ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ
Σπ. Καγιαλέ μνήμη
Σκέψεις ασώματες τρέχουν
Πέρα από το αντιλαμβάνεσθαι
[που ’ναι γεμάτο ίσκιους
Μεγάλα θεωρήματα
Απλώνουν σινδόνη φθοράς
Πάνω από πράξεις ενσώματες
Που πάντα ίδια φωτιά/
Κατακαίει της πηγές
Που τις γεννούν οι ίσκιοι
Έτσι χωρίς ροές/ Αλλοιωμένες μορφές
Ψάχνουν άλλες πηγές αφθαρσίας
Όμως τα μεγάλα θεωρήματα
Υψώνουν πιο ψηλά/Τη σινδόνη φθοράς
Με τις αόρατες σκέψεις/Να προχωρούνε
Το ποίημα του Δημήτρη Κακαβελάκη
«πέρα από το αντιλαμβάνεσθαι» (1)
ΣΥΓΚΥΡΙΑ ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ
Οι λαμπρές επετειακές εκδηλώσεις για τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την –τυπική έναρξη της επανάστασης –(κυριολεκτώ εκτός αν θεωρήσουμε ότι επαναστάσεις όπως του Δασκαλογιάννη το 1770 δεν υφίστανται) με έβαλαν -ξανά- σε διάφορες σκέψεις, έντονα ενσωματωμένες στο βαθύτερο υπαρξιακό και βιωματικό είναι μου. Αντέδρασα ποικιλοτρόπως μπροστά στην τηλεόραση, άλλοτε με συγκίνηση κι υπερηφάνεια, άλλοτε με συγκατάνευση ειρωνική «τι χες Γιάννη, τι χα πάντα». Είδαμε και διαφημιστικό ενημερωτικό σποτ στην κρατική τηλεόραση να λέει «200 χρόνια Ελλάδα», λες και ξεκίνησε το ελληνικό έθνος το 1821, είδαμε την κυρία Αγγελοπούλου να πηγαίνει στην Εθνική Πινακοθήκη (2) μετά τον Πρωθυπουργό και την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και άλλα μικρά ευτράπελα μια οργάνωσης με ευκαιριακά χαρακτηριστικά, σαν πράξεις ενσώματες ενός λαού που τα βλέπει κοντόφθαλμα-εκτος από φωτεινές εξαιρέσεις ανθρώπων που στέκονται μέσα από το παράδειγμα της καθημερινής ζωής τους στο επίπεδο που σηματοδοτεί διαχρονικά η λέξη Έλληνας και που δυστυχώς δεν το βλέπω στην πλειοψηφία των πολιτικών μας που εκφέρουν ευκαιριακό, ξύλινο, πολιτικάντικο λόγο. Και έπρεπε, να δούμε το μήνυμα του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για να διαπιστώσουμε ότι στη συνείδηση κάποιων ηγετών του δυτικού κόσμου, η Ελληνική επανάσταση ενάντια στην Τουρκική Αυτοκρατορία, είναι συνυφασμένη με τις ελληνικές καταβολές-αφού δεν αλλοιώθηκαν-του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Και έδειχνε τόσο πειστικός ο λόγος του Μακρόν όταν αναφερόταν στο δεύτερο μέρος του μηνύματος του, στην αρχαία Ελληνική Δημοκρατία, τις τέχνες, ιδιαίτερα το δράμα και τη φιλοσοφία και σύνδεσε τον αγώνα του ’21 ΚΑΙ με τον Ντελακρουά, τα έργα