Η Ελλάδα είναι µέλος του ∆ιεθνούς Συµβουλίου Ελαιοκοµίας, που ιδρύθηκε υπό την αιγίδα του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών το 1959 και έχει µέλη τις πιο σηµαντικές χώρες που παράγουν ελαιοκοµικά προϊόντα, ελαιόλαδο και επιτραπέζιες ελιές.
Πρόσφατα (17-19 Οκτωβρίου) πραγµατοποιήθηκε στην έδρα του Οργανισµού στη Μαδρίτη µία συνάντηση µε θέµα το αποτύπωµα άνθρακα ως µέρος της λύσης στο πρόβληµα της κλιµατικής αλλαγής. Σκοπός ήταν να συζητήσουν εκπρόσωποι από τους χώρους της ελαιοπαραγωγής, της επιστήµης, της αγοράς και της πολιτικής για την προοπτική ανάπτυξης ενός συστήµατος πιστοποίησης της φιλοπεριβαλλοντικής λειτουργίας που έχουν οι ελαιώνες και συγκεκριµένα στην απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατµόσφαιρα και την αποθήκευση του στα ελαιόδεντρα και στο έδαφος.
Αυτό το σύστηµα θα εφαρµοστεί σε όλη την Ευρώπη και θα επιβραβεύει τους αγρότες που εφαρµόζουν καλές πρακτικές.
To Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αµπέλου του ΕΛΓΟ-∆ΗΜΗΤΡΑ προσκλήθηκε από το ∆ιεθνές Συµβούλιο Ελαιοκοµίας να παρουσιάσει πως οι ελληνικοί ελαιώνες µπορούν να αποτελέσουν σηµαντικό εργαλείο στην αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής. Υπάρχει αισιοδοξία ότι η προσφορά ενός οικολογικά καλλιεργούµενου ελαιώνα στο περιβάλλον µπορεί στο µέλλον να φέρει ένα πρόσθετο εισόδηµα στους παραγωγούς µετά από την κατάλληλη πιστοποίηση. Έτσι, οι βιοµηχανίες που ρυπαίνουν την ατµόσφαιρα µε καυσαέρια θα πληρώνουν ένα περιβαλλοντικό φόρο ο οποίος θα καταλήγει στους αγρότες που εφαρµόζουν φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές όπως ανακύκλωση οργανικών υλικών και ετήσιο ελαφρύ κλάδεµα. Να σηµειωθεί ότι η αποθήκευση άνθρακα στον ελαιώνα ευνοεί το περιβάλλον χωρίς να ρυπαίνει το έδαφος και τα δέντρα µας.
O όρος “κλιµατική αλλαγή”, χρησιµοποιείται για αναφορές στη µεταβολή του παγκόσµιου κλίµατος και ειδικότερα σε µεταβολές µετεωρολογικών συνθηκών µεγάλων χρονικών περιόδων. Οι κλιµατικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικά αίτια καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Βασικά στοιχεία της κλιµατικής αλλαγής είναι η αύξηση της µέσης θερµοκρασίας και ακραία φαινόµενα όπως καύσωνες ή πληµµύρες, η µείωση του διαθέσιµου νερού και η µείωση της γονιµότητας του εδάφους.
Ο ελαιοπαραγωγός υφίσταται τις συνέπειες µε τη µορφή ζηµιάς στην ανθοφορία, στην καρποφορία και στο φυτικό κεφάλαιο και χαµηλής παραγωγής καρπού ή και πλήρους ακαρπίας. Φέτος το καλοκαίρι είχαµε παρατεταµένους καύσωνες και το φθινόπωρο τις χειρότερες πληµµύρες των τελευταίων δεκαετιών σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας. Πριν λίγα χρόνια είχαµε ολοκληρωτική καταστροφή της ανθοφορίας στην ελιά αλλά και σε άλλες καλλιέργειες. Φυσικά δεν είναι πρωτοεµφανιζόµενα τα φαινόµενα καταστροφών σε καλλιέργειες από τον καιρό, συνέβαιναν πάντα. Αλλά είναι η συχνότητα και η έντασή τους που συνδέονται µε την κλιµατική αλλαγή. Επίσης σηµαντικές αλλαγές παρατηρούνται στα στάδια ανάπτυξης των φυτών όπως για παράδειγµα πολύ πρώιµη άνθηση ή έκπτυξη βλαστοφόρων οφθαλµών εξαιτίας της αυξηµένης θερµοκρασίας.
