«Μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια μας αλλά όχι τα αυτιά μας. Συνειδητά ή υποσυνείδητα όλοι αντιλαμβανόμαστε τους ήχους στους οποίους υποβαλλόμαστε καθημερινά. Η επίδραση της αίσθησης της ακοής στον άνθρωπο, έχει πολλές εκφάνσεις στην υγεία, διάθεση, συγκέντρωση, ποιότητα ζωής κ.α. Είναι λοιπόν στο συμφέρον του ανθρώπου, να είναι ενήμερος σχετικά με τον υπέροχο κόσμο της Ακουστικής». Μέσα στον κόσμο αυτό μας ξεναγεί ο Δρ Νικόλαος Μ. Παπαδάκης PhD Υπολογιστικής και Αρχιτεκτονικής Ακουστικής, Ερευνητής στο Ινστιτούτο Υπολογιστικής Μηχανικής και Βελτιστοποίησης του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Το ΑΠΕ – ΜΠΕ αντιλαμβανόμενο πως, μία νέα διάσταση και αντίληψη για την ακουστική έχει εισέλθει στη ζωή μας και αφορά την αρχιτεκτονική ακουστική, επικοινωνεί με τον καθηγητή και ερευνητή κ. Παπαδάκη, το πόσο αναγκαίο είναι να αντιληφθούν οι πολίτες, ότι η ακουστική και το πώς αυτή εντάσσεται στην καθημερινότητα τους μπορεί ή όχι να βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους. Μέχρι σήμερα γνωρίζουμε την ανάγκη για ακουστική σε θέατρα, χώρους μουσικής συναυλιών. Πόσο όμως σημαντική είναι η ακουστική στις οικίες στους χώρους εργασίας, σε χώρους όπου περνάμε κάποιες ώρες ακόμη και για να ηρεμήσουμε; «Σίγουρα είναι πολύ περισσότερο σημαντική. Το ανθρώπινο ακουστικό σύστημα δεν είναι προσαρμοσμένο στις υψηλές ακουστικές στάθμες που υποβαλλόμαστε στις μέρες μας», μας ενημερώνει ο καθηγητής, γνωστοποιώντας παράλληλα ότι: «Από τη φύση μας, είμαστε προγραμματισμένοι να ανιχνεύουμε πιθανές πηγές κινδύνου στους ήχους από το περιβάλλον (ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου). Έρευνες έχουν δείξει ότι το θορυβώδες ακουστικό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει επιπτώσεις όπως σταδιακή απώλεια ακοής, αύξηση εμφάνισης της υπέρτασης και καρδιαγγειακών παθήσεων, υποβάθμιση ποιότητας ύπνου κ.α.. Ειδικά στα παιδιά, τα οποία δεν έχουν αναπτύξει ικανούς μηχανισμούς προσαρμογής όπως οι ενήλικες, υπάρχουν επιπτώσεις όπως δυσκολίες επικοινωνίας, μειωμένη προσοχή, αυξημένη διέγερση, αρνητική επίδραση στα μαθησιακά αποτελέσματα και στη γνωστική απόδοση, φτωχότερη ικανότητα ανάγνωσης και μνήμης, καθώς και καθυστέρηση έναρξης ηλικίας ανάγνωσης».
Για το τι εννοούμε με τον όρο Αρχιτεκτονική Ακουστική, ο Νικόλαος Παπαδάκης λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως: «Το πεδίο της Αρχιτεκτονικής Ακουστικής, ασχολείται με την ακουστική σε εσωτερικούς χώρους και αποτελείται από δυο βασικούς τομείς. Τον τομέα της Ακουστικής Χώρου, ο οποίος ασχολείται με θέματα σχετικά με το ακουστικό πεδίο σε έναν χώρο (π.χ. καταληπτότητα ομιλίας σε ένα θέατρο) και τον τομέα της Ηχομόνωσης-Ηχοπροστασίας. Η φυσική περιγραφή και αντιμετώπιση του ήχου θα ήταν ελλιπής χωρίς να λαμβάνει υπόψη την υποκειμενική ανθρώπινη αντίληψη. Βέλτιστη είναι η προσέγγιση, που αξιοποιεί γνώσεις και πρακτικές και από άλλους τομείς, όπως η Ακουστική Ηχοτοπίου και η Ψυχοακουστική».
Όπως μας γνωστοποιεί η έρευνα και ο συγκεκριμένος τομέας σπουδών στο Πολυτεχνείο Κρήτης βρίσκεται και σε πολύ ενδιαφέρον επίπεδο με τους φοιτητές να ασχολούνται σοβαρά επί της συγκεκριμένης γνώσης και το αυτό πεδίο. «Η έρευνα η οποία πραγματοποιείται από το εργαστήριο μας πιστεύουμε ότι είναι σε πολύ καλό επίπεδο με διεθνή αναγνώριση, διεθνείς συνεργασίες και σημαντικά έργα. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος τομέας σπουδών στο Πολυτεχνείο Κρήτης αλλά σχετικά μαθήματα επιλογής, τα οποία παρέχονται από σχολές. Φοιτητές που έχουν ασχοληθεί και έρχονται σε επαφή με την ακουστική μέσω του εργαστηρίου μας και μέσω διπλωματικών εργασιών, έχουν δείξει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, συνειδητοποιούν την σημαντικότητα του τομέα και τους ενδιαφέρει να ασχοληθούν περεταίρω». Ρωτήσαμε τον καθηγητή και ερευνητή της Αρχιτεκτονικής για την Ακουστική, ποια είναι τα πεδία δράσης για έναν επαγγελματικό προσανατολισμό, προς ενημέρωση φυσικά των νέων ανθρώπων. Όπως είπε: «Πεδία δράσης για επαγγελματικό προσανατολισμό που αξιοποιούν την ακουστική, μπορούμε να αναφέρουμε και σε σχέση με τους κλάδους σπουδών που παρέχονται στο Πολυτεχνείο. Σίγουρα ένα πεδίο δράσης είναι αυτό των Αρχιτεκτόνων, οι οποίοι μπορούν να εντάξουν την ακουστική με ποικίλους τρόπους στον Αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Οι Μηχανικοί Περιβάλλοντος έχουν πεδίο δράσης σε θέματα Περιβαλλοντικής Ακουστικής, ενώ η Σχολή Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης είναι πιο κοντά σε θέματα μονώσεων και ελέγχου δονήσεων».
Για το κατά πόσο η ακουστική μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ή θετικά το βιοτικό, ποιοτικό επίπεδο τόσο των πόλεων όσο και των πολιτών, είπε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, πως «…πέρα από την επίδραση της Ακουστικής στις οικίες που αναφέραμε προηγουμένως, σημαντική είναι η επίδρασή της στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών σε επίπεδο πόλης. Σχετικοί κλάδοι είναι αυτός της Περιβαλλοντικής Ακουστικής που ασχολείται με την διαχείριση του θορύβου σε ανοιχτούς χώρους και ο νεότερος της Ακουστικής Ηχοτοπίου (Soundscape Acoustics), στον οποίο το εργαστήριο μας έχει έντονη ερευνητική δραστηριότητα». Η Ακουστική Ηχοτοπίου ασχολείται με την υποκειμενική εκτίμηση ενός ακουστικού περιβάλλοντος, για το οποίο, σύμφωνα με τον Νικόλαο Παπαδάκη: «… μπορούμε να μετρήσουμε (τονίζω την λέξη μετρήσουμε) με διάφορους αντικειμενικούς ή υποκειμενικούς τρόπους, διαστάσεις του, όπως π.χ. πόσο ευχάριστο, ενοχλητικό, ήρεμο ή χαοτικό είναι. Οπότε μπορούμε να συσχετίσουμε μετρήσιμα υποκειμενικά χαρακτηριστικά ακουστικής με τον τρόπο που βιώνουν και αντιδρούν σε αυτά οι πολίτες. Ερευνητικά αποτελέσματα δείχνουν τη συσχέτιση της καλής ακουστικής με πρακτικές πτυχές της ζωής μας όπως π.χ. τον χρόνο παραμονής σε πλατείες και αγοραστικά κέντρα, την επίδραση στην αγοραστική κίνηση, την επίδραση στον τουρισμό και το τουριστικό προϊόν κ.α.». Στο ΑΠΕ-ΜΠΕ αναρωτηθήκαμε για το εάν στη χώρα μας, η επίσημη πολιτεία έχει πάρει στα σοβαρά την ανάγκη για να επενδύσουμε στην αρχιτεκτονική της ακουστικής. Όπως μας ανέφερε ο ειδικός ερευνητής: «Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις όχι. Θα αναφέρω το παράδειγμα της ακουστικής στο εσωτερικό των σχολικών αιθουσών. Σε πολλά κράτη υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές σχετικά με τις απαιτούμενες ακουστικές στάθμες και τις τιμές των ακουστικών παραμέτρων στο εσωτερικό των σχολικών αιθουσών. Στη χώρα μας δεν εφαρμόζονται σχετικές προδιαγραφές. Η κατάλληλη ακουστική, ειδικά στις μικρές ηλικίες όπως αναφέραμε και προηγούμενα, έχει σημαντικές επιδράσεις για τους μαθητές. Θα αναφέρω αποτελέσματα από έρευνες, στις οποίες έχει βρεθεί ότι κακής ποιότητας ακουστικές συνθήκες σε σχολικές αίθουσες προκαλούν σημαντική μείωση του μέσου όρου της βαθμολογίας των μαθητών».
