Επειδή το τελευταίο διάστημα πρώην προύχοντες και άρχοντες του τόπου δεν γνώριζαν ή δεν ήθελαν να ξέρουν, ότι οι Κρήτες δεν σταμάτησαν ποτέ να πολεμούν για την ελευθερία τους, αλλά και ότι τα κατορθώματά τους που ήταν πολλά κατά την επανάσταση του 1821, θα παρακαλούσα πολύ για την αναδημοσίευσή του παρακάτω κειμένου, το οποίο πρώτο παρουσιάστηκε στο Τεύχος 116 του Ιουνίου 1938 του περιοδικού Ναυτική Ελλάς και αναδημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος Αρ.968 της Ν.Ε. του Ιουνίου του 2014.
Με ανάλογη έγκριση του περιοδικού, μας δόθηκε το δικαίωμα να το αναδημοσιεύσουμε αυτούσιο και τους ευχαριστούμε για αυτό.
Μία άγνωστη ηρωική στιγμή του δίκαιου αγώνα των προγόνων μας . Όλων αυτών που πραγματικά πάσχισαν για την Ανεξαρτησία και την Ελευθερία μας. Άγνωστες στιγμές από τα κατορθώματα των τους στην ξηρά και στην θάλασσα, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, που θα πρέπει να κάνουν όλους εμάς τουλάχιστον υπερήφανους για αυτούς τους πραγματικούς Έλληνες. Τέλος, είναι μία πρόκληση να διατυπώνονται λανθασμένες απόψεις από “ευυπόληπτα” άτομα μεν αλλά με ελλιπές ιστορικό υπόβαθρο δε , αφού έτσι δίνεται η ευκαιρία στην κοινωνία να ερευνήσει και να αναδείξει την ένδοξη Ιστορία του τόπου μας και να τους διδάξει αυτά που δεν διδάχθηκαν ή εσκεμμένα ξέχασαν.
Σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία ,
Μανώλης Πετράκης
πρόεδρος Ν.Μ. Κρήτης
ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΗΣ “Ν.Ε.” Τεύχος 116 Ιούνιος 1938
Ενα μεγάλο ναυτικό κατόρθωμα της επαναστατημένης Κρήτης
Το φρούριο της Γραμπούσας
Υπό κ. Δημ. Κριεζή
«Το κυριώτερο ναυτικό κατόρθωμα της Κρήτης του 1821, είναι γραμμένο με χρυσά γράμματα στην ένδοξη ιστορία του ηρωϊκού νησιού: Η κατάληψις του φρουρίου της Γραμπούσας…».
Μ’ αυτά τα λίγα λόγια, αρχίζει την ιστορία του ο Αγγλος υποναύαρχος Γκόλντσμιθ, ο οποίος περιγράφει σ’ αυτή ως αυτόπτης μάρτυς την δράσιν ολίγων θαλασσινών Κρητών κατά τους επαναστατικούς χρόνους. Ο Γκόλντσμιθ, κυβερνούσε τότε μια μοίρα της Μεσογείου και είχε συνδεθεί με αδελφική φιλία, με το γιατρό Ανδρέα Μαυροκορδάτο, χρόνια πριν, στη Λόντρα, στην Πόλη και στο Ταϊγάνι. Ο Μαυροκορδάτος ήταν τότε ένας ψηλός, δεμένος άντρας, όμορφος κι επιβλητικός. Τόσο είχε ενθουσιάσει τα σαλόνια της Ευρώπης, ώστε ο Von Moltke, του έδωκε σύζυγο τη θυγατέρα του. Από τότε όμως είχαν περάσει πολλά χρόνια, κι εν τω μεταξύ χωρίστηκαν οι δυο φίλοι.
