Έκθεση και πολυμορφική διαδραστική εγκατάσταση
(Φουαγιέ Θεάτρου “Μίκης Θεοδωράκης”,
Ενετικό Λιμάνι Χανίων, 20 Ιουνίου – 20 Ιουλίου 2023).
Στην εγκατάσταση του Γιάννη Μαρκαντωνάκη, Κεραία πρώτη. Έκθεση και πολυμορφική διαδραστική εγκατάσταση, διασταυρώνονται οι εικαστικές τέχνες με την λογοτεχνία, μέσα από ένα ιδιαίτερο πλαστικό ιδίωμα, οι ενσώματες κλειδώσεις του οποίου διαμορφώνουν σύνθετα πλέγματα σχέσεων, χωροθετημένων με τέτοιο τρόπο, ώστε να εκθέτουν το δραστικότατο ενεργειακό ποιόν τους, ικανό να παρασύρει επισκέπτριες και επισκέπτες στη δίνη ισχυρών οπτικών ερεθισμάτων και ερωτημάτων.
Το πλαστικό ιδίωμα του καλλιτέχνη συγκροτείται έτσι στο μήκος κύματος μιας αφήγησης με επιτελεστικό χαρακτήρα, που δείχνει δηλαδή και λέει ταυτόχρονα την/για την συμβίωση των Τεχνών και των ιδιαίτερων ιδιωμάτων τους, λογοτεχνικού, εν προκειμένω, ζωγραφικού και γλυπτικού, ενώ την ίδια στιγμή καλεί τον σύγχρονο άνθρωπο να βιώσει το λυτρωτικό για εκείνον ενεργειακό δυναμικό των Τεχνών, και να γίνει έτσι οργανικό μέρος όσων η Τέχνη μπορεί να επιτελεί, διαρρηγνύοντας ιεραρχικά συστήματα δυϊστικών εννοιολογήσεων (: Καλό-Κακό, Άρτιο-Περιττό, Εντελές-Ατελές, κλπ) και στερεοτυπικά εδραιωμένους λόγους και αποφάνσεις εξουσίας, για να δικαιωθεί η φράση του Νίτσε που διατρέχει την καλλιτεχνική δημιουργία του 20ού και 21ου αιώνα ότι ο «κόσμος και η ύπαρξη δικαιώνονται αιωνίως μόνο ως αισθητικό φαινόμενο».
Ο Μαρκαντωνάκης θέτει με ένταση το ζήτημα της συμβίωσης αυτής και της προσληπτικής επενέργειάς της, καλώντας όσες και όσους θα επισκεφθούν την εγκατάστασή του, να κινηθούν στον αυστηρά δομημένο χώρο της ως προς τον επιτοίχιο και επιδαπέδιο άξονα οργάνωσης των υλικών, πλαστικών όγκων/μορφών που αναλογούν στο έργο καθενός από τους δεκαέξι μείζονες συγγραφείς, σπειροειδώς δρώντες στην γηραιά ήπειρο (: Α. Ταμπούκι, Ου. Έκο, Μ. Καρλότο, Ν. Λεόν, Ν. Αμανίτι, Ν. Φο, Κ. Μαγκρίς, Α. Καμιλέρι, Μ. Αττιά, Π. Ασουλίν, Χ. Μύλλερ, Π. Εστερχάζι, Α. Κούρκωφ, Ο. Παμούκ, Ζ. Σαραμάγκου, Ε. Β. Μάτας).
Πρόκειται για όγκους/μορφές που εκτίθενται μεν κατά παράθεση στον οριζόντιο επιτοίχιο άξονα, κατά τριπλή κλιμάκωση δε στον κάθετο, επιδαπέδιο άξονα: μεταξύ δηλαδή ενός εφαλτηρίου εν είδει εισόδου στην χωροθεσία για κάθε συγγραφέα, ενός εφαπτόμενου στο κάθετα στηριγμένου στον τοίχο, πολυμορφικό ανάπτυγμα και στο ίδιο το τελευταίο, ενώ ανάλογα πολυμορφικά μικροσύνολα ορίζουν κάθε μία χωροθεσία:
Την ίδια στιγμή ωστόσο η αυστηρή παραπάνω χωροθεσία διανοίγεται προς όλες τις κατευθύνσεις που διαμορφώνουν εκεί τα διασταυρούμενα εντασιακά κύματα αφενός του λόγου των δεκαέξι συγγραφέων αφετέρου των πλαστικών έργων του καλλιτέχνη όπως και των εμπράγματων υλικών από τον φυσικό κόσμο και από τα απόβλητα του βιομηχανικού πολιτισμού των μοντέρνων και μεταμοντέρνων χρόνων, που ο ίδιος επανεφευρίσκει και πλαστικά αναδιαρθρώνει.
Έτσι, στο παραπάνω διακαλλιτεχνικό (λογοτεχνία, ζωγραφική και γλυπτική) μορφοπλαστικό περιβάλλον, όπου όγκοι/μορφές (αντικείμενα, γλυπτά, ζωγραφικά έργα,) εκδιπλώνονται σε επιδαπέδιο και επιτοίχιο άξονα, πτυχώνονται οι Τέχνες και ο ανθρώπινος βίος, διατελώντας εξακολουθητικά σε συνθήκες μεταιχμίου, ως πεδία, μπορεί κανείς να πει, βιο-κοσμικών εντάσεων (: Φύση και Πολιτισμός), στον αντίποδα της γενικευτικής αμεριμνησίας και του εφησυχασμού. Στο κατώφλι των πεδίων αυτών στέκονται και τροφοδοτούν τις εκτοξευόμενες ενεργειακές τροχιές, οι πλαστικά μορφοποιημένοι αγαθοποιοί Μινωϊκοί Δαίμονες, αδιαίρετοι με τους εωσφορικούς, επιθετικούς εκείνους που βγαίνουν από το βάθος της Κόλασης του Δάντη, σήματα κομβικά του καλλιτεχνικού ιδιώματος του Μαρκαντωνάκη.
Στην εν σειρά αναπτυγμένη εγκατάσταση του καλλιτέχνη, οι λέξεις και οι υλικοί όγκοι/μορφές των πλαστικών έργων εκδιπλώνουν διαύλους πολυ-αισθητηριακής επικοινωνίας, ούτως ώστε οι αποδέκτες να κινητοποιηθούν να διαβάζουν, να βλέπουν και να αγγίζουν ταυτόχρονα, αναδημιουργώντας έτσι τις πλαστικές συναρμογές λέξεων και υλικών όγκων/μορφών, και βιώνοντας διαμέσου αυτών τους εαυτούς τους ως αδιαίρετα μέρη μιας πάλλουσας και πολύρριζα διακλαδωμένης βιόσφαιρας, για την οποία οι Τέχνες είναι όχι μόνον επίκαιρες αλλά και εξαιρετικά πολύτιμες.
*Ο Δημήτρης Αγγελάτος είναι καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας και Θεωρία της Λογοτεχνίας-Τμήμα Φιλολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
