“Τρία πρέπει να είναι τα αθλοθετήματα της ζωής μας: η πορεία προς την αρχαιότητα, η πορεία προς τον έξω κόσμο και, το μεγαλύτερο και επιπονότερο, αλλά και γονιμότερο, είναι η επιστροφή στον εαυτό μας…” (1)
ΒΙΩΝΟΥΜΕ ένα καυτό καλοκαίρι με αφάνταστες εικόνες καταστροφών από τις εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες. Κατάλοιπό του πολλοί νεκροί και χιλιάδες καμμένες εκτάσεις με εξαφανισμένη την βιοποικιλότητά τους. Αυτά δύσκολα αναπληρώνονται. Άραγε, η κλιματική αλλαγή, πλην των οικο-προσφύγων, θα φέρει και “νέους” πολέμους; Ο Ιούλιος που έφυγε θα μείνει στην ιστορία ως ένας από τους θερμότερους στην παγκόσμια μετεωρολογία. Με τη δυστοπική κλιματική αλλαγή, τις θανατηφόρες πλημμύρες και τους παγερούς χειμώνες που μας περιμένουν, ας προετοιμαζόμαστε για δαντικές εικόνες.
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΑ και χειμώνες διευρύνονται, ενώ άνοιξη και φθινόπωρο συρρικνώνονται με τάση προς εξαφάνιση. Απαισιοδοξία; Μάλλον ένας ρεαλισμός που προέρχεται από μια παράλογα ανόητη στάση του ανθρώπου απέναντι στο περιβάλλον: στην καταστροφή, δηλαδή, που ερχόταν, αλλά δεν θέλαμε να τη δούμε! Αδιαφορούσαμε, εμπιστευόμενοι ανίκανες κυβερνήσεις, υποχείρια άλλων συμφερόντων. Που -ακόμη και τώρα- προτιμούν τα εφήμερα κέρδη παρά τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους. Η μόνη ενθαρρυντική κίνηση είναι η πρωτοβουλία της νυν ΠτΔ μας, της κας Σακελλαροπούλου που, με άλλους 6 συμπροέδρους της δημιουργούν μια κίνηση σε παγκόσμιο επίπεδο για το κλίμα…
… ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ, τις λίγες δροσερές στιγμές που μας χαρίζουν τα αυγουστιάτικα βράδια, ας τις απολαύσουμε με περίσκεψη και αναστοχασμό· εκεί κάπου ανάμεσα σε μια δροσερή σαλάτα και μια βουτιά στα νερά της ευεργετικής κρητικής θάλασσας, ή, κάτω απ’ τη βαριά σκιά ενός πλατύφυλλου πλατάνου στον καφενέ του χωριού, παρέα με γεροντήδες, ας τα πούμε. Μακριά από κινητά, λαπτόπ, τάμπλετ και likes και κοντά στις πηγές της ντοπιολαλιάς και της λαϊκής σοφίας.
ΕΚΕΙ δηλαδή που απλοί άνθρωποι, με δυο στίχους ή μια φράση, επιδιώκουν τον κατευνασμό μας από τον θερινό “ηλιο του θανάτου” και μας προσγειώνουν. Κοντά τους οι συζητήσεις για το τί είναι ο άνθρωπος, ποιος ο σκοπός της ζωής, ποια η σημασία της συντροφικότητας και της επικοινωνίας; Αλλά και ποια τα κάθε λογής πάθη και ελαττώματα, όπως η ματαιότητα της δόξας και του χρήματος, η κενότητα της απληστίας και του φαίνεσθαι… Όλα δε αυτά, κάτω από το αμείλικτο βλέμμα του χ ρ ό ν ο υ που “κυλάει και πίσω δεν γυρνάει”.
Η ΔΥΣΚΟΛΟΤΕΡΗ σχέση μας, μετά από μια ειλικρινή εγκατάβαση στον εαυτό μας (όπως λέει παραπάνω κι ο σοφός δάσκαλος) είναι η επικοινωνία με τους άλλους: μια κοινωνία ανθρώπων, χωρίς την επικοινωνία των μελών της, δεν νοείται ως κοινωνία. Κοινωνία και επικοινωνία είναι ταυτόσημες έννοιες, με πρωταρχικό στοιχείο τη γλώσσα-τη βάση συνεννόησής μας. Που μπορεί, με τις ποικίλες διακυμάνσεις της να είναι χαριτωμένη ή καταστροφική. Το λένε τόσο ωραία οι κρητικές μαντινάδες με την αξεπέραστη σοφία τους:
• Λέξη που δεν ειπώθηκε, δεν ημπορεί να βλάψει/ Μια λέξη που ειπώθηκε πολλούς μπορεί να κάψει
• Απ΄όλα τα μιλούμενα η γλώσσα ΄χε τη χάρη,/ Μα πρέπει ο νους να τση κρατεί σφικτά το χαλινάρι
ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ των ανθρώπων, πλην της γλώσσας, έχουν ανάγκη τον αλληλοσεβασμό των μελών τους, άσχετα με το φύλο, την ηλικία, τη μόρφωση, το χρώμα, τη θρησκεία. Πρώτα δε στοιχεία γι αυτό, η αγάπη, η εκτίμηση κι η αλληλεγγύη:
• Ποτέ χωρίς να σέβεσαι, ευχάριστος δεν θα΄σαι/ Να σέβεσαι και ν΄αγαπάς, αν θέλεις ν΄αγαπάσαι
• Σα θες εσύ να τα θωρείς, πάντα καλά κοντά σου/ Πάντα να κάνεις το καλό, μα πλειά στο γείτονά σου
ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ μας με τους άλλους βασικό προτέρημα είναι η σύνεση κι η αυτοσυγκράτηση. Εγωισμοί, θυμοί και αιφνίδια ξεσπάσματα, ζημιώνουν μόνον εμάς. Επιπολαιότητες δεν συγχωρούνται, ειδικά σε ομάδες συν-εργαζομένων ανθρώπων, όπως ας πούμε οι γιατροί που αποφασίζουν περί ζωής ή θανάτου, ή, οι εκπαιδευτιοί που ορίζουν το μέλλον μας:
• Την ξένη γνώμη να γροικάς, και τη δική σου κράτει/ Κι εκείνη απου σ΄ωφελεί, με κείνη περιπάτει
• Ο άνθρωπος ο λογικός, ποτέ δεν επιμένει/ Ξέρει αν πρέπει να μιλεί, κι αν πρέπει να σωπαίνει
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ παράμετρος μιας ικανοποιητικής και ασφαλούς ζωής είναι η προβλεπτικότητα. Καλό το του Αποστόλου Παύλου “τί μοι τὸ ὄφελος; εἰ νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται, φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνήσκομεν” (2)· αλλά όσο ζήσουμε, καλό είναι να προβλέπουμε, πριν βρεθούμε προ εκπλήξεων:
• Όποιος προβλέπει στη ζωή, πάντα΄ναι κερδισμένος/ Κι όποιος βαδίζει στα τυφλά, βγαίνει ζημιωμένος
• Το χρόνο και τα χρήματα, ο φρόνιμος προβλέπει/ Και τα ξοδεύγει και τα δυο, δεν πρέπει κι όπου πρέπει
ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ στον άνθρωπο είναι η επιμονή/εμμονή σε μία και μοναδική αντίληψη (θεολογική ή κομματική), περί ζωής και δήθεν γήινης “ευτυχίας” των κολασμένων της γης! Οι ιδεολογίες, οι ιδεοληψίες, οι θρησκοληψίες -ειδικά οι μονοκομματικές της “μοναδικής αλήθειας”- πεθαίνουν όπως γεννιούνται! Ο κόσμος αλλάζει και χωρίς αυτές. Κι αλίμονο σ΄αυτούς που εξακολουθούν να είναι μονολιθικοί. Τους καταπίνει κάθε νέο σαρωτικό κύμα:
• Στάλα τη στάλα το νερό, το μάρμαρο τρυπά το/ Το πράμα που μισεί κανείς, γυρίζει κι αγαπά το.
• Μη συλλογιέσαι άνθρωπε κι όλα στον κόσμο αλλάσσουν/ Και τα θολώτερα νερά, κι αυτά κατασταλάζουν (από τον “Ερωτόκριτο”)
• Ο ύστερος μετανιωμός, τίποτε δεν αξίζει/ Πριχού να πέσει στα πιλά, πρέπει να ντουσουντίζει.
ΑΝΘΡΩΠΟΣ δίχως πάθη δεν λογάται. Μα, το μεγαλύτερο πάθος του είναι τα χρήματα. Κι όπου αυτά προπορεύονται, ανοίγουν όλες οι πόρτες. Μόνο που όσα και να συγκεντρώσει κανείς, πίσω του καραδοκεί ο κλέφτης Θάνατος:
• παντοδύναμος παράς, τη σημερνήν ημέρα/ Είναι σαπούνι μαγικό, και βγάνει κάθε λέρα
• Απής υπάρχει θάνατος, είντα τα θες τα πλούτη/ Σαν όνειρο στον άνθρωπο είν΄ η ζωή ετούτη
ΟΛΑ τα καλά του κόσμου είναι μπροστά στον άνθρωπο. Μα το πάθος της απληστίας τον σμπρώχνει απ’ τα πολλά στα περισσότερα. Κι όταν χάσει κάτι, χάνεται ο κόσμος όλος:
• Όσα καλά ΄χει ο άνθρωπος, να΄χα τα λογαριάζει/ Δεν ήθελε του δίδεται, καιρός ν΄αναστενάζει
• Ποτέ σου να μη λυπηθείς, όντε θα χάσεις πράμα/ Γιατί ποτέ τα πράματα, ανθρώπους δεν εκάμα
Ο ΧΡΟΝΟΣ, όμως φεύγει γρήγορα και δεν πισωγυρίζει. Γι αυτό:
• Όπως τον βρίσκεις τον καιρό, δίδε του να πηγαίνει/ Γιατι η ζωή πάει μπροστά και πίσω δεν γαέρνει.
• Μη χολοσκάεις για το χθες, γιατ΄είναι περασμένο/ Καλό-κακό επέρασε, κι είναι λησμονημένο
• Ανάθεμα που βρεί καιρό κι άλλο καιρό ανημένει/ Γιατ΄ο καιρός τα πράγματα, ανάποδα τα φέρνει.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος, καθηγητής Πανεπιστημίου, φιλόσοφος, Ακαδημαϊκός (1900-1981): Από τον Πρόλογο του βιβλίου του, “Εισαγωγή στον Πλάτωνα”, 1941]
-(2) Επιστολή Αποστόλου Παύλου – Προς Κορίνθιους Α’, ΙΕ’(15) 29-38
