Κενταύριο ο κυανός

1 από 4

Bιότοπος – περιγραφή
H  λατινική ονομασία του βοτάνου είναι “CENTAUREA cyanus” L.  (Κενταύριο ο κυανός). Ανήκει στην οικογένεια των συνθέτων, η οποία περιλαμβάνει 500 περίπου είδη Κενταύριας σε όλο τον κόσμο με γνωστότερο όλων το Κενταύριο ο κυανός. Στη χώρα μας αναφέρονται περισσότερα από 70 είδη του φυτού. Φύεται σ’ όλη την Ευρώπη. Είναι διαδεδομένο στις καλλιέργειες των σιτηρών και τους χέρσους αγρούς. Μερικές ποικιλίες καλλιεργούνται στους κήπους.
Είναι φυτό ετήσιο που φτάνει σε ύψος από 30 έως 60 εκατοστά. Στέλεχος λεπτό, όρθιο, γωνιώδες. Φύλλα στενά και λογχοειδή κατά μήκος του στελέχους και πτεροειδή με λοβούς στη βάση του φυτού. Τα άνθη του κέντρου είναι σωληνωτά κυανά, ζωηρά, ενώ της περιφέρειας έχουν ανοιχτό κυανό χρώμα. Κεφάλια διαμέτρου από 2,5 έως 3 εκατοστά. Είναι ερμαφρόδιτα και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες, μύγες, λεπιδόπτερα και άλλα έντομα.
Τα άνθη χρησιμοποιούνται συχνά σαν προσθετικό αφεψημάτων, στα οποία δίνουν ευχάριστη όψη. Οι νεαροί βλαστοί του φυτού είναι βρώσιμοι. Τα άνθη μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε σαλάτες ωμά ή μαγειρεμένα. Η μπλε χρωστική ουσία που λαμβάνεται από τα άνθη χρησιμοποιείται για τον χρωματισμό ζάχαρης και γλυκισμάτων.

Ιστορικά στοιχεία
Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Το αποκαλούσαν “κυανός”. Βέβαια, και η ονομασία Κενταύριο έχει τις ρίζες της στην ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα μ’ αυτή το βότανο πήρε το όνομά του από τον σοφό Κένταυρο Χείρωνα, δάσκαλο του Ασκληπιού, του Αχιλλέα, του Ιάσονα και του Απόλλωνα. Στην τιτανομαχία ο Χείρωνας αν και αγωνιζόταν μαζί με τον Ηρακλή, τραυματίστηκε κατά λάθος από το βέλος του το οποίο ήταν ποτισμένο με το δηλητήριο της Λερναίας Υδρας. Ο Χείρωνας γιάτρεψε την πληγή του χρησιμοποιώντας το συγκεκριμένο βότανο.
Στα μέσα του 16ου αιώνα διάφοροι βοτανολόγοι, όπως ο Τζον Γκέραρντ και ο Νίκολας Κούλπεπερ, συμπεριέλαβαν το Κενταύριο ο κυανός στον κατάλογο των θεραπευτικών βοτάνων. Ο Κούλπεπερ αναφέρει ότι τα ξερά φύλλα του φυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν ίαμα κατά του δηλητήριου του σκορπιού αν αναμειχθούν σε νερό μαζί με Πεντάνευρο ή Σύμφυτο.
Σύμφωνα με τον Μ. Grieve το βότανο εκτός από τις τονωτικές και διεγερτικές ιδιότητες δρα και ως εμμηναγωγό με δράση όμοια με αυτή του Κνίκου (Αγιάγκαθο). Το συνιστούσε ακόμη για το πλύσιμο των ματιών και ως στυπτικό στοματικό διάλυμα.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το Κενταύριο σαν κολλύριο ή καταπλάσματα για θεραπεία των παθήσεων των ματιών. Δεν είναι βέβαια τυχαίο το γεγονός ότι η Γαλλική Ιατρική Ακαδημία σύστηνε το Κενταύριο ο κυανός, σαν κύριο δυναμωτικό και αντιφλεγμονώδες μέσο για τα μάτια.
Βέβαια η παράδοση αναφέρει ότι το βότανο δρα αποτελεσματικότερα για τα μπλε μάτια. Για τις φλεγμονές των καστανών οφθαλμών χρησιμοποιούσαν το Πλαντάγκο. Τους σπόρους του φυτού τους χρησιμοποιούσαν ως ήπιο καθαρτικό για τα παιδιά. Το αφέψημα των φύλλων το χρησιμοποιούσαν ενάντια στους ρευματισμούς.