Πρακτικές και ωφέλιμες συμβουλές για τους πολίτες σχετικά με τον ήχο και την ακουστική:
α) Δραστική μείωση (ή παύση καλύτερα) χρήσης ακουστικών, καθώς η πολύωρη χρήση η οποία είναι συνηθισμένη σε νεαρές ηλικίες (π.χ. παιχνίδια, ίντερνετ) έχει αδιαμφισβήτητα συνδεθεί με σταδιακή απώλεια ακοής. Τονίζω ότι η απώλεια ακοής συμβαίνει αθροιστικά με έκθεση σε υψηλές ακουστικές στάθμες. β) Καλή ηχομόνωση σε οικίες για τους λόγους που αναφέραμε πιο πάνω, π.χ. με ηχομονωτικά κουφώματα υψηλής απόδοσης (κουφώματα με υψηλή τιμή σταθμισμένου δείκτη ηχομείωσης (Rw) – όσο μεγαλύτερη τιμή του δείκτη, τόσο καλύτερα). Αν δεν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα να γίνει εφαρμογή σε όλο την οικία, τότε στα υπνοδωμάτια είναι μια καλή αρχή καθώς εκεί περνάμε μεγάλο μέρος του χρόνου μας. γ) Σε χώρους εργασίας, κατά το δυνατόν, η απομάκρυνση ή μείωση στάθμης πηγών ήχου (π.χ. χρήση αθόρυβων ανεμιστήρων σε υπολογιστές) καθώς όπως αναφέραμε τα αποτελέσματα είναι αθροιστικά.
Ρωτήσαμε τον κ. Παπαδάκη για το ποιες είναι οι επιπτώσεις, όταν δεν τηρείται η νομοθεσία για τους κινδύνους από θορύβους, ηχορύπανση κλπ σε χώρους εργασίας. «Ο θόρυβος σε εργασιακούς χώρους έχει μελετηθεί εκτενώς, καθώς οι αρνητικές συνέπειες (π.χ. μερική απώλεια ακοής) μπορεί να εμφανιστούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ τα προβλήματα ακοής είναι το πιο κοινό πρόβλημα υγείας το οποίο προκαλείται στους εργασιακούς χώρους με περίπου 22 εκατομμύρια εργαζομένους να εκτίθενται σε επικίνδυνα επίπεδα θορύβου». Όπως μάλιστα επισήμανε, πέρα από προβλήματα ακοής, μπορεί να δημιουργηθούν προβλήματα «…και στην απόδοση των εργαζομένων λόγω περισπασμών από το θορυβώδες ακουστικό περιβάλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα γραφεία ανοικτού τύπου (open plan offices) τα οποία είναι αρκετά συνηθισμένα στις μέρες μας. Αν και σχεδιαστικά μπορεί να αποτελούν μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στις οποίες δημιουργήθηκαν προβλήματα απόδοσης και παραπόνων των εργαζομένων λόγω ακουστικών περισπασμών τα οποία οδήγησαν σε δραστικό ανασχεδιασμό και εγκατάλειψη αυτής της προσέγγισης», είπε ο Νικόλαος Παπαδάκης. Για το τι ακριβώς μπορούμε να γνωρίζουμε οι πολίτες για την Ηχοπροστασία είπε στο ΑΠΕ ΜΠΕ ότι: «Ο θόρυβος στο εσωτερικό μιας οικίας μπορεί να μεταφερθεί κυρίως με δυο βασικούς τρόπους. Τον αερόφερτο (π.χ. θόρυβος από αυτοκίνητα στον δρόμο) και τον στερεόφερτο (π.χ. δονήσεις από βήματα στον πάνω όροφο). Στην αερόφερτη μεταφορά μεγάλο μέρος του θορύβου μεταφέρεται από το πιο αδύναμο ακουστικό μονωτικό στοιχείο (π.χ. παλαιά κουφώματα). Για τον στερεόφερτο θόρυβο η ακουστική μελέτη και η εφαρμογή προτεινόμενων παρεμβάσεων συνήθως είναι πιο απαιτητική. Γενικότερα, σε νέες οικίες ή ανακατασκευές προτείνεται ότι αν οι πολίτες θέλουν να επιτύχουν συγκεκριμένο ηχητικό αποτέλεσμα να απευθύνονται σε ειδικούς ακουστικούς συμβούλους και σχετικές εταιρείες που μπορούν να εγγυηθούν το τελικό αποτέλεσμα».
Ως καθηγητής και ερευνητής στο τομέα της Ακουστικής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, μας ενημέρωσε για το ακριβές αντικείμενο των ερευνών της ομάδας στο Πολυτεχνείο. «Το εργαστήριο Υπολογιστικής Μηχανικής και Βελτιστοποίησης με διευθυντή τον καθηγητή Γεώργιο Σταυρουλάκη στο οποίο δραστηριοποιούμαι, έχει διάφορους τομείς έρευνας με πολλούς αξιόλογους ερευνητές. Ο τομέας της Ακουστικής έχει σαν πυρήνα έρευνας την Υπολογιστική και Αρχιτεκτονική Ακουστική. Με χρήση διαφόρων μεθόδων μπορούμε να μοντελοποιήσουμε την ακουστική συμπεριφορά ενός χώρου πριν αυτός κατασκευαστεί ή να μελετήσουμε προτεινόμενες παρεμβάσεις. Άλλα ερευνητικά μας ενδιαφέροντα είναι τα ακουστικά υλικά και μεταϋλικά, η Ακουστική Ηχοτοπίου, η Περιβαλλοντική Ακουστική, θέματα υποκειμενικής ακουστικής εκτίμησης και οπτικοακουστικής αλληλεπίδρασης καθώς και η Μουσική Ακουστική».
