Καταγεγραμμένα μετα ιστορικά σαν ενθυμήματα με χρειά έντεχνη

1. ΩΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ μνήμη Γ. Ξυφανταράκη
Καταγεγραμμένα (δημοσιευμένα) ιστορικά (σπαράγματα [1] κειμένων) σαν ενθυμήματα με χρειά έντεχνη (δηλαδή στην ποίηση, το μυθιστόρημα, το θέατρο, τον κινηματογράφο, λειτουργούν ανατροφοδοτούμενα-διασταυρωμένα ή όχι- στα έργα ως υλικό της μυθολογικής πλοκής αφού στην ουσία η άμεση ενθύμηση, δηλαδή εκείνο τα “θυμάμαι” δεν υφίσταται, στη θέση του ως ενθύμημα μπαίνει το σαν ενθύμημα, η μαρτυρία του πρώτου ενικού, γίνεται δευτέρου, τρίτου και όντως γραπτή και ανακυκλούμενη, γίνεται μετα-ιστορία που τροφοδοτεί την τέχνη, πειστικά ή μη. Αυτό το δίπολο θα με απασχολήσει στα επόμενα κείμενα.

Σάββατο 30 Μαΐου ξημερώματα, έχω ήδη διαβάσει την εφημερίδα Χανιώτικα Νέα που ο διανομέας τη φέρνει στις 4.00 ακριβώς. Με συγκινεί και ανακαλεί μνήμες, στιγμές δέκα πέντε ετών από τη ζωή μου, το αφιέρωμα της Ελιας Κουμή, “Δεκαπέντε χρόνια προσφοράς στον πολιτισμό”.

1 από 2

Θυμάμαι και γράφω
Tις υπέροχες εκδηλώσεις του μουσείου, μουσικοθεατρικές, ομιλίες, σεμινάρια, διαγωνισμοί, ξεναγήσεις και τόσοι άξιοι δημιουργοί, ο χώρος να σφύζει από ζωή, πόσες φορές, αναρωτήθηκα. Αυτός ο θησαυρός, γιατί να μην είναι στην πόλη μέσα… Η συγκίνηση, μεγαλώνει. Ένα μείγμα ικανοποίησης και διακριτικής υπερηφάνειας με γεμίζει… Έχω κι εγώ έργα φυσικά εικαστικά, σε αυτό το όμορφο μουσείο, αμέσως συλλογίζομαι. Υπάρχει η μόνιμη έκθεση των εξαιρετικών έργων του Αντώνη Παπαντωνόπουλου, μια δουλειά που τη ζηλεύω, «η ιστορία της τυπογραφίας» και η «ιστορία της γραφής», τι κρίμα να μην υπάρχει άλλη μια αίθουσα «που είναι ο χώρος», ώστε να πλαισιώνεται με έργα διακεκριμένων εικαστικών από όλο τον κόσμο, αναρωτιέμαι… Μερικές ώρες πριν είδαμε μαζί με τη Ζωή, μια εξαιρετική ταινία Αμερικάνικης παραγωγής του 2017, «Τhe Post-απαγορευμένα μυστικά», σε σκηνοθεσία του Στίβεν Σπίλμπεργκ με τις υπέροχες ερμηνείες των Τομ Χανκς και Μέριλ Στριπ. Η ταινία είναι ένας ύμνος στον ουσιαστικά μαχόμενο ρόλο της δημοσιογραφίας απέναντι στην ιστορικά αποδεδειγμένη παρατεταμένα «μαύρη» εμπλοκή της Αμερικανικής πολιτικής στο καταστροφικό πόλεμο του Βιετνάμ. 1971, ο Νίξον στριμωγμένος από τον Τύπο, δυο εφημερίδες New York Times και Washington Post, βγάζουν ολέθρια απαγορευμένα, κρατικά μυστικά στη δημοσιότητα.. ακολουθούν κι άλλες. Δικάζονται από το ανώτατο δικαστήριο των Η.Π.Α., και αθωώνονται. Ο Νίξον, απειλεί Θεούς και δαίμονες λίγο πριν το Γουότερ Γκεητ. Η ιστορία είναι γνωστή, η ταινία πειστικότατη, στηρίζεται στην αισθητική της εποχής, ρουχισμός, αυτοκίνητα, έπιπλα, αλλά κυρίως στη ρεαλιστικότατη τυπογραφία που τότε ακόμα ήταν τόσο κοντά στη συμβατική τυπογραφία των γκρουπαρισμένων με το χέρι ανάγλυφων στοιχείων (στοιχειοθεσία), τόσο κοντά στον Γουτεμβέργιο, (αυτή που μας θυμίζουν αρκετές μηχανές στο Μουσείο. Η ζωντανή ιστορία). Ολη η διαδικασία που προηγήθηκε στην ταινία, κείμενα στη γραφομηχανή, διορθώσεις, σελιδοποιήσεις, με ρυθμούς πολεμικούς για να προλάβουν τη διανομή τα ξημερώματα, εργάτες να ξεφορτώνουν χιλιάδες δέματα με στοιβαγμένες εφημερίδες, μικροπωλητές, πανικός. Η κοινή γνώμη αγωνιούσε και ενώ όλο το κλίμα σε μεταφέρει στην εποχή και τα ιστορικά γεγονότα τόσο πειστικά, η ταινία 46 χρόνια μετά, γίνεται αυταπόδεικτα ως μυθοπλασία κινηματογραφική… μετα-ιστορία δηλαδή, ΤΕΧΝΗ, που ευαισθητοποιεί και αποτρέπει στον όποιο βαθμό, σημερινά επαναλαμβανόμενα.