Μετά την καταστολή της επαναστάσεως του 1821 στην Κρήτη, όλοι έλεγαν πως χάθηκε πια κάθε ελπίδα απελευθερώσεως του ηρωικού νησιού. Εις μάτην οι διάφοροι προύχοντες έτρεχαν τις αυλές της Ευρώπης, ζητώντας την προσοχή της διεθνούς διπλωματίας για την Κρήτη. Έτσι σιγά – σιγά όλα ησύχασαν. Βρισκόμαστε στα 1823. Ο Κουντουριώτης σε διάφορες συσκέψεις με τους Υδραίους θαλασσινούς, αποφασίζει να επαναστατήσει εκ νέου την Κρήτη. Κι όλοι μια έχουν γνώμη: Για να επιτύχει η επανάσταση, πρέπει να καταληφθεί ένα θαλασσινό πόστο · και το μόνο κατάλληλο είναι η αγέρωχη, η βραχώδης Γραμπούσα, κάτω εκεί, στο δυτικότερο άκρο του νησιού, μέσα στο άγριο κύμα του Λιβυκού πελάγους. Έτσι κι έγινε. Εικοσιτρία καράβια φόρτωσαν Υδραίους και Πελοποννήσιους ναυτικούς και μαζί μ’ αυτούς και πολλούς Κρητικούς, επαναστάτες που είχαν ξεφύγει από την Κρήτη και βρήκαν σωτηρία στην Πελοπόννησο. Αρχηγός έγινε ο Μανώλης Τομπάζης, ο επιλεγόμενος και Λαδομανώλης, επειδή εμπορευότανε λάδια. Εκεί μέσα έβλεπε κανείς τα καλλίτερα παλικάρια της Ύδρας, των Σπετσών και της Κρήτης, όσους νόμιζαν ότι η κατάληψις της Γραμπούσας θα ήταν ορμητήριο ναυτικό, όχι μόνο για την επανάσταση της Κρήτης, αλλά και για όλη την άλλη χώρα, που λίγο – λίγο απελευθερώνετο.
Στις 29 Ιουλίου 1825, ξεκίνησε όλο αυτό το πλήρωμα για τις κρητικές θάλασσες. Καθώς πλησίαζαν όμως στις απόκρημνες ακτές της Κρήτης, η τρομερή τρικυμία, ο αντίθετος άνεμος, η κακοκαιρία, διέλυσαν όλο το συγκρότημα, τα καράβια βούλιαξαν, οι άνδρες πνιγήκανε και πολλοί λίγοι από τους εκστρατεύσαντες, σώθηκαν σ’ ένα – δύο σακκολέβες σε κάτι ξέρες. Η κατάληψη του ηρωικού φρουρίου της Γραμπούσας έτσι απέτυχε από τους Υδραίους, και κάθε σχέδιο χανότανε πλέον. Την εποχή εκείνη ακριβώς, περνούσε τα νερά εκείνα ο υποναύαρχος Γκόλντσμιθ με τον “Αρίωνά” του και τρία άλλα καράβια του. Την ίδια νύχτα, στη μανία της τρομερής θάλασσας, οι άνδρες του διέκριναν μια λέμβο, μια μικροσκοπική λέμβο, που σαν καρυδότσουφλο, τιναζότανε εδώ κι εκεί, από τη μανία του υγρού στοιχείου:
Οι Εγγλέζοι τα χάσανε με μιάς:
– Ε! σεις, φωνάζουν, οι Εγγλέζοι· είσαστε ναυαγοί; ελάτε επάνω! Τρελαθήκατε;…
Και τα καράβια τους πλησιάζουνε τη μικρή βάρκα: Μετρήσανε οκτώ ναυτικούς μέσα, που με ηρωισμό κι αυτοθυσία, προσπαθούσανε να πλησιάσουνε στο φρούριο της Γραμπούσας. Εκείνοι αρνηθήκανε, κι εξακολουθήσανε την τρομερή κωπηλασία προς το άγριο νησί της Γραμπούσας, που κατάμαυρο υψωνόταν, μελαγχολικό κι αγέρωχο μπροστά τους, στο σκοτάδι της άγριας νύχτας. Οι ναυτικοί των εγγλέζικων καραβιών, αναρωτιόνταν μήπως ήσαν τρελοί. Ρωτήσανε τον ίδιο τον Γκόλντσμιθ, κι εκείνος τους απήντησε:
– Θά ’ναι τίποτα ψαράδες! Άστε τους! Αυτοί οι Κρητικοί έχουν τον διάβολο μέσα τους! Ας πνιγούν να ησυχάσουν.
Ωστόσο, θες από περιέργεια, θες από θαυμασμό, τα Εγγλέζικα καράβια δεν έφυγαν. Στάθηκαν εκεί, να ιδούν το μοιραίο τέλος της βαρκούλας. Και το είδαν σε λίγο.
Οι οκτώ Κρητικοί, αντί να πνιγούν, ύστερα από γερή κωπηλασία, φθάσανε στο φρούριο. Οι σκιές των μόλις διεκρίνοντο από τα Εγγλέζικα. Σε λίγο πυκνοί πυροβολισμοί, φωνές, τρεχάματα, αναστατώσανε την έως τη στιγμή εκείνη ήσυχη ατμόσφαιρα. Οι πυροβολισμοί εκάλυψαν κι αυτό το βουητό της θάλασσας. Κι ύστερα από τρεις ώρες έφεξε. Απάνω στο φρούριο κυμάτιζε η Κρητική επαναστατική σημαία και οι οκτώ ναυτικοί πυροβολούσαν στον αέρα από τη χαρά των.
