Από μεγάλους βράχους «βομβαρδίστηκε» το χωριό Πλωμάρι στη Λέσβο ξημερώματα Σαββάτου 24 Νοεμβρίου, ιδίως το ανατολικό τμήμα του οικισμού, που βρίσκεται κάτω από την απότομη πλαγιά του υψώματος Προφήτης Ηλίας. Δεκατέσσερα σπίτια κρίθηκαν μη κατοικήσιμα. Όπως μεταδίδει η Καθημερινή, οι πρώτες εκτιμήσεις μιλούν για φαινόμενο απότοκο του ισχυρού σεισμού που έπληξε τη νότια Λέσβο τον Ιούνιο του 2017. Το φαινόμενο της κατολίσθησης δίνει συνεχώς το «παρών» στον ελλαδικό χώρο και απαιτεί διαρκή παρακολούθηση, έρευνα και προληπτικά μέτρα.
Στις 8 Νοεμβρίου 2018 αποφασίστηκε προσωρινή διακοπή διέλευσης πλοίων από τον Ισθμό της Κορίνθου λόγω υποχώρησης των πρανών και πτώσης βράχων και χώματος στο νερό της διώρυγας. Στις αρχές Σεπτεμβρίου είχε σημειωθεί κατολίσθηση στην πασίγνωστη παραλία «Ναυάγιο» της Ζακύνθου, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας τουλάχιστον ακόμη επτά παραλίες στα Ιόνια παρουσιάζουν αυξημένη επικινδυνότητα για κατολισθήσεις, μεταξύ αυτών το Πόρτο Κατσίκι στη Λευκάδα και ο Μύρτος στην Κεφαλονιά.
Μία από τις πιο τραγικές περιπτώσεις κατολίσθησης είναι αυτή που «έθαψε» το Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας, στις 13 Ιανουαρίου 1963. Ενα τρομερό βουητό, που έβγαινε μέσα από το βουνό, ακούστηκε λίγο μετά τις 8 το πρωί ως έσχατη προειδοποίηση καθώς η πλαγιά κατρακύλησε καταπλακώνοντας μεγάλο μέρος του χωριού. Ενα τεράστιο κύμα λάσπης, παρασέρνοντας βράχια και δέντρα, σκέπασε τα μισά από τα 150 πέτρινα σπίτια του Μικρού Χωριού. Δεκατρείς άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η αιτία της δραματικής κατολίσθησης εντοπίστηκε, πέρα από το σαθρό του εδάφους, στις διαρκείς βροχοπτώσεις των προηγούμενων μηνών. Η κατολίσθηση, με μικρότερη ένταση, συνεχίστηκε για αρκετές ημέρες. Ενα νέο Μικρό Χωριό ανεγέρθηκε σε κοντινό ασφαλές σημείο, αν και μερικοί κάτοικοι έμειναν στον παλιό οικισμό.
«Οι εδαφικές κινήσεις και τα κατολισθητικά φαινόμενα αποτελούν συχνό φαινόμενο στην Ελλάδα καθώς η εκδήλωσή τους ευνοείται από το γεωτεκτονικό καθεστώς του ελληνικού χώρου», αναφέρεται σε μελέτη της Επιτροπής Μελέτης της Κλιματικής Αλλαγής με τίτλο «Μεταβολές στην ένταση και την κατανομή των φυσικών καταστροφών» του καθηγητή Γεωλογίας του ΕΚΠΑ Δημήτρη Παπανικολάου και του διδάκτορος Μιχάλη Διακάκη. Οπως σημειώνεται, οι κατολισθήσεις στην Ελλάδα «σε πολλές περιπτώσεις έχουν επιφέρει θανάτους και τραυματισμούς, αλλά και σημαντικές ζημιές σε περιούσιες και υποδομές. Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις κατολισθητικών φαινομένων εμφανίζονται στις κεντρικές και δυτικές περιοχές κυρίως γύρω από την οροσειρά της Πίνδου, αλλά και στη βόρεια και δυτική Πελοπόννησο».
Οι αιτίες
Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη του καθηγητή Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Γεωργίου Κούκη και του Κωνσταντίνου Ζιούρκα οι πέντε κυριότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση κατολισθητικών φαινομένων είναι η διάβρωση του εδάφους λόγω δημιουργίας ρεμάτων, η αύξηση νερού στους πόρους, η φυσική αποσύνθεση κοκκωδών πετρωμάτων, η λιθολογική σύσταση των σχηματισμών και η βροχόπτωση. Ως πιο συνηθισμένο έναυσμα ξεχωρίζουν οι παρατεταμένες βροχοπτώσεις. Στο 61,4% των περιπτώσεων οι κατολισθήσεις εκδηλώθηκαν σε περιοχές όπου λείπει η βλάστηση, κυρίως λόγω ανθρωπογενών παρεμβάσεων.
Με βάση αυτές τις προσεγγίσεις ενδιαφέρον έχει το ερώτημα εάν η κλιματική αλλαγή, με τις μεταβολές που προκαλεί στην ένταση και τη συχνότητα των βροχοπτώσεων, θα επηρεάσει και πώς το φαινόμενο των κατολισθήσεων. Στην προαναφερθείσα μελέτη καταγράφονται οι τάσεις (με ορίζοντα τη δεκαετία 2040-49) σχετικά με την πιθανότητα υπέρβασης του ορίου βροχόπτωσης, πέραν του οποίου μπορεί να προκληθούν κατολισθήσεις. Αυξημένες πιθανότητες εκτιμούνται σε βορειοδυτική Πελοπόννησο, κεντρική Ελλάδα, βόρεια και κεντρική Εύβοια, Χαλκιδική και Θράκη. Αντιθέτως, μείωση της πιθανότητας εκτιμάται σε Κρήτη, Δωδεκάνησα και δυτική Μακεδονία.
