Σαράντα δύο (42) χιλιόμετρα δυτικά από τα Χανιά, μάς περιμένει το Καστέλι, που λέγεται και Κίσσαμος.
Πολύ γραφική και ενδιαφέρουσα κωμόπολη με 3.821 κατοίκους. Έχει πρωτεύουσα θέση στην επαρχία Κισσάμου. Είναι έδρα του ομώνυμου Δήμου και έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισσάμου & Σελίνου. Βρίσκεται στον μυχό του κόλπου Κισσάμου και σε μια πανέμορφη περιοχή, “πνιγμένη” στο πράσινο και στα νερά.
Το Καστέλι, είναι σημαντικό εμπορικό, αγροτικό, διοικητικό, πνευματικό, τουριστικό και συγκοινωνιακό κέντρο. Είναι επίσης κέντρο παραγωγής του φημισμένου κισσαμίτικου κρασιού. Έχει πολύ όμορφα σπίτια, ωραίους δρόμους, πολλά και καλά καταστήματα, θαυμάσιο κλίμα και υπέροχες αμμουδιές με καθαρή θάλασσα για μπάνια.
Στο Καστέλι, υπάρχουν Κέντρο Λαϊκής Επιμόρφωσης, Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών και αξιόλογο Μουσείο. Λειτουργούν Δημ. Σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο, Τεχνικό Επαγγελματικό Λύκειο, καταστήματα Τραπεζών, Ταχυδρομείο, ΟΤΕ, Γεωργικής Ανάπτυξης, Κτηνιατρείο, Εφορεία, Δημόσιο Ταμείο, Κέντρο Υγείας, Λιμενικός Σταθμός, Τελωνείο, Υποθηκοφυλακείο, Ειρηνοδικείο και Αστυνομικό Τμήμα. Εστιατόρια, ταβέρνες, εξοχικά κέντρα, ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια, εξυπηρετούν και περιποιούνται τους πολλούς επισκέπτες παραθεριστές.
Από το λιμάνι του Καστελίου, που είναι το δυτικότερο της Κρήτης, η μεγαλόνησος συνδέεται με το Γύθειο, την Καλαμάτα και τα Κύθηρα.
Στο Καστέλι, αναδείχθηκαν τα καιρούς πολλοί καλλιτέχνες της Κρητικής Μουσικής, όπως ο Κώστας Παπαδάκης – Ναύτης και οι καταπληκτικοί και αξέχαστοι αδελφοί Κουτσουρέλη, που άφησαν εποχή στην μουσική παράδοση της Κρήτης.
Το 1908 γεννήθηκε στο Καστέλι ένας από τους μεγαλύτερους ηθοποιούς του θεάτρου και του κινηματογράφου, ο ανεπανάληπτος, ο αξέχαστος Μάνος Κατράκης. Σήμερα, εδώ, στην γενέτειρά του και σε περίοπτη θέση, στην πλατεία του ΟΤΕ, δεσπόζει η προτομή του μεγάλου Κισσαμίτη ηθοποιού.
Ιστορικά: Το Καστέλι, είναι κτισμένο στην θέση της αρχαίας πόλης Κίσσαμος. Ήταν αυτόνομη και ανεξάρτητη πόλη και επίνειο της αρχαίας Πολυρρήνιας. Είχε δικά της νομίσματα που παρίσταναν τον Ερμή από το ένα μέρος και δελφίνι από το άλλο. Η Κίσσαμος, εγνώρισε μεγάλη ακμή, κυρίως στην ρωμαϊκή εποχή. Τα περισσότερα ερείπια που βλέπουμε σήμερα είναι των ρωμαϊκών χρόνων. Στην Α’ Βυζαντινή περίοδο ήταν έδρα Επισκόπου, καθώς και στην Ενετοκρατία.
Στην Κίσσαμο οι Γενουάτες με τον Πεσκατόρε, έκτισαν ένα φρούριο, το Καστέλλι, και γι’ αυτό η Κίσσαμος μετονομάστηκε Καστέλι. Το φρούριο χρησιμοποίησαν αργότερα οι Ενετοί, σαν ορμητήριο, εναντίον των Επαναστατών. Το 1536, ο πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, κατέστρεψε το φρούριο και το 1551 το επιδιόρθωσαν. Όμως το 1595, καταστράφηκε από σεισμό και το 1635 επισκευάστηκε. Το 1646 το φρούριο παραδίδεται στους Τούρκους και το 1692 το καταλαμβάνουν οι Επαναστάτες, για λίγο όμως, γιατί το ξαναπαίρνουν οι Τούρκοι. Το 1823, ο Εμμανουήλ Τομπάζης με 600 Έλληνες πολιορκούν το φρούριο που, μετά από συνθηκολόγηση των Τούρκων, παραδίδεται στα ελληνικά χέρια. Στη συνέχεια, δύο φορές οι Τούρκοι και μία οι Έλληνες πήραν το φρούριο, ενώ στην Επανάσταση του 1866, οι επαναστάτες το πολιορκούν αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Το 1834 στο Καστέλι έμεναν μόνο Τούρκοι, ενώ στην απογραφή του 1881 είχε 419 χριστιανούς και 312 μουσουλμάνους κατοίκους. Όμως τα μετέπειτα χρόνια και κυρίως μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, το Καστέλι κατοικήθηκε από Έλληνες, πήρε άλλη όψη για να είναι σήμερα μια πλούσια και ενδιαφέρουσα κωμόπολη στην κισσαμίτικη γη.
Πηγές:
– Ν. Σταυράκη, Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης
– Ρ. Πάσλευ, Ταξίδια στην Κρήτη (μετ. Δ. Γόντικα)
– Σ. Σπανάκη, ΚΡΗΤΗ (τ. Β’)
