Ενας από τους δρόμους με μεγάλη ιστορία στην πόλη των Χανίων είναι η οδός Καλλεργών, πίσω από τα Νεώρια, που συνεχίζεται ως Επιμενίδου μέχρι την Πύλη Σαμπιονάρα.
Ενας δρόμος στον οποίο κάποτε φαίνεται πως υπήρχαν αγγειoπλαστεία, κατά την οθωμανική περίοδο κατοίκησαν Αλγερινοί στρατιώτες, μετά την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας φιλοξένησε πέρα από οικογένειες ακόμα και οίκους ανοχής μαζί με τη Μίνωος, κατά τα νεότερα χρόνια στέγασε τη Σταφιδική Ενωση, ενώ σήμερα αποτελεί ένα από τα στέκια νεολαίας στην πόλη.
Σε αυτόν τον δρόμο επί σειρά ετών λειτούργησε ο περίφημος φούρνος του Γιαννέ αλλά και ο φούρνος του Μπονάτου. Επίσης, μέχρι πριν κάποια χρόνια υπήρχαν τα περίφημα “Λυράκια” – καφενείο με κρητική μουσική που ήταν στέκι επισκεπτών- τουριστών.
Οπως μας λέει ο ιστορικός ερευνητής Μαν. Μανούσακας (φωτ.), ο συγκεκριμένος δρόμος «από την ανατολική πύλη του Καστελιού, που ήταν ο αρχικός πυρήνας της μεσαιωνικής πόλης, οδηγούσε προς τα ανατολικά, δηλαδή προς Χαλέπα και Ακρωτήρι. Φαίνεται ότι την εποχή εκείνη, πριν ακόμα διαμορφωθεί η πόλη εκτός των τειχών του Καστελιού, ήταν χώρος αγγειοπλαστείων. Υπάρχει αυτή η πληροφορία η οποία, εν πάση περιπτώσει, θέλει περισσότερη επεξεργασία αλλά σίγουρα το τοπωνύμιο δείχνει ότι υπήρχαν αγγειοπλαστεία.
Όταν διαμορφώθηκε ο νέος περίβολος των τειχών που άρχισε να κτίζεται από το 1537 και μετά, σιγά– σιγά σχηματοποιήθηκε η πόλη και ο συγκεκριμένος δρόμος θεωρήθηκε ένας κεντρικός άξονας στο βορειοανατολικό κομμάτι της πόλης, το οποίο καθόρισε την πίσω πλευρά των Νεωρίων (οδός Καλλεργών) και από εκεί και πέρα συνέχισε προς τη θέση της νεοανεγειρόμενης τότε ανατολικής πύλης, δηλαδή της Σαμπιονάρα. Πριν ακόμα χτιστεί ο νέος περίβολος, δηλαδή στις αρχές του 15ου αιώνα, η συνοικία αρχίζει να κτίζεται, και μάλιστα, διάφορα κτίσματα, όχι πολύ μεγάλα, αστικές κατοικίες ανήκουν στην περίοδο πριν ακριβώς ολοκληρωθεί ο νέος περίβολος των τειχών, δηλαδή πριν το 1550 που υπήρχε η όψιμη γοτθική αρχιτεκτονική, όχι μόνο στην Κρήτη αλλά και στην ίδια τη Βενετία».
Ο κ. Μανούσακας σημείωσε επίσης ότι η βορειοανατολική γωνία που αργότερα κτίστηκε η Σχολή Χωροφυλακής, έγινε το σημείο εγκατάστασης της αλγερινής φρουράς, δηλαδή του τμήματος του οθωμανικού στρατού που προερχόταν από Αλγερινούς, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εκεί και ονομάστηκε ολόκληρο το ανατολικό κομμάτι, δηλαδή η σημερινή Επιμενίδου και τα οικοδομικά τετράγωνα βόρεια και ανατολικά της, σε Τζετζαέρ Κολού.
