■ Τα αποτελέσµατα των πειραµάτων των ερευνητριών του Πολυτεχνείου Κρήτης
«Ο άνθρωπος, για να µπορεί να ζει καλά σε ακραία περιβάλλοντα, έχει ανάγκη όχι µόνο από χώρους µε εργονοµικό σχεδιασµό, αλλά και από χώρους που αντανακλούν την έννοια της ”οικειότητας”. Η αίσθηση αυτή της οικειότητας, δηλαδή η σύνδεση του ανθρώπου µε τον χώρο που τον περιβάλλει, αποδεικνύεται καθοριστική για την ψυχική και συναισθηµατική του ισορροπία».
Αυτό είναι ένα από τα βασικά πρώτα συµπεράσµατα των πειραµάτων των ερευνητριών του Πολυτεχνείου Κρήτης στην Ανταρτική.
Οι δύο ερευνήτριες της ελληνικής αποστολής, Χριστίνα Μπαλωµενάκη και Εύχαρις Γουρουντή µαζί µε τον Πρύτανη του Πολυτεχνείου Κρήτης, καθ. Μιχάλη Ζερβάκη και τον Αντιπρύτανη, καθηγητή Κωστή Ουγγρίνη, µίλησαν στην Ειδική Μόνιµη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής των Ελλήνων για το περιεχόµενο της έρευνας.
Η Εύχαρις Γουρουντή τόνισε µεταξύ άλλων:
«Το αντικείµενο της έρευνάς µας, επικεντρώνεται στην καταγραφή και ανάλυση των παραµέτρων που διαµορφώνουν την έννοια της κατοικησης σε ακραίες συνθήκες. Στις παραµέτρους αυτές, συγκαταλέγονται και η ανθρώπινη δραστηριότητα και ψυχολογία, στις οποίες δώσαµε ιδιαίτερη βαρύτητα.
Σκοπός του πειράµατος, ήταν να διερευνήσουµε και να επιβεβαιώσουµε στο πεδίο τις χωρικές και ψυχοκοινωνικές ανάγκες που προκύπτουν σε τέτοια περιβάλλοντα, µε έµφαση στη δηµιουργία χώρων που υποστηρίζουν τη διαβίωση και την ευηµερία.
Η συλλογή δεδοµένων πραγµατοποιήθηκε µέσα από ένα συνδυασµό µεθοδολογιών, µαζί µε πρωτόκολλα παρατήρησης, ερωτηµατολόγια, συνεντεύξεις και βιωµατικά εργαστήρια συµµετοχικού σχεδιασµού. Αυτή η πολυδιάστατη προσέγγιση, µας επέτρεψε να αποτυπώσουµε µια ολοκληρωµένη εικόνα, της δυναµικής που διαµορφώνει την ανθρώπινη εµπειρία σε ακραία περιβάλλοντα, όπως η Ανταρκτική.
Τα πρώτα αποτελέσµατα της έρευνας παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς επιβεβαιώνουν την αρχική µας θεωρία: ο άνθρωπος, για να µπορεί να ζει καλά σε ακραία περιβάλλοντα, έχει ανάγκη όχι µόνο από χώρους µε εργονοµικό σχεδιασµό, αλλά και από χώρους που αντανακλούν την έννοια της «οικειότητας». Η αίσθηση αυτή της οικειότητας, δηλαδή η σύνδεση του ανθρώπου µε τον χώρο που τον περιβάλλει, αποδεικνύεται καθοριστική για την ψυχική και συναισθηµατική του ισορροπία.
Ιδιαίτερα σχετικά µε την ανάλυση των χωρικών παραµέτρων που συνιστούν την έννοια της “οικειότητας”, η βουλγαρική βάση St. Kliment Ohridski, αποτέλεσε ένα εξαιρετικά πλούσιο περιβάλλον µελέτης. Τα στοιχεία που καταγράφηκαν σε αυτό το πλαίσιο αναδεικνύουν πώς ο σχεδιασµός ενός χώρου, από τις µικρές λεπτοµέρειες έως τις γενικότερες λειτουργίες του, µπορεί να ενισχύσει την αίσθηση της ασφάλειας και της σύνδεσης µε το περιβάλλον.
H εφαρµογή των αποτελεσµάτων από την έρευνα σε αυτό το πεδίο, δεν περιορίζεται µόνο στη διαχείριση ακραίων συνθηκών, αλλά θέτει τα θεµέλια για τον σχεδιασµό υποδοµών που ενισχύουν τη λειτουργικότητα και την ανθεκτικότητα των κατοικίσιµων υποδοµών σε ένα ευρύ φάσµα χρήσεων και περιβαλλόντων. Σε αυτόν τον τοµέα θα επιµείνουµε να εµβαθύνουµε την έρευνά µας, έχοντας πάντα στο επίκεντρο τον άνθρωπο».
