“Κείμενα περί μουσικής και αρχιτεκτονικής”

Φέτος, συμπληρώθηκαν δεκατέσσερα χρόνια από το θάνατο ενός σημαντικού Έλληνα της διασποράς.
Σημαντικού σ’ ό,τι αφορά όχι μονάχα τους στοχασμούς του, αλλά και τη συμβολή του στην αρχιτεκτονική και στη μουσική, καθώς υπήρξε και των δύο άοκνος θεράποντας, επί χρόνια, στη Γαλλία, όπου ζούσε από τα τέλη της ταραγμένης για την Ελλάδα δεκαετίας του ’40 (1947).
Το σημερινό μου αρθρίδιο είναι αφιερωμένο στον παγκοίνως γνωστό αρχιτέκτονα και πρωτοπόρο συνθέτη Ιάννη Ξενάκη, που είχε γεννηθεί στη Βραΐλα της Ρουμανίας από Έλληνες γονείς στις 29 Μαΐου 1922 και πέθανε στο Παρίσι στις 4 Φεβρουαρίου 2001. Αφορμή μού δόθηκε προ ημερών όταν έλαβα ως δώρο τον τόμο, από τις εκδόσεις «Ψυχογιός», «Ι. Ξενάκης, Κείμενα περί μουσικής και αρχιτεκτονικής», ο οποίος αποτελεί και την πρώτη συλλογή κειμένων του στα ελληνικά.
Την επιλογή των δημοσιευμένων κειμένων και τη μουσικολογική επιμέλεια ανέλαβε ο καθηγητής μουσικολογίας στο πανεπιστήμιο του Μονπελιέ (Γαλλία), κ. Μάκης Σολωμός, ενώ τη μετάφραση, παρ’ όλες τις, υποκειμενικές ή αντικειμενικές, μικρομέγαλες δυσκολίες, που βρήκε στο δρόμο της, έφερε σε πετυχημένο πέρας η κ. Τίνα Πλυτά. Ο πρόλογος του κ. Σολωμού παρέχει αξιόλογη βοήθεια στον αναγνώστη να γνωρίσει την «περιρρέουσα ατμόσφαιρα» κάθε κειμένου (το λόγο που εγράφη, αλλά και το χρονικό – τοπικό του περίγυρο, καθώς και τις εκάστοτε ιδέες – θέσεις του Ξενάκη). Δεν πρέπει να παραβλέψουμε, όμως, και πόσο μας ωφελεί η παρουσία, στο τέλος του ανά χείρας βιβλίου, ενός γλωσσάριου μουσικών όρων και ενός ευρετηρίου όσων προσώπων αναφέρονται στο εγχειρίδιό μας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα κείμενα του Ξενάκη εντάχτηκαν από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» στη σειρά «Επιστήμες του Ανθρώπου» και πλήρως τεκμηριωμένα από το συγγραφέα τους απευθύνονται, κατά τη γνώμη μου, στο ευρύ κοινό και όχι μονάχα σε εξειδικευμένους, αν και κάπου – κάπου, όπως φρονώ, χρειάζεται αρκετή προσπάθεια να συλλάβεις τον τρόπο, που σκεφτόταν, και να κατανοήσεις τον τρόπο, που εκφραζόταν! Ας ιδούμε, όμως, καταλήγοντας το σημείωμά μας, τους τίτλους των επιμέρους κειμένων – άρθρων  του ανά χείρας βιβλίου και τις χρονιές, που αυτά είχαν πρωτογραφεί, για να φανούν η πολυμέρεια, η «διάρκεια» και η «δύναμη» της σκέψης του: «Αυτοβιογραφικό» (1975), «Οι σημερινές τάσεις της γαλλικής μουσικής» (1955), «Προβλήματα ελληνικής μουσικής σύνθεσης» (1955), «Η κρίση της σειραϊκής μουσικής» (1955), «Σημειώσεις για μια «ηλεκτρονική κίνηση»» (1959), «Στοιχεία πιθανοτικών (στοχαστικών) μεθόδων μουσικής σύνθεσης» (1962), «Ο δρόμος της έρευνας και της ερώτησης» (1965), «Η κοσμική πόλη» (1965), «Αρχαιότητα και σύγχρονη μουσική» (1966), «Επιστημονική σκέψη και μουσική» (1975), «Πολιτιστική Παράδοση και δημιουργικότητα» (1976), «Ηχητικά Σύμπαντα» (1977), «Οι δρόμοι της μουσικής σύνθεσης» (1981), «Ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη» (1981), «Μουσική και πρωτοτυπία» (1984), «Το σύμπαν είναι μια σπείρα» (1984) και «Περί χρόνου» (1988).
Έτσι, στον επίλογό μας θα  «φιλοξενηθεί» ένα μικρό απόσπασμα από την «Πολιτιστική Παράδοση και δημιουργικότητα». Γράφει, λοιπόν, μεταξύ άλλων, ο Ι. Ξενάκης: «[…] Ο πολιτισμός του υλισμού και της ευζωίας κυριαρχεί σε όλες τις χώρες. Θεωρώ πως ένα από τα βασικά καθήκοντα όλων είναι να ξεσηκωθούμε ενάντια σε αυτή την υλιστική αντίληψη της ζωής[…]» (βλ. σελ. 153 και εξής, στο παρόν βιβλίο των εκδόσεων «Ψυχογιός»).