Τζετζαέρ ήταν το Αλγέρι, Κολού η φρουρά. Μάλιστα, την εποχή εκείνη υπήρχε το τζαμί του Τζετζαέρ Κολού, το οποίο κατά τους βομβαρδισμούς του 1941 γκρεμίστηκε ολοκληρωτικά, ενώ ο μιναρές (επί της Ραδαμάνθους) στις αρχές της δικτατορίας κατεδαφίστηκε ως ετοιμόρροπος. Στο ξεκίνημα της Επιμενίδου υπήρχε η ογκώδης κρήνη του τζαμιού, η οποία έχει διασωθεί σε φωτογραφίες.
ΟΙ ΟΙΚΟΙ ΑΝΟΧΗΣ
Ο κ. Μανούσακας μας λέει ότι όσον αφορά στην Καλλεργών θα έλεγε κανείς ότι μέρος της ιστορικότητας του δρόμου έχει να κάνει με την εγκατάσταση μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή κάποιων εκδιδόμενων γυναικών.
«Η πιο διάσημη ήταν η Γεωργία, η οποία κατοικούσε σε διώροφο νεοκλασικό. Υπήρχαν και άλλες γυναίκες. Επί της σημερινής Επιμενίδου, στο βόρειο τμήμα της, υπήρχε το σπίτι μιας άλλης κυρίας η οποία ήταν εβραϊκής καταγωγής και για να μην την κλέψουν, φορούσε πάνω της κολαίνες με χρυσά νομίσματα, τα οποία αποχωρίστηκε λίγο πριν πεθάνει. Η Επιμενίδου ήταν ένας μεικτός δρόμος. Υπήρχαν και οίκοι ανοχής και σπίτια στα οποία κατοικούσαν οικογένειες».
Πριν εγκατασταθούν εκεί οίκοι ανοχής, η συνοικία ήταν αμιγώς μουσουλμανική. Η εγκατάσταση των γυναικών έγινε, επειδή εγκαταλείφθηκε αυτή η περιοχή κατά το ήμισυ από τους κατοίκους της μετά την ανακήρυξη της Κρητικής Πολιτείας.
Ο ΦΟΥΡΝΟΣ
Ακόμη, ο κ. Μανούσακας μας λέει ότι «αλλο κομμάτι του δρόμου και αυτό αφορά ακριβώς την Επιμενίδου, ήταν ο παλιός οθωμανικός φούρνος που υπήρχε στη γωνία μεταξύ Ραδαμάνθους και Επιμενίδου. Σώζεται σε παλιές φωτογραφίες η καμάρα του φούρνου, ο οποίος αγοράστηκε στις αρχές του μεσοπολέμου από έναν ηπειρώτη φούρναρη, τον Γιαννέ.
Ο Γιαννές στα τέλη της δεκαετίας του ‘30 μέσω της Εθνικής Τράπεζας αγόρασε 7 κτήρια που ήταν στενά μικρότερα, βενετσιάνικα, με σκοπό να κτίσει ένα πολύ μεγάλο φούρνο και να κάνει στο ανώγειο το σπίτι του. Τα κατεδάφισε, πήρε τις πέτρες και τις χρησιμοποίησε για την οικοδομή του ισογείου. Εφτιαξε το ισόγειο του φούρνου του και ετοιμαζόταν να κτίσει τον όροφο άλλα ήρθαν τα γεγονότα του ‘40. Ο πόλεμος σταμάτησε τα πάντα, φρόντισε ο ίδιος να χωρίσει ένα κομμάτι του ισογείου από τον φούρνο και να το κάνει σπίτι του».
Στον ίδιο χώρο στεγάστηκε επί σειρά ετών ο φούρνος του Μπονάτου, φούρνος γνωστός σε όλη εκείνη την περιοχή. Ο Μπονάτος αγόρασε την επιχείρηση, όχι το κτήριο και έτσι έγινε ο γνωστός φούρνος του Μπονάτου.
Ο κ. Μανούσακας σημειώνει επίσης ότι «ο δρόμος ήταν πολύ πιο στενός. Οταν ο Γιαννές πήρε άδεια, για να οικοδομήσει το νέο κτίσμα έπρεπε να υποχωρήσει κατά 4– 5 μέτρα από την παλιά οικοδομική γραμμή. Και αυτό έκανε. Είναι λοιπόν το 1ο κτίσμα που κατά κάποιον τρόπο κτίστηκε με το σχέδιο του Δοξιάδη πριν ακριβώς τον πόλεμο και ο υπόλοιπος δρόμος μετά τον φούρνο του Γιαννέ ήταν πάλι στενός. Ακριβώς στη συμβολή των οδών Μίνωος και Επιμενίδου υπήρχε ένα καφενείο, το οποίο βομβαρδίστηκε στον ιταλικό βομβαρδισμό, την 1η Νοεμβρίου 1940».