ΣΥΝΑΠΑΝΤΗΜΑΤΑ σαν ΕΝΘΥΜΗΣΗ
Συναπαντήματα
Καλεί τον φίλο του
που έφυγε νωρίς για το Υπερπέραν
στα συναπαντήματα του
βραδινές ώρες
Έρχεται πάντοτε
με τα ρούχα που τον έθαψαν
Πίνουν κρασί
απ’ το ίδιο πιάτο
λένε τα νέα των
Κι όταν το ρολόι δείχνει μεσάνυχτα
αντί για αντίο τραγουδούν
Στον ουρανό γλεντίζουνε…
στον Άδη κάνουν γάμο…
Οι ζωντανοί με τους ζωντανούς
κι ο πεθαμένος με τους πεθαμένους
Από τη νέα ποιητική συλλογή του Βαγγέλη Κακατσάκη(2) «τα χελιδόνια του μοναχού»

Μέσα στο ζόφο της (όχι, δεν θα γράψω την επίφοβη λέξη)… Εκατοντάδες άνθρωποι ευαισθητοποιούνται και οργανώνονται, προσφέροντας από το υστέρημα τους ή το χρόνο τους σε ανθρώπους για τους οποίους ένα πιάτο φαγητό μπορεί να σημαίνει τα πάντα. (για κείνον τον ανεκδιήγητο Αμερικάνο με το γιαπωνέζικο επώνυμο-πως η Ιστορία τέλειωσε…)(3)
Απόσπασμα από το βιβλίο της Νίκης Τρουλινού, «Ουρανός από στάχτη», ένα βιβλίο 170 σελίδων ευέλικτο, που διαρθρώνεται ως διακριτικό ασανμπλάζ (συναρμογή) βιωμάτων, αναμνήσεων, αναφορών εμβόλιμων από την Ελληνική και Ευρωπαϊκή βιβλιογραφία και Τέχνη, Δεν είναι δοκίμιο ούτε νουβέλα, μοιάζει με ιστορική μυθιστοριογραφία χωρίς έμφαση στην ιστορικότητα, δεν την ενδιαφέρουν οι χρονολογικές αναφορές ούτε εκατοντάδες ονόματα π.χ. του Αντόνιο Ταμπούκι και της Μάρως Δούκα (θ’ αναφερθώ στο επόμενο (4) κείμενο) ένα βιβλίο που τα κεφάλαια σχεδόν αυτόνομα μικρά, ενίοτε αποφθεγματικά με φιλοσοφικές προεκτάσεις έχουν κάτι από τη μαγική λεκτική πυκνότητα του Πωλ Βαλερύ χωρίς να στεγνώνουν αφού είναι αναμφισβήτητα τοποαναφορικά και δει Κρητοκεντρικά τα θέματα της, σαν χελιδόνια της εύκρατης Κρητικής πανίδας (αντιδιαστέλω με τον τίτλο του Βαγγέλη Κακατσάκη, δεν παραμένουν στου μοναχού την εσωτερική αυτοπειθαρχία) αλλά εξακτινώνονται μέσα από τρεις πυρήνες -κέντρα βιωματικά τα Χανιά, το Ηράκλειο και την Αθήνα, δημιουργούν πεζογραφικό τρίγωνο, όπου οι άλλες αναφορές σε τόπους και πόλεις απλά γίνονται για να από-καλύψουν ένα πνεύμα μετα- μεταμοντέρνο μιας σύγχρονης εκλεκτιστικης λογοτεχνίας. Ένα άλλο απόσπασμα από το βιβλίο: με ρώτησε στην ταξη η χοντρούλα η Μαρία αν ειδα ειδήσεις χθες. Με ρώτησε αν έχω facebook και αν όχι να αποκτήσω, μπορεί να μου στέλνει διάφορα, και τέλος πάντων χθες ο Κάμερον της Μεγάλης Βρετανίας και ο Ομπάμα της Αμερικής οργάνωσαν μπάρμπεκιου στην Ντάουνινγκ Στριτ. Βετεράνοι από τη Μέση Ανατολή οι καλεσμένοι, σερβιριστηκαν οι στρατιώτες από τους ίδιους τους ηγέτες τους, «θα πάρετε ένα λουκάνικο ψημένο από τα χεράκια μου;». Η Μαρία όρθια στο θρανίο υποδύεται σε αψογά οξφορδιανά αγγλικά τον Κάμερον, τα παιδιά την έχουν καταβρεί, η παμπόνηρη μικρή το αφήνει το πιο δύσκολο –νόστιμο το είπε- τελευταίο: “ξέρετε, την παράσταση έκλεψε ο στρατιώτης με τι δεξί άδειο μανίκι» και είδα….».
Ναι, είδαμε τις θλιβερές ειδήσεις με τα γεγονότα στις Η. Π. Α. του ανεκδιήγητου Τραμπ, και την εν ψυχρώ αποτρόπαιο φόνο του Τζορτζ Φλόιντ, που έφερε τις παρατεταμένες λαϊκές αντιδράσεις (όχι μόνο Αφροαμερικανων) μας υπενθύμισε πως αυτός ο λαός επαναλαμβάνει τα τραγικά κοινωνικά, ρατσιστικά, εγκλήματα και μετά, «αυτομαστιγώνεται» όταν η ιστορία επαναλαμβάνεται σε βάθος χρόνου, η μετα-ιστορική σύγχρονη ματιά έχει ξεκάθαρο εστιακό κέντρο. Απλά θα υπενθυμίσω ότι είναι από τον ίδιο λαό εκείνοι οι δημιουργοί που επανάφεραν σαν έντεχνα μετα ενθυμήματα τη δραματική ιστορία. Την κινηματογραφική Αμερικάνικη παραγωγή του 2017 «Ντιτρόιτ, μια οργισμένη πόλη» που αναφέρεται στο θάνατο από φασίστες αστυνομικούς τριών Αφροαμερικανων που σκοτωθήκαν εν ψυχρώ σαδιστικά, εκεί στο αναστατωμένο Ντιτρόιτ από διαδηλώσεις… Στη δίκη που έγινε μετα, οι αστυνομικοί αθωώθηκαν από ρατσιστές ενόρκους. Μια πολυβραβευμένη ταινία της Κάθριν Μπιγκελοου, με υπέροχες ερμηνείες λευκών και μαύρων ηθοποιών όπως Γουίλ Πουλερ, Τζον Μπογιέγκα, Αλγκι Σμιθ…

