To 2015 συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση του Ανδρέα Καρκαβίτσα (1865 – Οχτώβρης 1922). Ο και στρατιωτικός γιατρός Καρκαβίτσας ήταν από τις σημαντικότερες μορφές της νεοελληνικής λογοτεχνίας και η συμβολή του στην πεζογραφία των τελών του 19ου αιώνα και του α’ μισού του 20ού αιώνα για τη χώρα μας θεωρείται σημαντική, καθώς, μαζί με τους Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και Γεώργιο Βιζυηνό, θεωρείται από τους εκπροσώπους της ηθογραφίας και τον πιο αξιόλογο εκπρόσωπο του νατουραλισμού στη νεοελληνική λογοτεχνία.
Στο σημερινό μας άρθρο, θα ήθελα, λοιπόν αρχικά να αφιερώσουμε λίγες γραμμές για τον Α. Καρκαβίτσα, καθώς στις ημέρες μας θαρρώ ότι σπανίζουν οι με πραγματικό ήθος και συγγραφικό τάλαντο και με κοινωνική προσφορά πνευματικοί ταγοί στη χώρα μας αφενός και επειδή ο Καρκαβίτσας αφετέρου είχε κατεβεί στην Κρήτη και είχε πολεμήσει ως εθελοντής υπέρ της ελευθερίας της νήσου το 1897. Θα παρουσιάσουμε δημοσιεύματα στον Τύπο του 1922, με αφορμή το θάνατό του για το συγγραφέα και το έργο του.
Αρχή ας γίνει με το δημοσίευμα της εφημερίδας “Εμπρός”. Στη σελίδα 1 του φύλλου της 27/10/1922 διαβάζουμε, μεταξύ άλλων, ότι «ο Καρκαβίτσας υπήρξε ο ένδοξος αναγεννητής και πλουσιοπάροχος τροφοδότης της Ελληνικής διηγηματογραφίας».
Στο “Σκριπ” της 27ης Οκτωβρίου 1922 (σελ. 1) και σε άρθρο που υπογράφει ο “Παλαιός” διαβάζουμε ότι μέσα στους τόμους του έργου του Α. Καρκαβίτσα «κινείται η τιμία και καθαρά ψυχή ενός εξαιρετικού Ελληνος και η πνοή ενός γνησίου ταλάντου. Μια πνοή ισχυρά υγιής και δημιουργική. Εκείνη που επέρασε επάνω από την Ελληνικήν ζωήν και έδωκε την γνησιωτέρα ηθογραφία της[…]».
Τέλος, σύμφωνα με άρθρο στην εφημερίδα “Πολιτεία” της 7ης Νοέμβρη 1922, που υπογράφεται από τον Φώτο Πολίτη -κριτική για το έργο του Καρκαβίτσα, «ο Τζιριτόκωστας (σ.σ.: ο πρωταγωνιστής του έργου του Καρκαβίτσα, “Ζητιάνος”) δεν είναι απλώς ένας κοινός τύπος Κραβαρίτη. Είναι ο Έλλην πολιτικός, ο Έλλην επιστήμων, ο Έλλην χρηματιστής ή έμπορος, ο ολέθριος “έξυπνος” Ρωμηός της εποχής μας…».
Πριν λίγα χρόνια, το καλοκαίρι του 2011, είχα διαβάσει με μεγάλη θλίψη στις εφημερίδες ότι «το παραλιακό σπίτι με τις πικροδάφνες του Ανδρέα Καρκαβίτσα στην παραλία των Λεχαινών στον Νομό Ηλίας της Πελοποννήσου ισοπεδώθηκε πριν από δύο ημέρες. Το γκρέμισαν οι άνθρωποι του Συλλόγου Οικιστών(αυθαιρέτων), με απόφαση της γενικής τους συνέλευσης, καθώς όπως υποστηρίζουν επρόκειτο για ένα ερείπιο-εστία μόλυνσης για την περιοχή τους» (“Καθημερινή”, 15.07.2011).
Και τώρα που το ξαναθυμάμαι, αναρωτιέμαι: Έτσι άραγε τιμούν οι Νεοέλληνες τις μεγάλες μορφές του παρελθόντος; Την ίδια τάχα τύχη θα έχουν και τα σπίτια και άλλων σημαντικών για τον ελληνισμό προσωπικοτήτων που έχουν φύγει από τη ζωή; Μήπως είναι καιρός οι εναπομείναντες πνευματικοί άνθρωποι του τόπου μας και οι κατά τόπους σύλλογοι φιλομαθών και φιλοτέχνων να μη βρίσκουν ως δικαιολογία για την αδράνειά τους την κρίση των τελευταίων χρόνων, αλλά να ευαισθητοποιηθούν άμεσα και να ορθώσουν τα στήθη τους εμποδίζοντας τέτοιους “βανδαλισμούς” σε βάρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, μέρος της οποίας αναπόσπαστο φρονώ πως αποτελούν και τα αλλοτινά σπίτια μορφών των Γραμμάτων και των Τεχνών εν Ελλάδι;
* υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ. Φιλόλογος, Msc Διαχ/σης Πολιτιστικής Κληρονομιάς & Διαχ/σης Πληροφ/κων συστημάτων Ηράκλειο Κρήτης,