Η ΣΤΑΦΙΔΙΚΗ
Στον ίδιο δρόμο και συγκεκριμένα επί της Καλλεργών, λειτούργησε το εργοστάσιο της Σταφιδικής Ενωσης.
Η Σταφιδικη Ενωση Χανιων δημιουργήθηκε το 1929, συμμετείχαν 24 Συνεταιρισμοί Σταφίδας του Νομού Χανιών, αντιπροσωπεύοντας καλλιεργητές σουλτανίνας, έκτασης 8.500 στρεμμάτων με μέση ετήσια παραγωγή 2.000 τόνους. Αρχικά βρίσκονταν στην οδό Καλλέργων με κατάληξη του κτηρίου στην Ακτή Ενώσεως του λιμανιού των Χανιών.
Οπως αναφέρεται στον ιστότοπο της Σταφιδικής, «το εργοστάσιο της Σταφιδικής Ένωσης ήταν ένα τριώροφο κτήριο με αξιόλογο εξοπλισμό, δυναμικότητας 5.000 τόνων επεξεργασμένης και τυποποιημένης σταφίδας ετησίως. Διέθετε πλήρες εμπορικό τμήμα με δίκτυο ανταποκριτών στο εσωτερικό και εξωτερικό. Στους αποθηκευτικούς χώρους της Σταφιδικής Ένωσης πραγματοποιούνταν η συγκέντρωση της σταφίδας από τους παραγωγούς. Στην συνέχεια, με τη βοήθεια του μηχανολογικού εξοπλισμού που διέθετε περνούσε από τα στάδια διαλογής κατά μέγεθος, καθαρισμού από τα κοτσάνια, πλύσιμο, αποξήρανση σε κλίβανο και τυποποίηση σε διάφορες συσκευασίες. Το προσωπικό που απασχολούσε κυμαίνονταν από 100-300 άτομα, ανάλογα με την εποχή, ενώ η διάθεση του προϊόντος γινόταν στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, κυρίως Ευρώπη, Αφρική και Ασία.
Το εργοστάσιο της Σταφιδικής Ένωσης σταμάτησε να λειτουργεί το 1965, ενώ κατεδαφίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 σε πολύ κακή κατάσταση. Από τότε και μετά γινόταν μόνο συγκέντρωση σταφίδας στους αποθηκευτικούς χώρους που διέθετε η Σταφιδική Ένωση στην οδό Πατριάρχη Ιωννικείου 34, στη Νέα Χώρα, για λογαριασμό της Κεντρικής Συνεταιριστικής Ένωσης Σουλτανίνας Ηρακλείου».
ΤΑ “ΛΥΡΑΚΙΑ” ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
Από τα “στέκια” του δρόμου ήταν τα περίφημα: “Λυράκια”. Ενα μαγαζί με ζωντανή κρητική μουσική που είχε γίνει σημείο αναφοράς και στέκι όχι μόνο ντόπιων αλλά και τουριστών.
Σήμερα, στον δρόμο συναντάμε κυρίως ψιλικατζίδικα, καφέ, μπαρ και γενικότερα καταστήματα εστίασης.
«Ο ΔΡΟΜΟΣ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ»
Από το 2007 δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στην οδό Καλλεργών ο Ρούντυ με την Ελπίδα στη γνωστή μπιραρία.
«Ηταν, θυμάται ο Ρούντυ, ήσυχος δρόμος. Γι’ αυτό τον διαλέξαμε».
Ο ίδιος αναφέρει ότι «ο δρόμος έχει αλλάξει πάρα πολύ, όπως όλη η πόλη». Η Ελπίδα, από την πλευρά της, ανέφερε το θέμα της ηχορύπανσης και τόνισε την ανάγκη να τηρείται ο νόμος και να εφαρμόζονται κανόνες.
ΠΟΛΥΣΥΧΝΑΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ
«Μας άρεσε ο δρόμος, γιατί είναι μια από τις εισόδους για την παλιά πόλη και το ενετικό λιμάνι, ανάμεσα σε Κουμ Καπί και λιμάνι, ενώ γύρω και απέναντι μας υπάρχουν γραφικά στενά. Είμαστε ακριβώς στο σημείο που θέλαμε να είμαστε, έχει πολλά θετικά χειμώνα ή καλοκαίρι και περνά πολύς κόσμος», μας λέει ο Κώστας Αλυγιζάκης που τα τελευταία χρόνια, από το 2016, διατηρεί κοκτέιλ μπαρ και live stage στην οδό Επιμενίδου 2-4.
«Είναι σημαντικό ότι η περιοχή έχει κρατήσει τον ιστορικό και παραδοσιακό της πλούτο. Εχει διατηρήσει τον ωραίο ενετικό χαρακτήρα της παλιάς πόλης, άλλωστε ο δρόμος διέρχεται πίσω από τα ενετικά Νεώρια. Προσωπικά μου αρέσει αυτή η γραφικότητα» αναφέρει ο κ. Αλιγιζάκης, προσθέτοντας ότι τα τελευταία χρόνια η περιοχή αποτελεί ένα από τα σημεία διασκέδασης, ειδικά για τη νεολαία. « Είναι ένας δρόμος- πέρασμα, όλοι θα κάνουν μια βόλτα από εδώ» σημείωσε.
Ο ίδιος επισήμανε ότι η πανδημία έχει επηρεάσει την κίνηση τα δύο τελευταία χρόνια, ωστόσο φέτος το καλοκαίρι υπάρχει ανάκαμψη λόγω του τουρισμού.
«Η πρωτοβουλία που πήραμε για κοκτέιλ σε πλαστικό ποτήρι on the go, από πέρυσι το καλοκαίρι μας βοήθησε, γιατί ήταν λίγα μαγαζιά ανοικτά. Ευτυχώς, ο φετινός Ιούλιος και Αύγουστος ήταν πάρα πολύ δυνατοί μήνες, αν και μας έχει επηρεάσει το τοπικό lockdown, αφού κλείνουμε στη 1 μετά τα μεσάνυχτα και δεν έχουμε μουσική» σημείωσε.
Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ
« Παλιότερα ήταν πιο όμορφα γιατί ήμασταν όλοι μια γειτονιά, αποσπερίζαμε, υπήρχαν πολλά παιδιά που παίζανε στις αυλές, ήταν πιο οικογενειακά. Σήμερα έχουμε μείνει λιγότεροι και πιο ηλικιωμένοι» μας λέει ο κ. Γιώργος που μένει 33 χρόνια στο στενό της οδού Ικάρου 3 που τέμνεται με την οδό Επιμενίδου. Ο ίδιος επισημαίνει ότι χρειάζεται περισσότερη καθαριότητα στην περιοχή και επιδιορθώσεις στο πλακόστρωτο.
Γέννημα θρέμμα στην ίδια περιοχή, η κα Ιουλία η οποία προσθέτει ότι « γειτονιά μας είχε περισσότερο πράσινο, λουλούδια, καθόμασταν όλοι έξω στις αυλές με τις πόρτες ανοικτές τα βράδια, υπήρχε το αίσθημα ασφάλειας. Μου λείπει η ησυχία που υπήρχε τότε. Τώρα είμαστε πάρα πολλοί με τα τουριστικά μαγαζιά, πολύ νεολαία που διασκεδάζει, πολύ φασαρία, πολλά γκράφιτι στους τοίχους…».
Από την πλευρά του ο κ. Μανώλης που επίσης μεγάλωσε στην ίδια περιοχή, επισημαίνει ότι « ένα από τα θετικά είναι ότι λόγω AirBnB έχουν επισκευαστεί τα περισσότερα τα σπίτια, όσον αφορά την ασφάλεια και την αισθητική.Επειδή μεγάλωσα εδώ θυμάμαι ότι φεύγαμε έξω από τα σπίτια μας και οι πόρτες μένανε ανοικτές. Τέτοιο αίσθημα ασφάλειας υπήρχε. Κάτι που βέβαια λείπει σήμερα…».
