Η συντονισμένη υποστήριξη της μαζικής εκκένωσης του πληθυσμού μιας περιοχής μετά από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή αποτελεί πλέον στόχο και της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η προστασία των πολιτών από φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές υπάγεται στις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Ωστόσο, η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης προβλέπει ότι «η Ενωση ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών προκειμένου να ενισχύεται η αποτελεσματικότητα των συστημάτων πρόληψης των φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών και προστασίας από αυτές». Η δράση της Ενωσης αποσκοπεί κυρίως στην υποστήριξη και συμπλήρωση των δράσεων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο όσον αφορά την πρόληψη των κινδύνων, την προετοιμασία των φορέων πολιτικής προστασίας στα κράτη μέλη και την επέμβαση σε περιπτώσεις φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών εντός της Ενωσης. Βέβαια, επειδή πρόκειται για εθνική και όχι για ενωσιακή αρμοδιότητα, με τα μέτρα που λαμβάνονται σε ενωσιακό επίπεδο αποκλείεται η εναρμόνιση των σχετικών νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των κρατών μελών.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, έχει αναπτυχθεί ο ενωσιακός μηχανισμός πολιτικής προστασίας που περιλαμβάνει: α) ένα κέντρο παρακολούθησης και πληροφόρησης, β) ένα κοινό σύστημα επικοινωνιών και πληροφόρησης σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, γ) ένα κοινό πρόγραμμα εκπαίδευσης στελεχών και δ) μερικές μονάδες πολιτικής προστασίας έτοιμες να επέμβουν σε περιπτώσεις καταστροφών εντός και εκτός της Ενωσης. Ο μηχανισμός συγκεντρώνει επίσης διδάγματα από καταστροφές προκειμένου να σχεδιαστούν αποτελεσματικότερα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης στο μέλλον.
Ετσι, τα διδάγματα από αρκετές σχετικά πρόσφατες καταστροφές έπεισαν τους ιθύνοντες ότι ο ενωσιακός μηχανισμός δεν είναι αρκετός, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου απαιτείται η μαζική εκκένωση του πληθυσμού πριν ή και μετά μια μεγάλη καταστροφή. Ο σεισμός στην ιταλική Λ’ Ακουιλα το 2009, η τριπλή καταστροφή στην Ιαπωνία το 2011 και οι πλημμύρες στην Κεντρική Ευρώπη το 2002, το 2010 και το 2013 έδειξαν ότι η Ενωση χρειάζεται μια συστηματική και συνεκτική προσέγγιση όσον αφορά τις μαζικές εκκενώσεις πληθυσμών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μεγάλες καταστροφές.
Και αυτό ακριβώς ζήτησαν από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι υπουργοί Δικαιοσύνης και Εσωτερικών στα συμπεράσματα τα οποία ενέκριναν ομόφωνα στη συνάντησή τους την περασμένη εβδομάδα στις Βρυξέλλες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εντοπίζουν τις απειλούμενες περιοχές στις οποίες ενδέχεται να απαιτηθεί εκκένωση του πληθυσμού και να ανταλλάξουν τις σχετικές μη εμπιστευτικές πληροφορίες με άλλα προσκείμενα κράτη μέλη. Θα πρέπει επίσης να ενσωματώσουν και μέτρα σχετικά με τη μαζική εκκένωση, υποδοχή και επιστροφή των πολιτών σε όλες τις φάσεις του κύκλου διαχείρισης καταστροφών, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες συγκεκριμένων επιμέρους ομάδων (π.χ. παιδιά, άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένοι, τουρίστες και ξένοι επισκέπτες που δεν μιλούν τη γλώσσα).