του οποίου μιλάνε σε βάθος χρόνου όσο εκατοντάδες διαγγέλματα πολιτικών. Ο χρόνος δεν μπορεί σήμερα μέσα στα όρια της ξεζουμισμένης πατρίδας (έτσι μας βλέπουν οι «ηγέτες» του κόσμου) να κατακάψει τις πηγές με στρώσεις αμφισβήτησης, καλύπτοντας το λαμπρό πολιτισμικό παρατεταμένο έργο απλώνοντας σινδόνη φθοράς εμείς οι ίδιοι, που να είναι γεμάτο ίσκιους , γιατί το ΕΡΓΟ των μεγάλων προγόνων είναι φως που εκπέμπει ακόμα, πάραυτα. Έπρεπε λοιπόν ο Μακρόν να μας θυμίσει κάτι που έχει πει ένας άλλος Γάλλος τόσο λαμπερός, ο Ρολάν Μπαρτ «αυτό που έχει ξεχυθεί (ρεύμα ενάντια σε προκαταλήψεις και μονομέρειες) έχει σπάσει, είναι η ηθική ενότητα που η κοινωνία απαιτεί από κάθε ανθρώπινο δημιούργημα…» (3)
Φυσικά, αυτές τις μέρες η Ελλάδα γέμισε από Ελληνικές σημαίες σε τέτοιο βαθμό που ανατρέχω στους περίφημους ιμπρεσιονιστικούς πίνακες του Κλωντ Μονέ με τις τρίχρωμες Γαλλικές σημαίες, «πόρτα για τον ουρανό και «ο δρόμος». Αισθάνομαι πραγματικά τυχερός που εχω πραγματώσει αγάλματα που βρίσκονται σε δημόσιους χώρους, είναι ορειχάλκινα (και γι αυτό αντέχουν στο χρόνο και τη φθορά του, χιλιάδες χρόνια, όταν το σαρκίο του δημιουργού, δε θα υπάρχει φυσικά). Έργα ηρώων ενάντια στους Τούρκους, όπως του Ιωσήφ Κωνσταντουδάκη (Σήφακα) ή του Χατζη Μιχάλη Γιάνναρη
ΣΗΜΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
Μα το πιο δύσκολο ως εγχείρημα, λόγο της σημαίας που δέχεται τις πιέσεις του αέρα, είναι του Σπύρου Καγιαλέ. Θυμάμαι τη συγκίνηση βλέποντας το αντίγραφο που υπήρχε στο γραφείο καθηγητών του Α’ Γυμνασίου τη δεκαετία του ΄60. Και πόσο μεγεθυμένη ήταν αυτή, όταν μελετούσα, πρότεινα και υλοποίησα εν τέλει το έργο που αναφέρεται στην επανάσταση των Κρητών το 1897 (4) και ιδιαίτερα του παλικαριού Σπύρου Καγιαλέ. Η Σημαία ήταν αυτή η απλή με το σταυρό στη μέση, χωρίς τις οριζόντιες λωρίδες. Ανέκαθεν, με απασχολούσε αλλά τις μέρες αυτές οι σκέψεις πραγματικά έτρεχαν πέρα από το αντιλαμβάνεσθαι, αυτό το συμβατικό πλαίσιο που όρισαν μερικοί για εμάς, χωρίς εμάς. Ως γνωστόν, το 1978 η Ελληνική πολιτεία καταστάλαζε «οριστικά» μέσα από μια σημαιολογική (vexillogical)προσέγγιση στο γνωστό τύπο που συμβολίζει-αφαιρετικά, συνοπτικά- το Ελληνικό «ιδεώδες». Αφού, φυσικά, κανένας νοήμων άνθρωπος σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου δε βλέπει τη σημαία σαν ένα «σινδόνι», ένα πανί χρωματιστό.