Συστατικά – χαρακτήρας
Το φυτό περιέχει μία πικρή ουσία την κνικίνη ή κενταυρίνη. Τα άνθη περιέχουν ένα γλυκοσίδιο, την κυανιδίνη. Περιέχουν ακόμη ανθοκυαμίνη η οποία έχει στυπτικές, βακτηριοκτόνες, αντιφλεγμονώδεις, αντιπυρετικές και διουρητικές ιδιότητες.

Ανθιση – Χρησιμοποιούμενα μέρη – Συλλογή
Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη και τα φύλλα του φυτού. Τα συλλέγουμε από Ιούνιο έως Αύγουστο. Οι σπόροι του φυτού ωριμάζουν από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο.

Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Το Κενταύριο ο κυανός είναι μαλακτικό των εντέρων, καθαρτικό και διουρητικό.  Ξεκουράζει τα μάτια και θεραπεύει τα κόκκινα βλέφαρα (χρησιμοποιούμε το έγχυμα των ανθέων) τα οποία πλένουμε πρωί και βράδυ.
Το βότανο συντελεί ακόμη στη ρύθμιση της λειτουργίας των αδένων βελτιώνοντας την λειτουργία τους.
Βοηθά στη ρύθμιση του κανονικού βάρους του σώματος.
Συντελεί στην καλύτερη διανοητική λειτουργία. Συνίσταται κατά της υδρωπικίας.
Το έγχυμα και το αλκολάτ των πετάλων χρησιμοποιείται σε φλεγμονές και χρόνιες ασθένειες των νεφρών, ουρήθρας και ουροφόρων οδών, κατακράτηση ούρων και οιδήματα, χωρίς να ερεθίζουν και χωρίς καμία παρενέργεια. Το έγχυμα των ανθέων αυξάνει τη διούρηση και την έκκριση της χολής και χρησιμοποιείται και στις ασθένειες του ήπατος  και χοληφόρων οδών.
Τα φύλλα όταν βραστούν με μπύρα κάνουν ένα ποτό ορεκτικό και τονωτικό του στομάχου.
Το έγχυμα των ανθέων είναι άριστο κολλύριο το οποίο συνίσταται για τον πονόματο, οφθαλμίες γενικώς, ρευματισμούς, νεφρόπονους, κολπικούς, αρθρίτιδα και λιθίαση. Ακόμη βοηθά σε έλκη του στόματος, μικρές πληγές, έκζεμα και φαγούρα του δέρματος, καλόγερους και μυρμηγκιές.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα κουτάλι του φαγητού με αποξηραμένα άνθη σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουμε σκεπασμένο για 15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε μισό ποτήρι τρεις φορές την ημέρα πριν το φαγητό. Για εξωτερική χρήση, για κομπρέσες και πλύσεις των ματιών αυξάνουμε την δοσολογία. Χρησιμοποιούμε 4 με 5 κουτάλια του φαγητού σε 2 φλιτζάνια βραστό νερό και αφού το υγρό κρυώσει, το στραγγίζουμε και το χρησιμοποιούμε σαν κολλύριο ή για κομπρέσες ή πλύσεις.

Προφυλάξεις
Δεν αναφέρονται παρενέργειες από την χρήση του φυτού. Ακολουθούμε απλά τη συνιστώμενη δοσολογία.

Υ.Σ.:  Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει  οποιαδήποτε  θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή  έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr