Μ’ ευχ(η)ερα τα όνειρα
Αγγελμα*Λογοτεχνία και ζωγραφική
3.α Ναζ(ε)ι σ’ έργα Δούκα και Μαν. Μαυράκη
Μνήμη Αγ. Μετοχαράκη
Να ζει κανείς ή να μη ζει, ιδού η απορία
Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Άμλετ, μετάφραση Βασίλη Ρώτα
Να ζεις; Να μη ζεις; Αυτό το ερώτημα
Τι είναι ευγενέστερο, να υπομένεις τις σαϊτιές
Και τα πετροβολήματα μοίρας απαίσιας
Ή να πολεμάς ενάντια σε ένα πέλαγο δεινά
Και να παλεύεις ως το τέλος σου; θάνατος-ύπνος:
Τίποτε άλλο! Και αν μ έναν ύπνο λέμε πως το τέλος δίνουμε
Στους πόνους της καρδιάς και τα άλλα χιλιάδες άλγη
-τη φυσική κληρονομιά της σάρκας-αυτός ο ύπνος
Θα ήτανε για όλους η ποθητή λύση. Θάνατος-ύπνος!
Ύπνος, ίσως με όνειρα- να το μεγάλο εμπόδιο:
Σ αυτόν τον ύπνο του θανάτου, τι όνειρα θα έρθουν..
«Άμλετ» (τρίτη πράξη) μετάφραση Ερρίκος Μπελιές
Η ΔΟΥΚΑ… ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΗ
12 Οκτωβρίου σήμερα γιορτάζουμε τα 74 χρόνια από την απελευθέρωση της Αθήνας, από τα στρατεύματα κατοχής. Το συγκλονιστικό γεγονός αποτυπώνεται σε δεκάδες αφιερώματα του έντυπου ή ηλεκτρονικού τύπου, τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις και ενώ οι Ναζί άδειασαν την Αθήνα στις 12/10/44, στη Κρητη έμειναν οι περισσότεροι με τις ευλογίες των Εγγλέζων μέχρι τον Ιούνιο του ΄45. Πολλά έχουν γραφτεί γι αυτό, μα οι πιο γλαφυρές αναφορές , δεν έγιναν σε ένα ιστορικό βιβλίο, αλλά στο τόσο ιδιαίτερο μυθιστόρημα της διακεκριμένης Χανιώτισσας πεζογράφου, Μάρως Δούκα, «το δίκιο είναι ζόρικο πολύ».
Στο βιβλίο , εκτός των πλείστων αναφορών σε αγωνιστές, μάχες και ήττες στην περίοδο της Κατοχής στην ευρύτερη περιοχή του νομού μας, αναφέρεται και στο μαρτυρικό χωρίο της μάνας μου, το Κουστογέρακο και τη ναζιστική θηριωδία. 4 άτομα από την οικογένεια της Ευαγγελίας Μυριζάκη (θα επανέλθω),θανατώθηκαν και (Α)φυσικά , καμία ηθική ή οικονομική αποκατάσταση, από την ισχυροποιημένη πλέον Γερμανία. Ο αγώνας για τη δικαίωση, δεν πρέπει να είναι μονάχα σε μερικούς συμβολοποιημένους όπως ο Μανώλης Γλέζος και ο Αργύρης Σφοντούρης, πρέπει να γίνει Πανελλαδικό αίτημα όταν μάλιστα , ακόμα και οι προοδευτικοί Γερμανοί, το υποστηρίζουν ως δίκαιο, πολύ περισσότερο οι σημαντικοί πρόγονοι τους (1 ) . και να που σήμερα στις 16.30 η Μάρω Δούκα ως τιμώμενο πρόσωπο, θα συνομιλήσει με τη δημοσιογράφο και κριτικό βιβλίου, τη Μικέλα Χαρτουλάρη. Θέμα: στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας» στο café Laumer, ιστορικό καφέ-στέκι συγγραφέων και φιλοσόφων. Όλα αυτά, στη μεγαλύτερη διεθνή έκθεση βιβλίου στην Ευρώπη, στην 70η Διεθνή έκθεση βιβλίου Φρανκφούρτης, 10-14/10. Η Δούκα, όχι γιατί είναι φίλη και Χανιώτισσα, αλλά επειδή ειναι θεωρώ, η κορυφαία σύγχρονη πεζογράφος της Ελλάδας-θα με απασχολήσει (πρόθεση υπάρχει) στη σελίδα αυτή, αρκετές φορές στο μέλλον.
ΑΥΤΟΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΓΙΑ
ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
Παρακολουθώ τους ιστορικούς σταθμούς της βιβλιογραφίας της από το σημαδιακό για μενα «Αρχαία σκουριά» (2 ) και της είμαι υποχρεωμένος για τη φιλία, εκτίμηση και την αγάπη στο πρόσωπο μου, όπως το διατυπώνει στην αφιέρωση του «το δίκιο είναι ζόρικο πολύ» .Της ανταποδίδω χωρίς υστεροβουλία, άμεσα, στο πολλαπλάσιο , το θαυμασμό μου, έστω κι αν δεν πιστεύω στη διαχρονικότητα μου, αλλά στα συνενωμένα-σπασμωδικά ή όχι- υπαρξιακά μου σπαράγματα, ως κατάθεση ψυχής στην ιστορική δημιουργική πορεία, τη συνυφασμένη με την πόλη που ζω και εργάζομαι, τα Χανιά, ως «κλιμακωτά βιοσημεία» .Τώρα, αν θεωρεί διαχρονικές τις δημιουργικές μου εμμονές, την ευχαριστώ πολύ για την αναγνώριση. Όμως, επειδή ποτέ δεν ξεχνώ τις ρίζες μου στο μαρτυρικό ανατολικό Σέλινο, της είμαι ευγνώμων που κάνει τόσες αναφορές και σε πρόσωπα αγωνιστές συγγενείς μου, ανεξάρτητα εάν ήταν στο ΡΕΑΜ ή την ΕΟΚ. Μυριζάκης, Μετοχαράκης, Σειραδάκης, είναι μερικοί από αυτούς. Έναν Μετοχαράκη τον παντρεύτηκε η Αγγελικώ, κορίτσι επί κατοχής, αγόγγυστα γέννησε και μεγάλωσε με δυσκολίες 9 παιδιά στη Μονή Σελίνου, η πρώτη μου ξαδέλφη το γένος Πυροβολάκη, μια ηρωίδα της ζωης πάντα με το χαμόγελο. «…κι ενόσω συνέβαιναν αυτά, ο Βαγγέλης Κτιστάκης θα εκτελεστεί στις 6 Ιουνίου στην Αγιά. Κι έχουν να λένε ότι μόλις βρέθηκε στο προαύλιο της φυλακής κι αντίκρισε τους γερμανούς δημίους του άρχισε να τους μιλάει στα γερμανικά, να τους εξηγεί ποιος είναι, να τους καλεί να αναλογιστούν τις ευθύνες τους, ότι χάνουν τον πόλεμο, ότι και αυτοί δεν είναι παρά θύματα, όργανα παραφρόνων. Δεν πρόλαβε να τελειώσει, του όρμησαν δυο τρεις, τον έσυραν ως την κεντρική πύλη των φυλακών και τον εκτέλεσαν με ριπή ταχυβόλου. Άλλοι λένε ότι τον πετσόκοψαν με τσεκούρι. Ζήτω η Ελλάδα, ζήτω η λευτεριά, χωρίς Χίτλερ και χωρίς πολέμους, ήταν οι τελευταίες του λέξεις.»…
ΤΟ 1ο ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΤΟΥ ΜΑΥΡΑΚΗ
Η σημαντικότερη ταινία του 2017 με βάση την πλούσια παραγωγή την άρτια και πλουραλιστική συνεργασία συντελεστών, καθώς και την ουσιαστική σχέση σεναρίου-σκηνοθεσίας ήταν το «τελευταίο σημείωμα» (3) του Παντελή Βούλγαρη. Μια ηρωική ταινία χωρίς κραυγές, πολυμορφική, με σταδιακή κορύφωση προς το δράμα (η εκτέλεση των 300 στην Καισαριανή) ιδωμένη με συναίσθημα που δεν έγινε ούτε μια στιγμή «μελό» ,απέδωσε τα ανθρώπινα στοιχεία ακόμη και στον κατακτητή. Ανάμεσα στους σπουδαίους επαγγελματίες ηθοποιούς, και πολλοί Χανιώτες ερασιτέχνες-δύσκολο εγχείρημα- με εξαιρετική απλή, ουσιαστική-συμπληρωματική-ερμηνεία. Ένας από αυτούς, έγραψε το 1ο σημείωμα της ταινίας, ο ξεναγός των ορέων, ο αξιόλογος ερασιτέχνης φωτογράφος, Μανώλης Μαυράκης (6) ειχε το επιπλέον καθήκον από κοντά, με μεράκι, του φωτογραφήματος της ταινίας στο Φρούριο Ιτζεδίν, και όπου γινόταν τα γυρίσματα, σχεδόν 1000 φωτογραφίες συγκέντρωσε, πρώτη έκθεση πέρσι το φθινόπωρο στο Χρυσόστομο, πολλές ιδιαίτερες αλλά και με το σχετικό μπούκωμα. Δεύτερο εγχείρημα πριν ένα μήνα περίπου στο Νεώριο Μόρο, μόνο 14 μεγάλων διαστάσεων επέλεξε ο επιμελητής της έκθεσης Νίκος Καμπιανάκης (και ελάχιστες μικρότερες ο Μανώλης). Η έκθεση εντυπωσιακή, αφού η επιλογή εστίασε όχι στο «παίξιμο» των ηθοποιών αλλά στην αναμονή των γυρισμάτων των πλάνων. Η εκφραστική αλήθεια απογειώθηκε μέσα –κυρίως- από θεάσεις των «ηρώων» της ταινίας, είτε προφίλ είτε ¾ χωρίς να ποζάρουν στο φακό, έτσι το επίτευγμα ως στατική «αφήγηση» μέσα στην αφήγηση, προέβαλε την Τέχνη μέσα στην Τέχνη της φωτογραφίας, στον κινηματογράφο. Στο Μανώλη τον θαυμαστό Κρητικό που δέχεται ως ευχή και κατάρα την ύστερη κριτική μου προσέγγιση , αφιερώνω τις δυο στροφές του Γιάννη Δούκα από το ποίημα, αναφορά στον ανδριάντα του Κωστή Παλαμά (4), που ως γνωστό αναθέρμανε αντιστασιακούς κραδασμούς με το θάνατο του στην Αθήνα το 1943. Πολύ περισσότερο κι από το θάνατο… του Γιαννούλη Χαλεπά (5)
…γύφτος; ή βασιλιάς και στρατιώτης;
Αρχειοθέτης μόνο΄τα βραβεία,
σαν λείψανα , φορούν τα προσωπεία
της εποχής, πώς όμως τον θυμό της,
τα σωθικά της μάτια ν΄αποδώσουν;
Μουσώνες την Αθήνα θα σαρώσουν.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) οι Γερμανοί φιλέλληνες στην πολιτισμική πορεία είναι πολλοί, διάσοφοι, φιλόσοφοι όπως ο Νίτσε και ο Χάιντεγκερ, ο νομπελίστας συγγραφές Γκυντερ Γκρας και τοσοι άλλοι
(2) την «αρχαία σκουριά» τη διάβασα το ΄80 στη σκοπιά ως φαντάρος στη Σάμο
(3) “το τελευταίο σημείωμα”, σενάριο Π. Βούλγαρης, Ιωάννα Καρυστιάννη (για το νέο βιβλίο της «χίλιες ανάσες» θα επανέλθω), πρωταγωνιστούν Αντρέας Κωνσταντίνου, Αντρέ Χένικε, Βασίλης Κουκαλάνι, Μέλια Κράιλινγκ και Τάσος Δήμας, τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στις φυλακές Ιτζεδιν και σε άλλες περιοχές της Κρήτης
(4) από το ποίημα «όχι εξαθλίωση» που εστιάζει στον ανδριάντα του Παλαμά που βρίσκεται επί της Ασκληπιού και Ακαδημίας, έργο του Βάσου Φαληρέα, μαρμάρινο (στοχαστικό και κατά καιρούς κακοποιημένο). Ο Γ. Δούκας, αποδεδειγμένα αγαπά της Τέχνη της γλυπτικής και έχει συμπεριλάβει ποιήματα αναφορές σε γλυπτά που βρίσκονται σε δημόσιους χώρους στην Αθήνα και το Λονδίνο. Όλα στην ποιητική συλλογή «Το σύνδρομο Σταντάλ» εκδ. ΠΟΛΙΣ
(5) η δημοφιλία του κορυφαίου ποιητή (της εποχής), σε σχέση με τον κορυφαίο γλύπτη. Σαν έμμεση τεκμηρίωση παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Δ. Αγγελάτου «Λογοτεχνία και ζωγραφική», κεφάλαιο «το παράδειγμα της μίμησης» «δεδομένης της αναλογίας που υποστηρίζει ο Λογγίνος μεταξύ των επιτευγμάτων του λόγου και εκείνων των άλλων καλλιτεχνικών εκφράσεων, όπως της ζωγραφικής, της γλυπτικής και της μουσικής, η διαφορά που εντοπίζει μεταξύ γλυπτικής και λόγου (η πρώτη εγκλωβίζεται, θα έλεγε κανείς, στο “όμοιον ανθρώπω”: “[…] καπί μέν ανδριάντων ζητείται το όμοιον ανθρώπω, επί δε του λόγου το υπεραίρον [..]
(6) 1ο σημείωμα του Μαυράκη η ατάκα του πριν εκτελεσθεί χτενίστε μου τ’ …..
