Η τουριστική βιομηχανία συμβάλλει περίπου 5% στις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και αντιμετωπίζει τη πρόκληση της καθαρής ενεργειακής μετάβασης καθώς ο πλανήτης προσπαθεί να μετριάσει τη κλιματική αλλαγή και να προσαρμοστεί σε αυτή. Η Κρήτη γνωστή για την πλούσια ιστορία, τα μοναδικά τοπία, τον ζωντανό πολιτισμό και τα μνημεία της δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Ο ξενοδοχειακός τομέας ακρογωνιαίος λίθος του τουρισμού της Κρήτης και βασικός πυλώνας της ευημερίας της έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο νησί.
Η ταχεία ανάπτυξη της βιομηχανίας του τουρισμού στη Κρήτη έχει οδηγήσει σε αυξημένη κατανάλωση ενέργειας, παραγωγή αποβλήτων και υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Το αποτύπωμα άνθρακα που σχετίζεται με την κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση των τουριστικών καταλυμάτων συμβάλλει σημαντικά στην κλιματική αλλαγή, αποτελώντας ταυτόχρονα έμμεση απειλή για τα ευαίσθητα οικοσυστήματα της Κρήτης και τη συνολική ευημερία του νησιού.
Το δοκίμιο αυτό διερευνά την ανάγκη απαλλαγής του ξενοδοχειακού τομέα της Κρήτης από τα ορυκτά καύσιμα, εξετάζοντας τις προκλήσεις, τις ευκαιρίες και τις πιθανές λύσεις για ένα βιώσιμο μέλλον με χαμηλές εκπομπές άνθρακα.
Οι προκλήσεις για τα τουριστικά καταλύματα:
1. Κατανάλωση ενέργειας: Η ξενοδοχειακή βιομηχανία στην Κρήτη βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε συμβατικές πηγές ενέργειας, έχοντας σαν αποτέλεσμα τις υψηλές εκπομπές άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η κατανάλωση ενέργειας σε τουριστικά καταλύματα είναι πολύ υψηλή σε σχέση με άλλα κτίρια. Η ενεργοβόρα φύση των λειτουργιών τους, συμπεριλαμβανομένης της θέρμανσης, της ψύξης, του φωτισμού και της λειτουργίας ηλεκτρικών συσκευών, επιδεινώνει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Η υπέρβαση αυτής της πρόκλησης απαιτεί μια ριζική στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες και πρακτικές.
2. Διαχείριση απορριμμάτων: Ο τομέας της φιλοξενίας παράγει σημαντικές ποσότητες απορριμμάτων, που κυμαίνονται από πλαστικά μιας χρήσης έως απόβλητα τροφίμων. Οι ανεπαρκείς πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων καταπονούν περαιτέρω τα οικοσυστήματα της Κρήτης και συμβάλλουν στην υποβάθμιση τους. Η θέσπιση αποτελεσματικών προγραμμάτων μείωσης και ανακύκλωσης απορριμμάτων εντός των ξενοδοχείων είναι απαραίτητη για τον μετριασμό αυτών των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η υιοθέτηση των πρακτικών της κυκλικής οικονομίας (circular economy) από τα τουριστικά καταλύματα θα συμβάλλει στη βελτίωση των περιβαλλοντικών τους επιδόσεων.
3. Χρήση Νερού: Η έλλειψη υδάτινων πόρων στην Κρήτη καθιστά την αποτελεσματική διαχείριση του νερού κρίσιμο μέλημα. Τα ξενοδοχεία, που συχνά χαρακτηρίζονται από μεγάλες πισίνες, κήπους και εγκαταστάσεις πλυντηρίων, καταναλώνουν σημαντικές ποσότητες νερού. Η εφαρμογή τεχνολογιών εξοικονόμησης νερού, ανακύκλωσης λυμάτων, η προώθηση της ευαισθητοποίησης των επισκεπτών και η υιοθέτηση πρακτικών βιώσιμης χρήσης του νερού είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Η εναλλακτική επιλογή τεχνολογιών αφαλάτωσης υφάλμυρου/αλμυρού νερού είναι δαπανηρή με υψηλή κατανάλωση ενέργειας.
4. Η συμμόρφωση τους με το στόχο των καθαρών μηδενικών εκπομπών άνθρακα τις προσεχείς δεκαετίες.
Μετά τη διεθνή συμφωνία για το κλίμα το 2015 στο Παρίσι η Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η χώρα μας έχουν θέσει σαν στόχο το μηδενισμό των καθαρών εκπομπών άνθρακα μέχρι το έτος 2050. Η συμμόρφωση των τουριστικών καταλυμάτων με το στόχο αυτό επιβάλλει την από-ανθρακοποίηση τους.
