100 χρόνια από τη γέννηση της Άλκης Ζέη
Ένα τρυφερό και άγριο ταξίδι ενηλικίωσης που είναι καταχωνιασμένο στις σελίδες του “Κοντά στις Ράγιες” της πολυδιαβασμένης Άλκης Ζέη γίνεται η αφορμή για μια δεύτερη συνεργασία αλλά και φιλία – συγκατοίκηση. Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση της συγγραφέως, οι δημιουργοί κόμικς Γεωργία Ζάχαρη και Στέλλα Στεργίου διασκευάζουν ως graphic novel το πολυαγαπημένο μυθιστόρημα, σεβόμενες την ατμόσφαιρα και το πνεύμα του πρωτοτύπου κι έρχονται να το συστήσουν ξανά στις νεότερες γενιές. Το “Μολύβι μελάνι” συναντά τις δύο δημιουργούς λίγες μόλις μέρες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο κι ανοίγει κουβέντα μαζί τους.
Δύο χρόνια μετά “Το καπλάνι της βιτρίνας”, ξανασυναντιέστε στο “Κοντά στις Ράγιες” και μάλιστα στην επέτειο 100 χρόνων από τη γέννηση της Άλκης Ζέη. Πείτε μας για την απόφασή σας να διασκευάσετε και πάλι την αγαπημένη συγγραφέα.
Οι εκδόσεις Μεταίχμιο μας προσέγγισαν το φθινόπωρο του 2022 με την πρόταση να διασκευάσουμε όποιο βιβλίο της Άλκης Ζέη θέλαμε, με αφορμή τα επερχόμενα εκατοστά της γενέθλια. “Όποιο, όποιο θέλουμε;” είπαμε εμείς. “Όποιο θέλετε”, μας είπαν. Οι “Ράγιες” ήταν η ξεκάθαρη επιλογή μας, ξεκινώντας από την πολύ αστεία και χαρακτηριστική φωνή της πρωταγωνίστριας, που είναι πανέξυπνη αλλά και πολύ μοναχοπαίδι, συνεχίζοντας με τους πολύ ενδιαφέροντες δεύτερους χαρακτήρες, και καταλήγοντας, αρκετά δραματικά, στο έντονο πολιτικό στοιχείο.
Η Σάσα, η μικρή πρωταγωνίστρια, το Κουκούτσι για τον πατέρα της, περιμένει να μεγαλώσει η κοτσίδα της για να μάθει τον κόσμο. Εσείς τι μάθατε από τη Σάσα ή τους υπόλοιπους χαρακτήρες;
Ξαναδιαβάζοντας το “Κοντά στις Ράγιες”, κάποια πράγματα που δεν είχαμε δώσει τόση σημασία άρχισαν να παίρνουν σημαντική θέση στην ιστορία μας. Καθώς στήναμε τη διασκευή, συνειδητοποιήσαμε ότι ένα από αυτά είναι η φιλία των κοριτσιών στο σχολείο. Και ίσως να έγινε πιο δυνατό αυτό το στοιχείο γιατί καθώς δουλεύαμε είχαμε κι εμείς τη στήριξη των δικών μας φιλενάδων! Ξαναγνωριστήκαμε με την αυθόρμητη Σάσα, μάθαμε από τη φροντίδα της Μάσας, την υποστηρικτικότητα της Λίντας, τη γενναιοδωρία της Έλας και τη τρυφερότητα της Κάτιας γιατί είχαμε κι εμείς τις δικές μας Μάσες και Λίντες και Έλες και Κάτιες δίπλα μας.
Πώς ένας μυθιστορηματικός κόσμος μετατρέπεται σε κόμικ; Κάνατε έρευνα, πώς εργαστήκατε;
Για αρχή, ξαναδιαβάσαμε αρκετές φορές το ίδιο το βιβλίο, προσπαθώντας να αποσπάσουμε όσο περισσότερες λεπτομέρειες για τον κόσμο του μπορούσαμε. Ήμασταν επίσης τυχερές, γιατί το “Κοντά στις Ράγιες” είναι με τη σειρά του μεταφορά ενός άλλου βιβλίου, του “Ο δρόμος που ξανοίγεται μπροστά”, της σοβιετικής συγγραφέα Αλεξάνδρα Μπρουστέιν. Ενώ στο “Κοντά στις Ράγιες” δεν μαθαίνουμε το όνομα της πόλης όπου μεγαλώνει η Σάσα, στο βιβλίο της Μπρουστέιν ξέρουμε πως αυτή η πόλη είναι το Βίλνιους.