Μάλιστα, η εν λόγω “ενοποιημένη προσέγγιση” της μαζικής εκκένωσης του πληθυσμού πρέπει να καλύπτει το σχεδιασμό σε όλα τα επίπεδα -τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ακόμη και διεθνές- και θα πρέπει να ενσωματωθεί στην σχετική εθνική ή και περιφερειακή νομοθεσία και στις σχετικές διακρατικές συμφωνίες που συνάπτουν οι χώρες για την αντιμετώπιση μεγάλων καταστροφών. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να προβλέψει την εκπόνηση α) κατευθυντηρίων οδηγιών προκειμένου να διευκολύνει τα κράτη μέλη όσον αφορά την οργάνωση μαζικών εκκενώσεων πληθυσμών καθώς και β) διατάξεων για να διευκολυνθεί ο συντονισμός της μαζικής εκκένωσης σε περίπτωση που η καταστροφή πλήξει περισσότερα κράτη μέλη. Μάλιστα, η Επιτροπή πρέπει να υποβάλλει σχετική έκθεση προόδου στο Συμβούλιο το αργότερο μέχρι το τέλος του 2017.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να ενημερώσουν τους πολίτες, ιδίως όσους κατοικούν σε ζώνες υψηλού κινδύνου σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν και το ενδεχόμενο να κληθούν να εκκενώσουν προσωρινά την περιοχή τους. Τέλος, η σύγχρονη τεχνολογία επικοινωνιών θα πρέπει να αξιοποιηθεί στην πράξη σε συστήματα συναγερμού που θα ενημερώνουν τους πολίτες για επερχόμενη ή εξελισσόμενη καταστροφή και θα τους καλούν να εκκενώσουν την περιοχή, λαμβάνοντας υπόψη τους ξένους επισκέπτες και τους τουρίστες που ενδεχομένως να μη μιλούν τη γλώσσα του τόπου.
Πράγματι, τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα επιτρέπουν την άμεση ενημέρωση όλων των χρηστών που είναι συνδεδεμένοι με μια κεραία κινητής τηλεφωνίας με την αποστολή ενός μηνύματος π.χ. από το επιχειρησιακό κέντρο πολιτικής προστασίας της Περιφέρειας. Το μήνυμα αυτό δεν διαβιβάζεται με τον σχετικά αργό τρόπο με τον οποίο διαβιβάζονται τα σύντομα μηνύματα που ανταλλάσσουμε συνήθως στα κινητά (τα γνωστά SMS). Αντίθετα, πρόκειται για μήνυμα εκπεμπόμενο από την κυψέλη (ή την αντίστοιχη κεραία) στην οποία είναι συνδεδεμένο κάθε φορά το κινητό (cell broadcast).
Η τεχνολογία για την εκπομπή τέτοιων μηνυμάτων διατίθεται εδώ και πολύ καιρό σε όλα τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας. Η χρησιμοποίησή της όμως για την έγκαιρη προειδοποίηση των πολιτών εξαρτάται από την διασύνδεση των εν λόγω δικτύων με τα επιχειρησιακά κέντρα πολιτικής προστασίας σε περιφερειακό ή και σε κεντρικό επίπεδο. Και εκεί δεν υπάρχει σοβαρό τεχνολογικό εμπόδιο αφού κάτι τέτοιο απαιτεί έναν απλό προσωπικό υπολογιστή συνδεδεμένο στο δίκτυο. Θα πρέπει όμως να συναφθούν κάποιες συμφωνίες για την χρήση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας και όλοι ξέρουμε ότι συχνά χάνουμε τον πόλεμο μεταξύ τρίτης και τέταρτης υπογραφής της σχετικής απόφασης… Ευτυχώς, η ενωσιακή νομοθεσία προβλέπει ειδικούς όρους για τη χρήση των τηλεπικοινωνιακών δικτύων «για επικοινωνία των δημόσιων αρχών με το κοινό για προειδοποίηση του κοινού σχετικά με επικείμενες απειλές και για περιορισμό των συνεπειών από μείζονες καταστροφές».
Αραγε, τα χρειαζόμαστε όλα αυτά στην Κρήτη; Φυσικά και τα χρειαζόμαστε. Η κλιματική αλλαγή θα επιτείνει στο μέλλον τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ιδίως τις παρατεταμένες ξηρασίες, τις έντονες βροχοπτώσεις και τις πλημμύρες, μια μικρή πρόγευση των οποίων λάβαμε πρόσφατα. Παράλληλα, η ενδεχόμενη εξόρυξη υδρογονανθράκων είναι πολύ πιθανόν να αυξήσει την σεισμικότητα στην περιοχή μας. Για να είμαστε προετοιμασμένοι ας ακούσουμε τη συμβουλή του Ερωτόκριτου: «Με φρόνεψη πορεύγεται, με γνώσιν ορδινιάζει, πριχού ’ρθουσι τα πράγματα προβλέπει και λογιάζει».
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
