν δηµιουργούµε νέες συνάψεις.
Όµως, οι ειδικοί επιµένουν «Τις συνάψεις και τα µάτια µας».
Γνωρίζουµε ότι η απώλεια τους, καθώς µεγαλώνουµε, µας οδηγεί στην αγκαλιά του Alzheimer.
Ο στόχος µας είναι να δηµιουργούµε νέες συνάψεις καθηµερινά.
Πώς δηµιουργούµε µια αποτελεσµατική ασπίδα προστασίας;
Με συνεχή, διαφοροποιηµένη έντονη πνευµατική δραστηριότητα.
Στο βιβλίο µου ‘‘Θυµάµαι εύκολα’’ παραθέτω 10δες ιδέες που βοηθούν να αυγατίσετε την προίκα σας.
Ερευνητές, από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, υποστηρίζουν ότι ο όγκος των συνάψεων που δηµιουργείται από εναλλασσόµενα ενδιαφέροντα και ασχολίες προσφέρει προστασία από τη νόσο Alzheimer.
Η αναγέννηση των συνάψεων πραγµατοποιείται κάθε φορά που µαθαίνουµε κάτι νέο. Το συναρπαστικό είναι ότι οι γνωστικά πλούσιοι διατηρούν ευκολότερα τον πλούτο των συνάψεων τους. Ένα εύρηµα που έχει καταπλήξει τους ερευνητές. Σαν να λέµε «απού γνωστικά φτωχός κι η µοίρα του».
Κι όµως υπάρχει λύση. Συνεχής άσκηση όπως κάνει ένας αθλητής που προπονείται καθηµερινά µε διαφοροποιηµένες ασκήσεις.
Αν παραλείψει την προπόνησή του η έκπτωση του θα είναι ταχύτερη όπως διαπιστώνουµε µε διάσηµα ονόµατα.
Μνήµη που δεν καλλιεργείται είναι χωράφι χέρσο…
Ο υπουργός Υγείας έχει δίκιο να ανησυχεί και να χτυπάει καµπάνες. Γιατί πώς θα πείσεις τον απόµαχο και ενεργό καφενόβιο που σου λέει…
«∆εν κάνω τίποτα. Είµαι κουρασµένος. Είµαι συνταξιούχος».
Συµπερασµατικά
Η γνωστική προίκα µας δεν αυγατίζει µε κέρδη από τυχερά παιχνίδια.
Αυγατίζουµε την γνωστική µας προίκα καθηµερινά µε διάβασµα, κοινωνικοποίηση, γράφοντας ποιήµατα, µαντινάδες και σωµατική άσκηση.
Πλουτίζουµε παρακολουθώντας ολιγόµηνες σπουδές σε 100δες αντικείµενα που προσφέρουν τα Πανεπιστήµια µας.
Οι συνάψεις µας είναι προυκιό που δεν το
φέρνουνε οι προυκολόοι µε µουλάρια.
*Ο Κυρ. Βασιλομανωλάκης είναι Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη ∆ιά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυµάµαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσµατικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