Οι ευκαιρίες για τα τουριστικά καταλύματα:
1. Η χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας: Η Κρήτη, ευλογημένη με άφθονη ηλιακή ακτινοβολία και πλούσιο αιολικό δυναμικό, αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την ενσωμάτωση των τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα τουριστικά καταλύματα. Τα ξενοδοχεία μπορούν να αξιοποιήσουν τους ηλιακούς θερμικούς συλλέκτες, τα ηλιακά φωτοβολταϊκά πάνελ, τις ανεμογεννήτριες και άλλες πράσινες ενεργειακές τεχνολογίες για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα, μειώνοντας τελικά το άνθρακούχο αποτύπωμα τους. Αυτές οι τεχνολογίες είναι ώριμες, αξιόπιστες, δοκιμασμένες και οικονομικά αποδοτικές.
2. Η χρήση πρακτικών κατασκευής οικολογικών κτιρίων: Η υιοθέτηση βιώσιμων και πράσινων πρακτικών δόμησης στην κατασκευή και ανακαίνιση ξενοδοχείων μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών. Η ενσωμάτωση ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών, η χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών και η απόκτηση πράσινων πιστοποιήσεων μπορούν να ενισχύσουν τη συνολική περιβαλλοντική βιωσιμότητα του ξενοδοχειακού τομέα στην Κρήτη.
3. Η δέσμευση των τουριστικών καταλυμάτων με τις τοπικές κοινότητες: Η συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση πρακτικών βιώσιμου τουρισμού. Η ενασχόληση με τις τοπικές επιχειρήσεις, η προμήθεια προϊόντων σε τοπικό επίπεδο και η συμμετοχή της κοινότητας σε περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες μπορεί να δημιουργήσει μια συμβιωτική σχέση που ωφελεί τόσο τα ξενοδοχεία όσο και την ευρύτερη περιοχή.
4. Η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας και καινοτομίας: Η χρήση των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων μπορεί να φέρει επανάσταση στον ξενοδοχειακό τομέα στην Κρήτη. Τα έξυπνα συστήματα λειτουργίας των κτιρίων, οι σύγχρονες τεχνολογίες διαχείρισης ενέργειας και οι συσκευές του διαδικτύου των πραγμάτων (Internet of Things) μπορούν να βελτιστοποιήσουν την κατανάλωση ενέργειας, να βελτιώσουν τη λειτουργική απόδοση και να παρέχουν πολύτιμα δεδομένα για συνεχή βελτίωση.
5. Η οικονομική υποστήριξη της πολιτείας:
Η πολιτεία παρέχει οικονομική στήριξη στην υλοποίηση πράσινων ενεργειακών επενδύσεων σε τουριστικά καταλύματα οι οποίες συμβάλλουν στη μείωση του οικολογικού τους αποτυπώματος κυρίως μέσω των Ευρωπαϊκών διαρθρωτικών κονδυλίων.
6. Η δυνατότητα αντιστάθμισης των εκπομπών άνθρακα:
Σήμερα έχουν δημιουργηθεί διάφοροι μηχανισμοί διεθνώς με τους οποίους μια επιχείρηση μπορεί να αντισταθμίσει τις εκπομπές της σε άνθρακα με τη χρηματοδότηση έργων σε κάποιο άλλο χώρο τα οποία αποδεδειγμένα συμβάλλουν στην μείωση των ανθρακούχων εκπομπών. Η ύπαρξη αυτών των μηχανισμών αντιστάθμισης διευκολύνει τα τουριστικά καταλύματα στην έμμεση εξάλειψη των όποιων ανθρακούχων εκπομπών τους δεν μπορούν να περιορίσουν.
7. Η οικονομική βιωσιμότητα των πράσινων ενεργειακών τεχνολογιών:
Οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι νέες καινοτομίες έχουν καταστήσει οικονομικά ελκυστικές πλειάδα πράσινων ενεργειακών τεχνολογιών. Η χρήση τεχνολογιών παραγωγής θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας από την ηλιακή ενέργεια, την αιολική ή τη βιομάζα στη Κρήτη, υποκαθιστώντας τα ορυκτά καύσιμα και την ηλεκτρική ενέργεια του δικτύου, αποφέρει οικονομικό όφελος στα τουριστικά καταλύματα.
8. Το ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο:
Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο ευνοεί την καθαρή ενεργειακή μετάβαση των τουριστικών καταλυμάτων της Κρήτης. Η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων τους είναι επιβεβλημένη ενώ η δυνατότητα συμμετοχής τους σε ενεργειακούς συνεταιρισμούς επιτρέπει τη παραγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας μακριά από τις εγκαταστάσεις τους.
Οι διαθέσιμες λύσεις
1. Η χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας: Τα τουριστικά καταλύματα στη Κρήτη θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια. Η επένδυση σε σύγχρονες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η συνεργασία με τοπικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας ή ενεργειακούς συνεταιρισμούς για την προμήθεια πράσινης ενέργειας μπορεί να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές άνθρακα.