Για να συµβάλλουµε στον περιορισµό της ανθρωπογενούς κλιµατικής αλλαγής µπορούµε να µειώσουµε την απελευθέρωση αερίων του θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα. Για παράδειγµα µε την καύση των υπολειµµάτων κλαδέµατος απελευθερώνονται στον αέρα τεράστιες ποσότητες ζηµιογόνων αερίων. Αντίθετα µε το θρυµµατισµό και τη χρήση του πριονιδιού ως εδαφοβελτιωτικό µε επιτόπου ανακύκλωση στο χωράφι αποφεύγουµε τη ρύπανση της ατµόσφαιρας και πετυχαίνουµε σηµαντικά οφέλη για τον ελαιώνα µας. Αυτή η πρακτική δοκιµάστηκε συστηµατικά για περισσότερα από 5 χρόνια στους Νοµούς Μεσσηνίας, Χανίων, Ηρακλείου και Λασιθίου σε συνεργασία µε αγροτικές οργανώσεις και είχε πολύ καλά αποτελέσµατα. Με βάση αυτή την εκτεταµένη εφαρµογή (έργα LIFE Oliveclima και Agroclimawater και PRIMA Sustainolive) ο θρυµµατισµός των κλαδιών βρήκε µεγάλη ανταπόκριση σε όλη την Ελλάδα.
Φυσικά, τα κλαδιά από δέντρα µε ύποπτα συµπτώµατα πρέπει να καίγονται και να µην ανακυκλώνονται όπως επίσης είναι σαφές ότι ο αγρότης πρέπει να συµβουλεύεται τον γεωπόνο για να πετύχει στην εφαρµογή νέων καλλιεργητικών πρακτικών και τεχνολογιών. Υπάρχουν και άλλες πρακτικές µετριασµού της κλιµατικής αλλαγής όπως εξορθολογισµός στη χρήση των συνθετικών λιπασµάτων και αξιοποίηση τοπικών υλικών ως εισροών στο αγροοικοσύστηµα τις οποίες θα αναλύσουµε σε άλλη ευκαιρία.
Ένα σηµαντικό µήνυµα είναι ότι τα δέντρα πρέπει να κλαδεύονται κάθε χρόνο. Αυτό δεν σηµαίνει ότι θα πρέπει να κάνουµε κάθε χρόνο δραστικές εφαρµογές και να κόβουµε χοντρά κλαδιά, αλλά πηγαίνοντας κάθε χρόνο θα χρειάζεται να κάνουµε όλο και λιγότερα πράγµατα. Το θερινό κλάδεµα βοηθάει να αποµακρύνουµε εγκαίρως ανεπιθύµητους βλαστούς έτσι ώστε να εξοικονοµήσουµε λίπασµα και νερό για τη βλάστηση που θα µείνει. Έτσι το δέντρο θα έχει σταθερότερη παραγωγή και τελικά καλύτερο οικονοµικό αποτέλεσµα για τον παραγωγό. Ένα δέντρο που έχει 70% παραγωγή κάθε χρόνο θα δώσει περισσότερο και ποιοτικότερο λάδι και καλύτερα οικονοµικά αποτελέσµατα σε σύγκριση µε ελαιώνα που φορτώνεται µία χρονιά και ακαρπεί την επόµενη.
Ένα πολύ βασικό στοιχείο στην καλλιέργεια είναι το νερό. Χρειάζεται σωστή άρδευση µε συνεργασία του παραγωγού µε τους τοπικούς γεωπόνους και τους αρµόδιους φορείς. Επίσης, οι αρδευόµενοι ελαιώνες πρέπει να ποτίζονται και τις χρονιές που δεν έχουν καρποφορία τα δέντρα γιατί επηρεάζεται η παραγωγή της επόµενης χρονιάς.
Ένα µήνυµα είναι ότι η πληροφορία υπάρχει για πάρα πολλά θέµατα και οι παραγωγοί θα πρέπει να την αναζητήσουν. Υπάρχουν δωρεάν για όλους απλά βίντεο για το κλάδεµα, τη λίπανση, τη διαχείριση ζιζανίων αλλά και συνολικά τη διαχείριση του ελαιώνα στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αµπέλου, ΕΛΓΟ “∆ΗΜΗΤΡΑ” (https://elgo.iosv.gr/enimerosi/video/ ).
*Ο ∆ρ. Γεώργιος Κουµπούρης, είναι Κύριος Ερευνητής, Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αµπέλου, ΕΛΓΟ ∆ΗΜΗΤΡΑ
