Κατοχικά

Το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου του 1943, δύο χιλιάδες Ναζί βγήκανε στον Καλλικράτη και λεηλατήσανε το χωριό, πυρπολήσανε εκατό σπίτια και σκοτώσανε 20 άνδρες και 9 γυναίκες. Από τα γύρω χωριά δεν σκοτώσανε ανθρώπους και δεν πυρπολήσανε τα σπίτια, όμως πολλά σπίτια τα λεηλατήσανε. Εμείς, στα πιο πολλά χωριά των Σφακίων, είχαμε εκείνα τα χρόνια θερινή κατοικία στα ορεινά χωριά και βγαίναμε για τον πιο δροσερό αέρα, για τις ανάγκες της κτηνοτροφίας και για τα αμπέλια και τα οπωροφόρα δέντρα μας.
Τον καιρό που καίγανε τον Καλλικράτη ήτανε οι μέρες που μετακομίσαμε στα χειμερινά μας χωριά και βρεθήκαμε να έχουμε μεταφέρει τα μισά “μπράτη” (ρουχισμό, οικοσκευές) και “κουμπάνια” (τα τρόφιμα). Ήτανε όμως τρομερή ανέχεια και φοβερή αναρχία και έπρεπε να υπάρχει φύλακας και στα δυο μας σπίτια, διότι τότε ό,τι είχες αν δεν το είχες στα μάτια σου, το έχανες.
Στα παραλιακά χωριά πηγαίναμε για τον πιο ήπιο Χειμώνα, για τις ελιές και για τα σχολεία των παιδιών.
Κάποια φορά, αν και παιδί ακόμα, με στείλανε να φυλάω όσα πράματα είχαμε στο “Αγόρι” (στ’ Ασφένδου). Δεν είχαμε ψωμί για να πάρω ούτε άλλο φαγώσιμο, είχαμε όμως αφήσει επί τούτου μια κότα για να τη σφάξω και να έχω “καλοπέραση” δυο μέρες και ας μην είχα ψωμί. Δυστυχώς άμα την έσφαξα είδα ότι είχε πάρα πολύ “χαλάζι”. Είναι η τριχινίαση που παρουσιάζεται κυρίως στους χοίρους και μεταδίδεται και στον άνθρωπο και σε άλλα ζώα. Γέμιζε το κρέας με άσπρες φουσκάλες, όσο είναι ο καρπός του αρακά. Δεν έπρεπε επ’ ουδενί να φαγωθεί η κότα μου, μα αφού ήτανε καταναγκαστική προσγείωση, την έφαγα εγώ και ακόμα δεν μου εκδηλώθηκε τριχινίαση.
Εκείνες τις μέρες έβρεξε κιόλας. Οι Γερμανοί σπούσανε τα σπίτια άμα τα βρίσκανε κλειστά και μένανε εκεί. Σε όσα σπίτια βλέπανε υγρασία, άμα τα σπούσανε, επειδή έμπαζε νερό από τη χωματοστέγη, τα εγκαταλείπανε σπασμένα και ψάχνανε για άλλα. Ο πατέρας μου, όταν είχε δουλειά και έκλεισε το σπίτι για να φύγει, έφερε από την στάμνα μερικές σιγκλιές νερό και το σκόρπισε στο πάτωμα του σπιτιού και άμα σπάσανε την πόρτα και είδανε υγρασία, νομίζοντας ότι μπάζει νερό το σπίτι, φύγανε και το αφήσανε με τη σπασμένη πόρτα. Όμως βρήκανε 100 οκάδες κριθάρι που το είχαμε για σπόρο της επόμενης χρονιάς και το πήρανε και το δώσανε τροφή σε άλογα που τα είχανε μαζί τους.
Στον Καλλικράτη καίγανε με τη σειρά τα σπίτια και οι καπνοί βγαίνανε μέχρι τον ουρανό. Μια παμπόνηρη γριά έφερε από έξω κοπριές, ξυλαράκια και άλλα καπνογόνα αντικείμενα και τα έβαλε στη μέση του σπιτιού που να μην κινδυνεύει να προκαλέσουνε ζημιά, τους έδωσε φωτιά και καπνίζανε και όπως βλέπανε οι Γερμανοί τους καπνούς, πιστεύανε ότι “γίνεται η δουλειά” και το γλύτωσε η γριά το σπιτάκι της.
Αυτά, για γενικότερα συμπεράσματα.