« Μένω 30 χρόνια εδώ, εδώ μεγάλωσα. Ήταν ωραία τα παλιά τα χρόνια αλλά τώρα νομίζω ότι είναι πιο καλά. Έχει διατηρηθεί η γειτονιά, υπάρχει ακόμη η παρέα» μας λέει η κα Βαγγελιώ κάτοικος της περιοχής.
« Η σύζυγος έχει μεγαλώσει εδώ και πήραμε την απόφαση να αναπαλαιώσουμε την κατοικία το 2004 γιατί μας άρεσε πολύ η περιοχή. Μας άρεσε η γραφικότητα της παλιάς πόλης, τα στενά της, οι περιπατητικές διαδρομές που έχει… Το αυθεντικό στοιχείο. Βέβαια με την έλευση του AirBnB τα πράγματα δυσκολέψανε για εμάς τους κατοίκους π.χ δεν βρίσκεις εύκολα θέση στάθμευσης, υπάρχει οχλαγωγία από μαγαζιά που κάποτε δεν υπήρχαν κτλ. Πάντως δεν μετανιώσαμε για την επιλογή μας, γι αυτό και ερχόμαστε συνέχεια, τουλάχιστον τρεις μήνες το καλοκαίρι » μας είπε ο Χρήστος που διατηρεί με την σύζυγο του θερινή κατοικία στην περιοχή.
ΜΙΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
τα τελευταία χρόνια μετέφερε
στην οδό Καλλεργών 24 την επιχείρηση εστίασης που διατηρούσε επί 18 χρόνια πίσω από την Μητρόπολη.
«Θεώρησα ότι ο δρόμος είναι ένα σημείο- πέρασμα που περνάει πολύς περιπατητικός κόσμος με κατεύθυνση το ενετικό λιμάνι, έχει αξιοθέατα και ομορφιές» μας λέει η Νεκταρία Παντελαντωνάκη η οποία τα τελευταία χρόνια μετέφερε στην οδό Καλλεργών 24 την επιχείρηση εστίασης που διατηρούσε επί 18 χρόνια πίσω από την Μητρόπολη.
« Μου αρέσει η περιοχή, γιατί είναι ζωντανή καθώς συγκεντρώνει πολύ νεολαία που έρχεται να διασκεδάσει, είναι παραδίπλα μας τα Νεώρια και το ενετικό λιμάνι με τα στενά του.
Προσωπικά μου αρέσει γιατί κάθε μέρα έρχομαι και από άλλο στενό, από άλλο δρόμο. Μου αρέσει η ζωή στην παλιά πόλη και υπάρχει ακόμη η έννοια της γειτονιάς» αναφέρει η κα Παντελαντωνάκη η οποία επίσης αναφέρει ότι η πανδημία επηρέασε την περιοχή και την λειτουργία της επιχείρησης που λειτουργεί χειμώνα-καλοκαίρι. « Είναι αναμενόμενο, ο κόσμος (οι Έλληνες) είναι πιο συγκρατημένος, φοβάται, δεν βγαίνει εύκολα από το σπίτι του όμως οι τουρίστες είναι πιο άνετοι αφού αποφασίζουν να κάνουν διακοπές» σημειώνει.
Στα αρνητικά της περιοχής, τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα και μηχανάκια πάνω στα πεζοδρόμια που δεν αφήνουν περιθώριο στον διαβάτη να περπατήσει με ασφάλεια ενώ δημιουργούν κινδύνους στους πεζούς. « Θα μπορούσαν να τοποθετηθούν “σαμαράκια” πάνω στο δρόμο για να μην τρέχουν τα αυτοκίνητα. Κανονικά η Καλλεργών θα έπρεπε να γίνει πεζόδρομος, είναι ο παράλληλος δρόμος του λιμανιού, έχει τόσα ιστορικά κτήρια που θα έπρεπε να επισκευαστούν και να αναδειχθούν» σημείωσε.
Παρασκευάς Περάκης και Ελένη Φουντουλάκη σχολιάζουν την επικαιρότητα και μπαίνουν… onLine με το μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Τεχνικού Επιμελητηρίου- Τμήματος Δυτικής Κρήτης, Μιλτιάδη Κλωνιζάκη