Η Χριστίνα Μπαλωµενάκη, υπογράµµισε µεταξύ άλλων ότι «η έρευνά µας στοχεύει στην ενίσχυση της ψυχολογικής και συναισθηµατικής ευεξίας των ατόµων που βρίσκονται για παρατεταµένες περιόδους σε αποµόνωση. H διατήρηση της ψυχολογικής σταθερότητας των ανθρώπων που συµµετέχουν στις αποστολές παίζει κρίσιµο ρόλο, τόσο στην ασφάλειά τους, όσο και στην επιτυχία της αποστολής γενικότερα. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε τον µετριασµό των επιζήµιων επιδράσεων που συνήθως συνδέονται µε την παρατεταµένη παραµονή σε τέτοια περιβάλλοντα, όπως είναι η ήπια κατάθλιψη, το άγχος, η µονοτονία και η µειωµένη παραγωγικότητα. Για να το πετύχουµε αυτό, συνδυάσαµε ειδικές τεχνικές εξατοµικευµένης περιβαλλοντικής προβολής, µε οπτικά και ακουστικά ερεθίσµατα.
Τα εργαλεία που χρησιµοποιήσαµε ανήκουν σε δύο βασικές κατηγορίες: σε συστήµατα digital multimedia και σε εξοπλισµό για τη συλλογή δεδοµένων από την εγκεφαλική δραστηριότητα µέσω ηλεκτροεγκεφαλογράφων καθώς και τη µέτρηση βιοµετρικών δεδοµένων µέσω φορέσιµων συσκευών που καταγράφουν το στρες.
Η πρώτη εικόνα από την εµπειρία του πειράµατος επιβεβαιώνει τις εκτιµήσεις που εδώ και χρόνια έχουµε διαµορφώσει πάνω στο αντικείµενο και ξεκλειδώνει νέα επίπεδα έρευνας. Η ψυχική κατάσταση του ανθρώπου επηρεάζεται δυναµικά από τα χαρακτηριστικά του χώρου που δραστηριοποιείται. Κατά συνέπεια, η σχεδιοποιηµένη παρέµβαση σε αυτόν δίνει τη δυνατότητα αλλαγής της ψυχολογίας του ατόµου και δηµιουργεί τόπους αναφοράς της οµάδας συνολικά.
Στη βουλγαρική βάση St. Kliment Ohridski, γίναµε µάρτυρες αυτού του φαινοµενου. Ένας χώρος µε δεδοµένα χαρακτηριστικά, µεταβάλλεται µε τη βοήθεια της τεχνολογίας, παίρνοντας σηµασιολογικά νέο νόηµα για να δηµιουργήσει µια νέα χωρική συνθήκη, η οποία ταράζει τα νερά της προηγούµενης παγιωµένης κατάστασης. Έτσι συµβάλλει άµεσα στη µείωση της µονοτονίας και στην βελτίωση της ψυχολογικής διάθεσης των ανθρώπων εκεί. Αυτό το καταγράψαµε σε µεγαλύτερο βαθµό από όσο θα µπορούσαµε ακόµα και να ελπίζουµε. Και νιώθουµε πολύ τυχερές και περήφανες που το πετύχαµε».
Καταλήγοντας ανέφερε:
«Πολλοί άνθρωποι µας ρωτάνε: και γιατί να κάνουµε έρευνα για την Ανταρκτική και τα ακραία περιβάλλοντα; Πως µας αφορά; Τι θα αλλάξει στη ζωή µας; Λοιπόν, πέρα από τις βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που µελετώνται σε µεγάλο βαθµό σε περιοχές όπως η Ανταρκτική και επηρεάζουν το σύνολο του πλανήτη, όπως γνωρίζετε πολύ καλά, κάτι το οποίο εγώ προσωπικά θεωρώ πολύ σηµαντικό, είναι ότι τα ακραία περιβάλλοντα όπως η Ανταρκτική µας δίνουν την ευκαιρία να µελετήσουµε τον άνθρωπο και την κοινωνία στην απλή τους µορφή και να καταδείξουµε ζητήµατα, δυσκολίες, που υπάρχουν και στις σύγχρονες «ανεπτυγµένες» κοινωνίες τα οποία λόγω συνθετότητας και πολυπλοκότητας τους ίσως να µην είναι ευδιάκριτα. Η ειδική περίπτωση των ακραίων περιβαλλόντων µάλιστα δεδοµένης της δυσκολίας των συνθηκών εντείνει αυτά τα προβλήµατα, τα υπερδιογκώνει και τα καθιστά πρόδηλα. Με αυτόν τον τρόπο, η επιστηµονική έρευνα που πραγµατοποιείται στην Ανταρκτική µπορεί να βρει εφαρµογές σε όλες τις κοινωνίες, τα οφέλη της µπορούν να βελτιώσουν τη ζωής των σύγχρονων ανθρώπων σε όλα τα περιβάλλοντα και για αυτό είναι και τόσο σηµαντική».
