Σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο για την ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών και περιπτώσεων σωματικής ή ψυχολογικής βίας αποτελεί το παιδικό σχέδιο, σύμφωνα με τον ψυχολόγο – παιδοψυχολόγο δρα Νευροψυχολογίας Παίδων της Ιατρικής Σχολής Ηρακλείου Κρήτης Σήφη Κουράκη, που μίλησε στην εκπομπή 104,9 “ΜΥΣΤΙΚΑ υγείας” της Τάνιας Μαντουβάλου.
Οπως αναφέρει ο διακεκριμένος επιστήμων, το παιδικό σχέδιο χρησιμοποιείται ευρύτατα σαν προβολικό διαγνωστικό εργαλείο, το οποίο μετράει ποιοτικά το συναίσθημα του παιδιού. Επίσης ανιχνεύει τη νοημοσύνη καθώς και στοιχεία της προσωπικότητάς του. Το ποσοστό επιτυχίας ανίχνευσης της παιδικής κατάθλιψης από το παιδικό σχέδιο φτάνει μέχρι και 40%, δηλώνει ο δρ Κουράκης, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι χρειάζονται και άλλα συμπληρωματικά τεστ. «Κανένα παιδικό σχέδιο δεν μπορεί να αξιολογηθεί επαρκώς μόνο του, εάν δεν υπάρχει ταυτόχρονα, ή αμέσως πριν ή αμέσως μετά, ο λόγος με τον οποίο “επενδύει” το παιδί το παιδικό σχέδιο», τονίζει ο κ. Κουράκης και εξηγεί: «Το παιδί αν δεν μιλήσει, χάνουμε το 50% της διαγνωστικής αξίας του σχεδίου». Ο δρ Κουράκης αναφέρεται στα χρώματα, που καταδεικνύουν κυρίως το συναίσθημα, αλλά και στα σχήματα, που σχετίζονται με τη γνωστική επάρκεια και την οπτική μνήμη του παιδιού.
• Τον τελευταίο αιώνα έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο παιδικό σχέδιο ως διαγνωστικό εργαλείο, για παιδοψυχολόγους και παιδοψυχιάτρους. Για ποιον λόγο γίνεται αυτό και για ποιες ηλικίες μιλάμε;
Όντως έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα, γιατί με το παιδικό σχέδιο, μπορεί κανείς να ανιχνεύσει πολλές περιπτώσεις σωματικής και ψυχολογικής βίας, πολλά συναισθήματα που βιώνει το παιδί, έστω και προσωρινά, και για αυτό χρησιμοποιείται ευρύτατα σαν προβολικό διαγνωστικό εργαλείο, μαζί με άλλα τεστ που μετρούν ποσοτικά το συναίσθημα. Το παιδικό σχέδιο μετράει ποιοτικά το συναίσθημα του παιδιού. Όσον αφορά τις ηλικίες, όταν λέμε παιδικό σχέδιο, αναφερόμαστε σε παιδιά από 6-12 ετών.
• Μας είπατε ότι ανιχνεύετε ενδεχομένως περιστατικά βίας. Τι άλλο μπορεί να δει ο ειδικός μέσα από ένα παιδικό σχέδιο;
Μπορεί να δει αν το παιδί βρίσκεται στο κατάλληλο αναπτυξιακό, ηλικιακό στάδιο, μπορεί να ανιχνεύσει την νοημοσύνη του παιδιού, έχουμε και εγκεκριμένα τεστ παιδικού σχεδίου που στοχεύουν ακριβώς στην ανίχνευση της νοημοσύνης, και μπορεί επίσης να ανιχνεύσει και στοιχεία της προσωπικότητας του παιδιού.
• Ως προς την παιδική κατάθλιψη;
Ως προς την παιδική κατάθλιψη, υπάρχουν έρευνες, ενδεικτικά σας αναφέρω μία πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ στην Αγγλία, η οποία συσχετίζει σε αξιόλογο βαθμό δείκτες παιδικής κατάθλιψης -η οποία προέρχεται από ψυχολογική, σωματική βία, είτε κακοποίηση- με το παιδικό σχέδιο, με αυτό που απεικονίζει το παιδικό σχέδιο.
• Υπάρχουν κάποια ποσοστά; Τα ποσοστά. 30-40% η συσχέτιση της παιδικής κατάθλιψης και η απεικόνιση της στο παιδικό σχέδιο. Μιλάμε για κατάθλιψη, για δυσκολία συναισθηματική που προέρχεται από ψυχολογική η σωματική βία.
• Διευκρινίστε μου λίγο. Τι εννοείτε 30-40%
30-40% είναι η πιθανότητα να ανιχνευθεί αυτό μέσα από το παιδικό σχέδιο
• Το ποσοστό επιτυχίας λοιπόν ανίχνευσης της παιδικής κατάθλιψης από το παιδικό σχέδιο φτάνει μέχρι και 40%.
