Κάστρο και πουν’ οι πύργοι σου και τα καμπαναριά σου,
και πουν’ οι αντρειωμένοι σου, τα όμορφα παλληκάρια.
Μα μένα οι γι’ αντρειωμένοι μου τα όμορφα παλληκάρια,
η μαύρη γης τα χαίρεται στον μαυρισμένον Άδη.
Δεν έχω αμάχη τση Τουρκιάς, μουδέ κακιά του Χάρου,
μονό ‘χω αμάχη και κακιά, του σκύλου του προδότη,
απού μου τα κατάδουδε.
CANDIA – (ΗΡΑΚΛΕΙΟ από τον χάρτη της εποχής)
Για τρίτη φορά επιτίθενται τα Οθωμανικά στρατεύματα οδηγούμενα από τον μεγάλο βεζίρη Εσέμ, το έτος 1667 και 1668. Υπεράσπιση του στρατεύματος της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας, υπό τις διαταγές του αξιότιμου κυρίου FRANCESCO MORESINI Κ΄, γενικού αρχηγού.
α. βουνό του Δία
β. Candia νέα
γ. στρατόπεδο Γενιτσάρων
δ. σκηνή Αγά των Γενιτσάρων
ε. σκηνή του Μεγ. Βεζίρη Εσέμ
ζ. ποταμός Γιόφυρος
η. κλίμακα σε βήματα
θ. το Λαζαρέττο
ι. Stefano Scalari F. in Venezia.. S. Julian
από τον χάρτη της εποχής: ΟΧΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (CANDIA)
1. ο Πύργος (Κούλες)
2. το λιμάνι
3. τα νεώρια (ναύσταθμος)
4. προμαχώνας (οχυρωματική προεξοχή) Sabionara
5,6,7,8,9, οχυρωματικά έργα
10. baluardo Martinengo, ο προμαχώνας Μαρτινένγκο, όπου σήμερα βρίσκεται ο τάφος του πατέρα της Κρήτης Ν. Καζαντζάκη.
11,12, 13 οχυρωματικά έργα
14. προμαχώνας Αγ. Ανδρέα
15. πόρτα Δερματά
16, 17 οχυρωματικά έργα
18. οχυρό Αγ. Δημητρίου
19…29. οχυρωματικά έργα
30. νέα πυροβολαρχία
Δώδεκα χιλιάδες Χανιώτες έφερε ο Χουσείν δεμένους στο Ρέθυμνο, για να κουβαλήσουν τα κανόνια του, μέσα από βουνά και λαγκάδια στον Χάνδακα. Χιλιάδες άνδρες και γυναίκες πέθαναν με το σκοινί στο λαιμό και τον βούρδουλα στην πλάτη.
Ο Χάντακας πολιορκείται στενά τώρα και κράτησε 22 ολόκληρα χρόνια, που ίσως είναι η μεγαλύτερη πολιορκία φρουρίου στην παγκόσμια ιστορία. Ενετοί και Κρητικοί πολεμούν μαζί τώρα έναντι των Τούρκων. Και ο ηγούμενος Αγκαράθου Χριστόφορος, που έκαμε καμαρόπορτα τα κεφάλια των Τούρκων. Από την άλλη ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, διορισμένος από τον Σουλτάνο, Νεόφυτος Πατελάρος κάνει με διάφορους τρόπους μεγάλο κακό στον αγώνα.
Ο Χουσείν ο πρώτος πολιορκητής, το 1658 ανακαλείται στην Κωνσταντινούπολη και αποκεφαλίζεται, τώρα αναλαμβάνει ο μεγάλος βεζύρης Μεχμέτ Κιοπρουλής (Αλβανός). Τον ίδιο χρόνο αναλαμβάνει και τη διοίκηση του Ενετικού στόλου ο Francisco Morozini.
Γάλλοι, Γερμανοί, Ιταλοί, Κεφαλλονίτες, πολέμησαν στον Χάνδακα. Μάχες στα τείχη, μάχες και ανατινάξεις υπονόμων ( υπόγειες στοές), πείνα, αρρώστιες, κόλαση. …
Εχουμε και τον προδότη Ενετό αξιωματικό, Nicola Baroci που παραδίδει τα σχέδια των οχυρώσεων στους Τούρκους.
Μεγάλη επίθεση γίνεται στις 29 Μαΐου 1667, συμβολική ημερομηνία, αλλά αποτυγχάνει.
Ο Μεχμέτ Κιοπρουλής, απειλείται με αποκεφαλισμό από τον Σουλτάνο, που δεν θέλει να ακούσει τη λέξη Κρήτη. Τον Απρίλη του 1669, μόλις ένα χωματένιο ύψωμα χωρίζει τους αντιπάλους……
ΤΕΛΗ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1669 στον Χάνδακα έχουν μείνει 3.700 άνδρες που πολιορκούνται από 50.000 Τούρκους. «Αν είχα 3.000 άνδρες ακόμη, θα μπορούσα να κρατήσω το Χάνδακα», γράφει ο Francisco Morozini.
Η συνθήκη υπογράφεται από τον μέγα διερμηνέα Παναγιώτη Νικούσιο, που για τις υπηρεσίες του ο Σουλτάνος του έδωσε τη Μύκονο…….
Ενετοί και Έλληνες αποχωρούν και στον Χάνδακα, έμειναν μερικοί Κρητικοί παπάδες, μια γυναίκα και τρεις Εβραίοι.
Εξακόσιες χιλιάδες Τούρκοι χάθηκαν, χωρίς αυτούς από την άλλη πλευρά 100.000 χιλιάδες. Τα έξοδα των Ενετών υπολογίζονται σε 100.000.000 χρυσά. Των Τούρκων είναι ανυπολόγιστα και πληρώθηκαν. Ο πόλεμος αυτός ήταν από τους πλέον τρομερούς και καταστρεπτικούς της ανθρωπότητας.
Ητοι οι Τούρκοι έμειναν στην Κρήτη 1898-1669=229 έτη και τα οφέλη τους από το «διαολονήσι» που μόνο επαναστάσεις έκανε, ήταν μηδαμινά. Απεκόμισαν 80.000 εξωμότες……..
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ «ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΡΙΖΙΤΙΚΑ»
Ολα τα παραπάνω γεγονότα μάθαινε η αθάνατη λαϊκή μούσα της Ρίζας και των Σφακίων και τα απαθανάτισε λέγοντας το αρχικό ριζίτικο.
Εκτελείται όπως το ριζίτικο: «τον αντρειωμένο μην τον κλαίς…»