ΩΣ ΕΝΘΥΜΗΜΑ ΣΤΟ ΓΙΩΡΓΗ
Παίζοντας με τα γράμματα (Α) (19)
Απρίλιος Μάιος Ιούνιος
εκτός από το «-ιος» της κατάληξης
τίποτα κοινό δε βρίσκει
κάποιος στη γραφή των.
Κανένα πρόβλημα στην άνοιξη
να εξασφαλίσει τις δωρεές της
που εμφάνισε πρώτη φορά τον Μάρτιο
Δεν είναι εμπόδιο οι τύποι
για την παρουσία της ανοιξιάτικης περιουσίας.
Βαγγέλη Κακατσάκη

1984-89 θυμάμαι στο πατάρι της Καραϊσκάκη 49 εκεί που είναι τώρα τα γραφεία διαχείρισης των Χ.Ν., ανεβαίνοντας τη σκάλα στην αριστερή πλευρά το φιλόξενο γραφείο του εκδότη και διευθυντή Γιάννη Γαρεδάκη απέναντι, ακριβώς σε ένα μικρό χώρο που έσφυζε από συνεργατική άμιλλa. Δουλεύαν για την δημοσιογραφική αποστολή ο συμμαθητής μου στο γυμνάσιο δημοσιογράφος, Ανδρέας Κουφουδάκης ο γνωστός βιβλιοθηκονόμος και συγγραφέας, Μιχάλης Γρηγοράκης και στη στοιχειοθεσία ο Γιώργος Ξυφανταράκης και έπαιζε με τα γράμματα αφού ήταν στο τέλος της διάδοχης από την Γουτεμβέργεια, στο μοντάζ, με το κοπίδι…
Ο Γιώργος μέχρι το θάνατο του ήταν μια από τις δομικές κολώνες της εφημερίδας “Χανιώτικα Νέα”. Στο μυαλό μου φέρνω συχνά στα τραπέζια που μας έκανε ο Γιάννης Γαρεδάκης να χορεύει ζεϊμπέκικο με λεβεντιά και χάρη. Στη μνήμη του μεταϊστορικά.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Σπαράγματα: χρησιμοποιώ την αρχαιολογική έννοια αντί για θραύσματα ή αποσπάσματα
2. «Τα χελιδόνια του μοναχού», η νέα ενδιαφέρουσα ποιητική συλλογή του φίλου Βαγγέλη Κακατσάκη, θα με απασχολήσει ξανά, περιμένοντας την έντυπη μορφή της…
3. Η αναφορά της Τρουλινού είναι στον Αμερικανό (καταγωγής Ιαπωνικής) Γ. Φράνσις Φουκουγιάμα (1952 Ιλινόις) και το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος» εκδ. Λιβάνη. Το βιβλίο της Νίκης Τρουλινού είναι των εκδόσεων Ποταμός
4. Μ’ αφορμή τη βράβευση της σπουδαίας Χανιώτισσας, Μάρως Δούκα (Μεγάλο Κρατικό βραβείο Γραμμάτων 2019)