Η διαδικασία της έρευνας ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς ήταν ένα μέρος πολύ πιο μακρινό χωρικά και χρονικά από τη Σάμο του ‘36. H φωτογραφία χρησιμοποιούνταν ήδη ευρέως τότε, ενώ υπάρχουν και οι φανταστικές πριν την ώρα τους έγχρωμες φωτογραφίες της Ρωσικής Αυτοκρατορίας από τον Σεργκέι Προκούντιν-Γκόρσκι, που ήταν μια από τις πρώτες μας κατευθύνσεις στην αναζήτηση. Με την παρότρυνση μιας φίλης, ανοιχτήκαμε προς τις γκραβούρες και εικονογραφήσεις και άλλων ρωσικών μυθιστορημάτων, και από εκεί προχωρήσαμε και σε διεθνείς πίνακες ζωγραφικής. Για να αποκτήσει ζωή ο κόσμος που στήναμε, χρειαζόμασταν και αναφορές που έχουν να κάνουν περισσότερο με την ατμόσφαιρα και το συναίσθημα, και όχι μόνο την ιστορική ακρίβεια. Για μας, μια σταθερή τέτοια αναφορά είναι οι ταινίες του studio Ghibli.
Φυσικά, κάναμε και λαθάκια. Ένα απ’ αυτά το ανακαλύψαμε βλέποντας στο ντοκιμαντέρ “Ο Μεγάλος Περίπατος της Άλκης” ενσταντανέ της οικογένειας της Ζέη από τη ζωή τους στην ΕΣΣΔ: όλα τους τα ρούχα είναι ΠΟΛΥ πιο βαριά από αυτά που ζωγραφίσαμε.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να συνεργάζεστε ταυτόχρονα σε κείμενο και σχέδιο; Ποιο το “μυστικό” στη δική σας περίπτωση;
Η επικοινωνία! Δουλέψαμε εντατικά μαζί και για ένα διάστημα γίναμε και… συγκάτοικοι, οπότε μάθαμε η μία την άλλη και από την καλή και από την ανάποδη. Μάθαμε τα αγαπημένα σνακς, τα κουσούρια, το ένα τραγούδι που μπαίνει σε λούπα για να συγκεντρωθείς. Μέσα σε όλα αυτά μάθαμε και να επικοινωνούμε καλύτερα μεταξύ μας. Όχι μόνο στο επίπεδο δουλειάς, δίνοντας συμβουλές ή διορθώνοντας σχέδια, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο, ενθαρρύνοντας και στηρίζοντας η μία την άλλη μέσα σε όλο αυτό το τρελό κλίμα που ζήσαμε εντατικά για επτά μήνες. Και “Το Καπλάνι της Βιτρίνας” και το “Κοντά στις Ράγιες” μας άφησαν όχι μόνο καλύτερες επαγγελματίες, αλλά και καλύτερες φίλες.
Ολοένα και περισσότερο συναντάμε διασκευές κλασικών βιβλίων σε κόμικ. Η επανασύνθεση του βιβλίου αποτελεί ένα νέο ανάγνωσμα για τον αναγνώστη του;
Ναι! Τα βιβλία της Άλκης Ζέη είναι πάρα πολύ πολιτικά και σε ένα βαθμό βίαια. Αυτά τα στοιχεία, ένας αναγνώστης ανάλογα και με τις προσλαμβάνουσες που έχει από το περιβάλλον του, μπορεί να μην τα καταλάβει. Με το κόμικ, όμως, δεν μπορεί να τα αποφύγει. Έχει μπροστά του την εικόνα του αστυνομικού που ζητάει εριστικά τα χαρτιά για έλεγχο, τον κοζάκο που επιτίθεται στην πορεία, και μπορεί να κάνει συνδέσεις άμεσα με όσα γίνονται γύρω του σε πραγματικό χρόνο. Αλλά ακόμα και με την εικόνα που μπορεί να φαίνεται περιοριστική, υπάρχει ένα επιπλέον περιθώριο στο πώς μπορεί να μεταφράσει ένας αναγνώστης τα καρέ και τη σκηνοθεσία που επιλέξαμε που δεν είναι απαραίτητα και ο λόγος που κάναμε αυτές τις επιλογές στα πλάνα μας και να δώσει μία καινούρια ανάλυση στο πρωτότυπο έργο.
ΓΡΑΜΜΟΣΚΙΑΣΕΙΣ ΤΖΟΑΝΝΑΣ ΠΟΥΠΑΚΗ
