ΚΙΣΑΜΟΣ 1911Νο. 447

1 από 5

Στην πόλη της Κισάμου (Καστέλι) είχαμε αφιερώσει 5 δημοσιεύματα το καλοκαίρι που μας πέρασε (414, 415, 416, 417, 419). Η πρόσφατη “ανακάλυψη” όμως του αρχείου του Boissonnas από το Μουσείο Φωτογραφίας της Θεσσαλονίκης μου έδωσε μεγάλη χαρά: Υπήρχαν εκεί 4 φωτογραφίες από το Καστέλι του 1911, μεταξύ των οποίων κάποιες χωρίς ένδειξη τοποθεσίας, που με ευκολία όμως ταύτισα με το κατεδαφισμένο φρούριο του Καστελιού. Η χαρά μου ήταν διπλή: Oχι μόνο έβλεπα για πρώτη φορά ένα σημαντικό τμήμα του χαμένου κάστρου, που μάλιστα ταυτίζεται κατά μέρος με γνωστή φωτογραφία του G. Gerola (1901;) δείχοντάς μας την ακριβή θέση λήψης της, αλλά επιπλέον φαίνεται να επιβεβαιώνεται, τουλάχιστον σ’ αυτό το σημείο, το πρόχειρο “τοπογραφικό” που σχεδίασα με τη θέση των τειχών στο σύγχρονο ιστό της κωμόπολης. Ακόμα, βεβαιώθηκα για το τι ακριβώς έδειχνε κάποια φωτογραφία που είχα βρει στο αρχείο μιας γνωστής Χανιώτισσας κυρίας και που είχα υποψιαστεί ότι προερχόταν απ’ το Καστέλι. Η πυλίδα αυτής της φωτογραφίας είναι η ίδια που φαίνεται και στις φωτογραφίες του Boissonnas, είναι δε η βόρεια πύλη του τουρκικού περιβόλου, πολύ κοντά στο τμήμα του τείχους που σώζεται και σήμερα. Κάποιος Κισαμίτης μάλιστα με ενημέρωσε ότι το “κλειδί” του τόξου αυτής της πύλης βρίσκεται στο πατρικό του σπίτι, εκεί κοντά. Να υπενθυμίσω συνοπτικά τι ακριβώς συνέβη με τις οχυρώσεις της Κισάμου (του Καστελιού) που σώζονταν ακέραιες μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’20: Το παλιό βυζαντινό κάστρο, ανακαινισμένο τουλάχιστον 2 φορές από τους Βενετούς (έπειτα από καταστροφές που προκλήθηκαν από σεισμούς κ.λπ.) έπιανε λιγότερο από το 1/3 του συνολικού τειχισμένου χώρου, σωζόταν όμως κι αυτό ακέραιο και δέσποζε με το μεγάλο του ύψος. Ο υπόλοιπος περίβολος κατασκευάστηκε στην τουρκοκρατία μετά το 1821 και πιθανά στην περίοδο της οικοδόμησης των “κουλέδων” (1866 – 69). Βέβαια η μορφή της πυλίδας είναι αρκετά εξεζητημένη και εντυπωσιακή και θυμίζει βενετσιάνικη κατασκευή, ή μάλλον κάτι ακόμα παλιότερο (ρωμανικό ή βυζαντινό). Είναι μεγάλο κρίμα που καταστράφηκαν τέτοιας ποιότητας οχυρώσεις, που σήμερα θα ήταν από τα σημαντικά αξιοθέατα της Κρήτης. Ας δούμε όμως τις φωτογραφίες μία – μία:
Η πρώτη, δείχνει τη βορειοανατολική γωνία του οχυρού περιβόλου. Δεξιά, το βενετσιάνικο κομμάτι του κάστρου, ανακατασκευασμένο με τη μορφή των οχυρώσεων του 16ου αιώνα, δεσπόζει με το ύψος του. Αριστερά το κτηριακό συγκρότημα του τότε μητροπολιτικού ναού του Αγ. Σπυρίδωνα και στο βάθος η νεόκτιστη τότε μονή του Παρθενώνα.
Η δεύτερη είναι λεπτομέρεια της πρώτης, διακρίνεται όμως καλύτερα η πύλη, καθώς και ο Παρθενώνας (στο βάθος).
Η τρίτη είναι η φωτογραφία από το άλμπουμ γνωστής Χανιώτισας κυρίας, που με είχε για καιρό προβληματίσει χωρίς να φτάσω σε ασφαλή συμπεράσματα. Η ίδια διακρίνεται στη δεξιά παραστάδα της πύλης.
Η τέταρτη, είναι η φωτογραφία του G. Gerola που με βοήθησε στην ταυτοποίηση των 2 πρώτων φωτογραφιών, αφού έλειπαν άλλοι τίτλοι ή λεζάντες.
Η πέμπτη είναι τραβηγμένη από το Boissonnas πίσω από το ιερό του Αγίου Σπυρίδωνα. Στην άκρη αριστερά διακρίνεται τμήμα του κάστρου.
Η έκτη τέλος δείχνει μια λεπτομέρεια από το γραφικό “τσαρσί” του Καστελιού (έξω από τα τείχη), νομίζω πως είναι η σημερινή οδός Καμπούρη, χωρίς να είμαι απόλυτα σίγουρος.
Βέβαια “Τσαρσί” (αγορά) ονομάζεται κυρίως η οδός Σκαλίδη με τα καταστήματά της. Η οδός Καμπούρη όμως είναι ίσως ο παλιότερος δρόμος της Κισάμου που σώζεται σήμερα, υπήρχε από τη βενετοκρατία όπως δείχνουν τα σχεδιαγράμματα του Monani (1631).