Επίκαιρη είναι η χρήση όρων όπως mea culpa, αυταπάτες, μη ορθή εκτίμηση, λάθος υπολογισμοί, μη σωστό μίγμα μέτρων…
Oλοι οι παραπάνω όροι αναφέρονται στην ανώτερη γνωστική λειτουργία του ανθρώπου τη μεταγνώση. Aλλοι την αγνοούν αφού κανένας δεν τους εκπαίδευσε πώς να την αναπτύξουν, κι άλλοι την περιφρονούν. Οι λίγοι που εκτιμούν την αλήθεια που εκφράζει η μεταγνώση δεν είναι πάντοτε δημοφιλείς. Για τον ορισμό της μεταγνώσης δείτε τον ένθετο πίνακα.
Το σημείωμα είναι αφιερωμένο σε πρόσφατα περιστατικά που αναδεικνύουν τη σημασία της στην καθημερινότητά μας. Ιδιαίτερη αναφορά κάνω στους μαθητές που συμμετέχουν σε εξετάσεις και στους γονείς τους.
Παιδιά αποτύχατε…
Πριν μερικές εβδομάδες μία ομάδα εφήβων συμμετείχε σε μια εξέταση προσομείωσης σαν προπαρασκευή για τις εξετάσεις του Μαΐου. Κάθε εξέταση προσομείωσης οφείλει να έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας πραγματικής εξέτασης δηλαδή δυσκολία θεμάτων, διάρκεια, επιτήρηση κ.λπ.
Μετά το τέλος της 3ωρης εξέτασης ο εκπαιδευτικός τους ζήτησε να υπολογίσουν τον βαθμό τους και να τον σημειώσουν στο γραπτό τους.
Η έκπληξη ήλθε όταν ο εκπαιδευτικός σύγκρινε τις δύο βαθμολογίες δηλαδή τις πραγματικές και τις υπολογισθείσες. Οι διαφορές ήταν τόσο μεγάλες ώστε τον υποχρέωσαν να τους πει:
«Παιδιά στην εξέταση περάσατε όλοι, αλλά αποτύχατε… επειδή έχετε χαμηλή μεταγνώση τους είπε αστιευόμενος. Δηλαδή έχετε αυταπάτες για τις ικανότητές σας και δεν γνωρίζετε πώς να αυτό-αξιολογηθείτε. Γι’ αυτό μην τολμήσετε να κάνετε πρόβλεψη της βαθμολογίας σας μετά τις εξετάσεις του Μαΐου».
Αντιλαμβάνομαι ότι το άγχος των εφήβων τους εμπόδιζε να αυτό-αξιολογηθούν με λογική προσέγγιση.
Η αυταπάτη μιας δασκάλας και ενός λυκειάρχη
Η λανθασμένη εκτίμηση για τις πραγματικές ικανότητες των ατόμων που εκπαιδεύουμε ή καθοδηγούμε είναι συνηθισμένη τις μέρες μας.
Μια δασκάλα υπερεκτιμώντας τις ικανότητες πρόσληψης νέων πληροφοριών από τους μικρούς μαθητές της, τους φορτώνει ύλη της επόμενης τάξης. Την επομένη μέρα καταγράφεται μαζική αποτυχία. Και τι κάνει η αυταπατώμενη δασκάλα; Τους προσθέτει κι άλλη ύλη της επόμενης τάξης!
Ενας λυκειάρχης υποεκτιμώντας την ικανότητα κατανόησης μιας εγκυκλίου του Υπουργείου Παιδείας την ερμηνεύει επί το αυστηρότερο. Το αποτέλεσμα είναι εξέγερση αυτών που αρνούνται ρόλο “γιεσμεν”. Αυταπατώμενος για την ορθότητα της γνώσης του συνεχίζει την ενημέρωση. Αποτέλεσμα μπάχαλο.
Σημαντικό στοιχείο και στις δύο περιπτώσεις είναι ότι το επίπεδο μεταγνώσης των εκπαιδευομένων είναι ανώτερο των εκπαιδευτών τους.
Τους βαριόμαστε
Μια μικρή ομάδα ηλικιωμένων εμπειρογνωμόνων επισκέπτεται κατ’ έθιμο Ανώτερη Σχολή μια φορά το χρόνο για να παρουσιάσει ειδικά θέματα. Η εντύπωση που δημιουργείται στους παριστάμενους είναι ότι σε αυτές τις διαλέξεις κυριαρχεί η βαριεστημάρα.
Εδώ τα χάσματα ανάμεσα σε εκπαιδευτές και σε εκπαιδευομένους είναι πολυάριθμα και βαθειά.
Το αποτέλεσμα είναι οι μεταγνωστικές εκτιμήσεις τους να αποκλίνουν και να μην επιτυγχάνεται το ποθητό αποτέλεσμα.
Γνωστικές προδιαθέσεις και συμπεριφορές στην Ελλάδα
Η ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις δεν εξαρτάται μόνο από τις γνωστικές δεξιότητες και στρατηγικές αλλά και από τις γνωστικές προδιαθέσεις και συμπεριφορές που έχουμε αναπτύξει.
Αναλογιστείτε με ποιες από τις παρακάτω γνωστικές προδιαθέσεις και συμπεριφορές είναι προικισμένοι οι άρχοντες μας:
1) Γνωστική αυτονομία σημαίνει ότι σκέφτονται με λογικά κριτήρια και τα εφαρμόζουν με συνέπεια.
2) Γνωστική περιέργεια λένε όχι στην άκριτη αποδοχή “δεδομένων” και “αυτονόητων”.
3) Επιδίωξη της αντικειμενικότητας σημαίνει ότι αναγνωρίζουν και αποδέχονται την διαφοροποίηση και αγωνίζονται για την αναζήτηση πραγματικών στοιχείων και έγκυρων λογικών επιχειρημάτων.
4) Γνωστική ευκαμψία… είναι η ικανότητα να αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις και έγκαιρα προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα.
5) Στοχαστική θεώρηση είναι η μη αποδοχή απόψεων παρά μόνο μετά από εξέταση. Στον αντίποδα είναι τα άτομα με γνωστικό παρορμητισμό που αποφασίζουν χωρίς να εξετάσουν όλες τις δυνατές λύσεις.
6) Γνωστική τιμιότητα σημαίνει ότι οι άρχοντές μας αναγνωρίζουν δημόσια και διορθώνουν τυχόν λάθη τους.
7) Εμμονή στο έργο τους για να εξασφαλίζουν σταθερή και συστηματική συνέχιση των προσπαθειών τους.
Αν διαπιστώσετε ότι βαθμολογείτε τους ηγέτες μας χαμηλά αναλογιστείτε ότι αυτό οφείλεται στην γενικότερη παιδεία και στην μη εκπαίδευση τους στη μεταγνώση.
Συμπερασματικά
• Aποφεύγουμε να ρωτάμε τους υποψηφίους των εξετάσεων τι βαθμολογία εκτιμούν ότι θα πάρουν.
• Τα χάσματα στη μεταγνώση καταγράφονται σε κάθε μάθημα, σε κάθε παρουσίαση και διάλεξη.
• Αν βάση της αξιολόγησης και των επιλογών των πολιτών ήταν η επίδοση στην μεταγνώση, τότε θα είμαστε η Δανία της Νότιας Ευρώπης.
Συγγραφέας, μέλος της Γ.Σ. της Ελληνικής Επιτροπής της Γιούνισεφ
Πτυχιούχος Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση
Επικοινωνία: polygnosi@gmail.com, 2821040400, facebook: polygnosi