Βεβαίως. Να τονίσω, όμως, ότι το παιδικό σχέδιο δεν είναι το μόνο διαγνωστικό εργαλείο. Χρειάζονται και άλλα συμπληρωματικά τεστ.
• Τι είδους γραφήματα και απεικονίσεις περιλαμβάνει το παιδικό σχέδιο, τι ζητάτε από τα παιδιά να σας ζωγραφίσουν;
Ζητάμε να μας απεικονίσουν ανθρώπινες φιγούρες, την οικογένεια, τη μητέρα, τον πατέρα, τον εαυτό του, σε διάφορες φάσεις, το περίφημο δέντρο ή κομμάτια από τη φύση. Πάντως, αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι πρόκειται για εγκεκριμένα και σταθμισμένα τεστ με αξιοπιστία.
• Τι δείχνουν οι μουντζούρες;
Οι μουντζούρες αναφέρονται στο προπαιδικό επίπεδο.
• Μουντζούρες κάνουμε και οι ενήλικοι…
Ναι, αλλά μιλάμε για παιδικό σχέδιο αυτή τη στιγμή. Το στάδιο του μουντζουρώματος, είναι ένα στάδιο από το ένα έως δύο έτη, δείχνει μία ανίχνευση του συναισθήματος τού παιδιού, το παιδί δεν έχει φτάσει ακόμα στο επόμενο στάδιο, που είναι το στάδιο των συγκεκριμένων νοητικών ενεργειών και της απεικόνισης με φόρμες και με σχέδια.
• Τι σημαίνει όταν ένα παιδί δεν ζωγραφίζει καθόλου;
Όταν ένα παιδί δεν ζωγραφίζει καθόλου, αυτό δεν μπορούμε να το αξιολογήσουμε μόνο του -αν συνοδεύεται και από άλλες συμπεριφορές, αν γενικά το παιδί είναι αρνητικό, αν γενικά το παιδί αποφεύγει την απεικόνιση, και τη χρήση της ζωγραφικής και των χρωμάτων, πολλές φορές αυτό εντάσσεται μέσα στα πλαίσια μία αναπτυξιακής διαταραχής, που μπορεί να συνοδεύει το παιδί. Και αν υπάρχει και πρόβλημα στον λόγο ή στην ομιλία, είτε σε άλλες συνήθειες απλές, ρουτίνας του παιδιού, και είναι πιο πίσω στη συναλλαγή του π.χ. με τα άλλα παιδιά, στον τρόπο που κινείται, στον τρόπο που αντιλαμβάνεται τα πράγματα, ή έχει μία πρώιμη καθυστέρηση ομιλίας, και έχει και αυτό, τότε είναι συναξιολογήσιμο και πολύ σοβαρό.
• Τι ρόλο παίζουν τα χρώματα;
Τα χρώματα καταδεικνύουν το συναίσθημα κυρίαρχα, για αυτό μας προβληματίζει πολλές φορές, όταν κάποια παιδιά αρνούνται να επενδύσουν χρωματικά στο σχέδιο κι επίσης όταν κάποια άλλα παιδιά χρησιμοποιούν συστηματικά κλειστά χρώματα ή μαύρα.
• Τα σχήματα;
Τα σχήματα έχουν σχέση και με τη γνωστική επάρκεια. Κατά πόσον το παιδί είναι ικανό να απεικονίσει αυτό που βλέπει. Έχουν σχέση με την οπτική μνήμη, δηλαδή, και τη γραφοκινητική αντίληψη. Γιατί τα σχήματα είναι προοιωνός της απεικόνισης των γραμμάτων.
•Αρκεί το παιδικό σχέδιο για να μπει μία διάγνωση ή ανιχνεύετε και τι λέει το παιδί την ώρα που κάνει το σχέδιο;
Κανένα παιδικό σχέδιο δεν μπορεί να αξιολογηθεί επαρκώς μόνο του -εάν δεν υπάρχει ταυτόχρονα, ή αμέσως πριν ή αμέσως μετά, ο λόγος με τον οποίο επενδύει το παιδί το παιδικό σχέδιο. Τι μας λέει το παιδί την ώρα που ζωγραφίζει. Αυτό το ονομάζουμε εσωτερίκευση, και είναι πάρα πολύ σημαντικό. Δηλαδή, το παιδί αν δεν μιλήσει, χάνουμε το 50% της διαγνωστικής αξίας του σχεδίου.
• Και φαντάζομαι ότι θα έχει σχέση και το αν συνάδει το λεγόμενο με τη ζωγραφιά.
Φυσικά. Μερικές φορές, όμως, φαίνεται επιφανειακά να μη συνάδει. Και πάλι από το ενδεχόμενο να μη συνάδει, βγάζουμε συμπεράσματα για τη νοημοσύνη, τη φαντασία, για το μεταφορικό λόγο του παιδιού, ανάλογα με την ηλικία του. Η συσχέτιση λόγου και σχεδίου.