Ο Γκόλντσμιθ παραξενεύτηκε και πλησίασε το πρωί στο φρούριο. Βγήκε έξω, και ζήτησε να δει τον αρχηγό των οκτώ Κρητικών. Ένας ψηλός, ωραίος αλλά γερασμένος αρκετά, άντρας, βρισκότανε μπροστά του και τον κοίταξε φιλικά:
– Ναύαρχέ μου! Εσύ εδώ;
– Γιατρέ μου! Απίστευτο! Δεν μπορώ να το πιστέψω! Κι οι δυο ναυτικοί φιληθήκανε κλαίοντας.
Αληθινά ο αρχηγός των οκτώ ναυτικών που κατέλαβαν το φρούριο της Γραμπούσας, ενώ τόσοι άλλοι είχαν αποτύχει, ο ωραίος εκείνος άνδρας, ήταν ο γιατρός Ανδρέας Παχυνάκης Μαυροκορδάτος. Το πραγματικό όνομα του ηρωικού γιατρού ήταν Παχυνάκης. Η μητέρα του Χιώτισσα, ήταν θυγατέρα του Νικολάου Μαυροκορδάτου, του ηγεμόνα.
Πολύ πριν, αλλά και μετά την αποτυχία της επαναστάσεως του 1821, είχε φύγει από την Κρήτη κι έκανε το γιατρό. Πήρε και τ’ όνομα της μητέρας του, για να τύχει υποστηρίξεως στην Πόλη. Η γυναίκα του η μπαρωνέσσα Μόλτκε είχε πεθάνει. Αυτό του κόστισε πολύ, γι’ αυτό αποπειράθηκε δυο φορές να σκοτωθεί. Τον σώσανε και τις δυο. Και τότε ξέχασε πια τον γιατρό. Ξανάγινε ο Αντρέας Παχυνάκης ο ναυτικός, και με μια βάρκα μονάχα και επτά συντρόφους, κατόρθωσε, ύστερα από θυελλώδη πάλη, με τα κύματα, να υψώσει την επαναστατική σημαία στην Κρήτη και να κηρύξει έτσι τη δεύτερη περίοδο της κατασταλείσης επαναστάσεως του 1821.
Ο Γκόλντσμιθ τον θαύμασε. Θαύμασε προπάντων το στρατήγημα που βρήκε ο ηρωικός γιατρός για να καταλάβει το φρούριο και να πάρει τα κλειδιά της Γραμπούσας από τους Τούρκους. Το στρατήγημα αυτό, αληθινά επιτελικό σχέδιο, το περιγράφει ζωηρότατα στην ιστορία του. “Από θαυμασμό, λέγει κάπου, του χάρισα το χρυσό μου ρολόγι. Τον φίλησα κι εγώ δεν ξέρω τι θα έκανα ακόμη, από τον ενθουσιασμό μου εκείνη τη στιγμή…”.
Ύστερα από χρόνια, όταν ο γιατρός πέθανε, έστειλε ο ναύαρχος ένα καλλιτέχνη, ο οποίος εσμίλευσε στον τάφο του τ’ ακόλουθα λόγια, κατ’ εντολή του:
«Ο Ανδρέας Μαυροκορδάτος Παχυνάκης, αδελφός του Γκόλντσμιθ. Ήταν γιατρός, αλλά ο αδελφός του, τον ονόμαζε ναύαρχο για τα ναυτικά του κατορθώματα. Σφακιά 1829».
Έτσι γράφτηκε μια νύχτα, μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της ναυτικής δράσεώς μας του 1821.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΡΙΕΖΗΣ
Αγαπητοί μου, αυτά και άλλα πολλά μπορεί να ιστορεί και υπό μορφή παραμυθιού ακόμα, ο κάθε δάσκαλος στα Κρητικόπουλα, σ’ όλες τις τάξεις του Δημοτικού, όμως η Ιστορία πρέπει να καταγράφεται αντικειμενικά και δίχως περικοπές και να διδάσκεται επίσημα σ’ όλα τα Ελληνόπουλα.
Καλώ λοιπόν και παρακαλώ τους επίσημους Φορείς της Περιφέρειας της Κρήτης, τον Αντιπεριφερειάρχη Χανίων, τους Δημάρχους του Ν. Χανίων και προπάντων τους βουλευτές των Χανίων και της Κρήτης να διαμαρτυρηθούν προς το υπουργείο Παιδείας γι’ αυτή την απαράδεκτη και ίσως εσκεμμένη παράλειψη που αφορά τη συμμετοχή της Κρήτης στον αγώνα για την εθνική παλιγγενεσία. Ζητάμε αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο.
Ζήτω η Ελλάδα
Ζήτω η Κρήτη
Αθάνατοι οι νεκροί μας
Σας ευχαριστώ