2. Η υιοθέτηση τεχνικών/τεχνολογιών υψηλής ενεργειακής απόδοσης: Η εφαρμογή ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών και πρακτικών είναι πρωταρχικής σημασίας. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση φωτισμού LED, έξυπνων θερμοστατών όπως και αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού. Η διενέργεια τακτικών ενεργειακών επιθεωρήσεων μπορεί να εντοπίσει τομείς προς βελτίωση και να καθοδηγήσει τα ξενοδοχεία στη βελτιστοποίηση της χρήσης ενέργειας.
3. Η μείωση και ανακύκλωση απορριμμάτων: Τα ξενοδοχεία πρέπει να αναπτύξουν ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης απορριμμάτων που να δίνουν προτεραιότητα στη μείωση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Αυτό περιλαμβάνει την ελαχιστοποίηση των πλαστικών μιας χρήσης, την κομποστοποίηση οργανικών απορριμμάτων, την ανακύκλωση των μεταχειρισμένων τηγανόλαδων για παραγωγή καυσίμων και τη συνεργασία με τοπικές εταιρείες ανακύκλωσης. Η συμμετοχή των επισκεπτών σε αυτές τις προσπάθειες μέσω της εκπαίδευσης και των κινήτρων θα βελτιώσει τη διαχείριση των αποβλήτων τους.
4. Η υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης υδάτινων πόρων: Οι πρωτοβουλίες εξοικονόμησης νερού, όπως η εγκατάσταση εξαρτημάτων χαμηλής ροής, η εφαρμογή συστημάτων συλλογής βρόχινου νερού και η προώθηση προγραμμάτων επαναχρησιμοποίησης πετσετών και λευκών ειδών, μπορούν να μειώσουν σημαντικά το αποτύπωμα νερού των ξενοδοχείων στην Κρήτη. Η εκπαίδευση των επισκεπτών σχετικά με τη σημασία της εξοικονόμησης νερού είναι επίσης απαραίτητη.
5. Η πράσινη πιστοποίηση τους σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα: Η ενθάρρυνση των ξενοδοχείων να αποκτήσουν πράσινες πιστοποιήσεις, όπως το LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) ή το EarthCheck, μπορεί να θέσει βιομηχανικά πρότυπα για τη βιωσιμότητα. Οι κυβερνήσεις και τα ξενοδοχειακά επιμελητήρια μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην παροχή κινήτρων και στην αναγνώριση περιβαλλοντικά υπεύθυνων πρακτικών.
6. Η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Η προώθηση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης μεταξύ του προσωπικού και των επισκεπτών του ξενοδοχείου είναι απαραίτητη για την προώθηση μιας κουλτούρας περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Τα προγράμματα κατάρτισης, το ενημερωτικό υλικό και οι διαδραστικές πρωτοβουλίες μπορούν να ενσταλάξουν το αίσθημα ευθύνης και να ενθαρρύνουν συμπεριφορές φιλικές προς το περιβάλλον.
7. Αντιστάθμιση εκπομπών άνθρακα: Η επιλογή της αντιστάθμισης όσων εκπομπών άνθρακα δεν είναι εύκολο να μειωθούν στα τουριστικά καταλύματα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, με λογικό κόστος, με τους υπάρχοντες διεθνείς μηχανισμούς αντιστάθμισης των εκπομπών και μπορεί να συμβάλλει στη επίτευξη του στόχου μηδενικών καθαρών εκπομπών άνθρακα (net-zero emissions).
Συμπέρασμα:
Η μείωση των εκπομπών κλιματικών αερίων των τουριστικών καταλυμάτων στην Κρήτη δεν είναι μόνο περιβαλλοντική αναγκαιότητα αλλά και στρατηγική επιταγή για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της τουριστικής βιομηχανίας του νησιού. Αξιοποιώντας τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υιοθετώντας πρακτικές πράσινης δόμησης και εφαρμόζοντας ολοκληρωμένες πρωτοβουλίες βιωσιμότητας, τα ξενοδοχεία στην Κρήτη μπορούν να οδηγηθούν σε ένα μέλλον χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η συνεργασία όλων των ενδιαφερομένων (stakeholders), συμπεριλαμβανομένων των ιδιοκτητών ξενοδοχείων, των κρατικών φορέων, των τοπικών κοινοτήτων και των τουριστών, είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη μιας αρμονικής ισορροπίας μεταξύ του τουρισμού και της περιβαλλοντικής αειφορίας στο νησί. Καθώς η Κρήτη θα οδεύει προς την απεξάρτηση της από τα ορυκτά καύσιμα και τις εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων θα έχει την ευκαιρία να παρουσιάσει ένα μοντέλο βιώσιμου τουρισμού που να εμπνεύσει στο μέλλον και άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς.
* Ο Γιάννης Βουρδουμπάς είναι Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc., Ph.D.