Από το ποίημα του Δ. Κακαβελάκη «Γαλάζιο και Λευκό»
«Ανακατεύονται οι ορίζοντες
Με κύματα π΄ ασπρίζουν το γαλάζιο
Εκεί αχόρταγοι αριθμοί
Όλο που ντύνονται κι όλο
Που ξεντύνονται διαστιχώσεις
Αποθάρρυνσης
Κι αποστιχώσεις θάρρους
Με το γαλάζιο ν΄απλώνει
Θάνατο και το λευκό σαγήνη…»
Στη γκάμα των χρωμάτων με την αντικειμενική παλέτα, που προέρχεται από το φάσμα του ηλιοτρόπιου και τεκμηριώθηκε από τους μεγαλύτερους δάσκαλους του Μπάουχαους, Πωλ Κλέε και Γιοχάνες Ιτεν, το γαλάζιο είναι ψυχρό χρώμα, και αποτελείται από τη μίξη του μπλε κυρίως του κομπάλτ (5) και του λευκού (το λευκό και το μαύρο , ουδέτερα «χρώματα» ή μη χρώματα). Επομένως, η επιλογή του λευκού στη σημαία είναι “too much” κατάσταση. Θα μπορούσε λοιπόν-ή θα’ πρεπε- να αναζητηθεί και να προταθεί ένα χρώμα παράλληλα θερμο, που να συνδέει τη σημαία με το λαμπρό παρελθόν , π.χ. ένα κοντροκόκκινο (Μινωικό) ή ακόμα ένα γήινο ωχρώδες που θα συνέδεε τη σημαία με τη γκάμα των νησιών μας κυρίως. Σχηματικά, επιλέχθηκαν οι οριζόντιες λωρίδες που παραπέμπουν στη θάλασσα και ο σταυρός στη Χριστιανική πίστη. Όμως, θα μπορούσε μέσα από μια ισορροπημένη ιστορική, εννοιολογική σύνδεση να υπάρχουν ενδεικτικά : ο κύκλος (τομή κίονα), ή οι παραβολικές καμπύλες έστω σαν ελάχιστο σχήμα σε συνδυασμό με το ευθύγραμμο μοτίβο με έναν τρόπο που να θυμίζει τα αφαιρετικά έργα του Γιάννη Μόραλη (6). Η υπάρχουσα σχηματοχρωματική κατάσταση παραπέμπει σε εγκεφαλική ορθολογιστική «Απολλώνια» κατάσταση , και έχει αποκλειστεί εντελώς υπαινικτικά ελαχιστοποιημένα το στοιχείο, της γήινης «Διονυσιακής» τάσης. Ο συνδυασμός τους αποτελεί το διαχρονικό στίγμα της ιδανικής σύζευξης στην πορεία του λαού μας. Φυσικά, συνηθίσαμε αυτή τη σημαία την όποια σεβόμαστε, γιατί την ταυτίζουμε με νεώτερους αγώνες, είναι όμως γνωστές οι συναφείς συγγένειες με σημαίες όπως της Λιβερίας, της Δημοκρατίας Μέρυλαντ, της Ουρουγουάης. Εν κατακλείδι, το πνεύμα καταγραφής μιας διαφοροποίησης από τη μεριά μου, δε διεκδικεί τη μοναδικότητα και την ανταγωνιστικότητα, απλά με «αποστιχώσεις θάρρους» διεκδικώ η δική μου πλευρά να πάρει «τον δικό της ορίζοντα» στο στοχασμό για εθνικά θέματα, αφού όπως λέει (ξαναγυρνώ στον Μπαρτ) «οι αντίπαλες δυνάμεις δε βρίσκονται πια σε κατάσταση απώθησης αλλά στο γίγνεσθαι: τίποτα δεν είναι πραγματικά ανταγωνιστικό, τα πάντα είναι πληθυντικά»
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Aπό τη συλλογή «Κρήτη όνειρο μέγα» του Δ. Κακαβελάκη, εκδ. Κεδρισός, έργο εξωφύλλου Γιαν. Μητράκας, 1995
2) Περισσότερα για την Ε. Πινακοθήκη και τη «Λαϊκή αγορά» του Π. Τέτση σε επόμενο κείμενο
3) Ρολάν Μπαρτ, «η απόλαυση του κειμένου», εκδ. Ραππα»
4)Περισσότερα, στην έκδοση του Δήμου Χανίων του 2016
5) Από τα αρκετά μπλε που υπάρχουν στον κόσμο επίσης το Ουλτραμέρ , της Πρωσίας, το Ινδικό μπλε…
6) Του δασκάλου μας στην ΑΣΚΤ τέτοιο έργο έχει στο γραφείο του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
